«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է երգիչ, երգահան Էդուարդ Զորիկյանը։
– Պարո՛ն Զորիկյան, վերջին շրջանում մեծ աղմուկ բարձրացրեց Ազգային ժողովի ամբիոնից տրանսգենդեր կնոջ ելույթը: Հասարակությունը սկսեց քննարկել, բողոքի ակցիաներ եղան, անհանդուրժողականության ու բռնության կոչեր հնչեցին: Ինչպե՞ս եք մեկնաբանում այս իրավիճակը, ինչո՞ւ է մեր հասարակությունը նման կերպ արձագանքում:
– Քանի որ այսօր գործող իշխանություն և նախորդ իշխանություն պայքար ու բախումներ կան, ես չգիտեմ՝ այն, ինչ կատարվում է, ինչի՞ հետ կապել: Երբ ասում եք հասարակություն, պետք է հասկանալ՝ արդյոք դա հասարակությո՞ւնն է, թե՞ որոշ ուժերի կողմից ուղղորդում կա: Բոլորս էլ գիտենք, որ այդ երևույթը կա, նույնիսկ ԱԱԾ-ն սկսել է պայքարել ֆեյքերի դեմ, արդեն առաջին ձերբակալությունն է եղել: Այնպես որ, հստակ չենք կարող ասել՝ հասարակության արձագա՞նքն էր սա, թե՞ այդ ուժերի, ովքեր ամեն ինչից ուզում են ինչ-որ բան սարքել: Մինչ այդ բազմաթիվ իրադարձություններ էին եղել, բայց ՀՀԿ-ականները չարձագանքեցին, հասարակությունը պասիվ էր, ձանձրացել ու հոգնել էր նախորդ իշխանություններից կամ հասկացել էր, որ փակուղի է, էլ տեղ չունենք գնալու:
Կարծում եմ՝ գնալով այս ամենը կմարի, իրենք ի վերջո կհասկանան, որ պարտվել են, վե՛րջ: Հայաստանում բազմաթիվ իշխանություններ են փոխվել, բայց այն, ինչ հիմա է կատարվում, երբևէ չի կատարվել: Տարբերությունն այն է, որ նախորդ իշխանությունները, մեկը մյուսին փոխանցելով իշխանությունը, պահպանել են իրենց իշխանությունը, այսինքն՝ վերարտադրվել են, իսկ թավշյա հեղափոխությունից հետո երկրում հաստատվեց ժողովրդավարություն:
Կարծում եմ՝ հենց սա՛ չեն կարողանում հանդուրժել: Այսինքն՝ ժողովուրդն ո՛վ է, որ իշխանություն ունենա: Ի դեպ, բոլոր այդ ուժերն ասում են՝ «էս երկիրը, էս ժողովուրդը»: Ոչ ոք չի ասում՝ մեր հայրենիքը կամ Հայաստանի Հանրապետությունը, մեր հայ ժողովուրդը:
Իրենց վերաբերմունքը միշտ է այդպես եղել, այսօր էլ է այդպես: Առաջին մարդը, ով ասաց՝ կեցցե՜ Հայաստանի Հանրապետությունը, կեցցե՜ ՀՀ քաղաքացին, կեցցե՜ն մեր երեխաները, ովքեր ապրելու են ժողովրդավարական, ազատ ու անկախ երկրում, Նիկոլ Փաշինյանն էր:
Հիմա մի քիչ կգոռգոռան, կմարի-կգնա այդ ալիքը: Բոլոր այդ ուժերն ի վերջո կհասկանան, որ եթե ինչ-որ մեկի դեմ խաղ չկա, դա ժողովուրդն է:
– Վարչապետը որոշ ուժերի կողմից ֆինանսավորվող ֆեյքերի ու նրանց մանիպուլյացիաների դեմ պայքարելու համար հանձնարարություններ տվեց ԱԱԾ-ին: Ի՞նչ եք կարծում, այդ գործով ԱԱԾ-ն պե՞տք է զբաղվեր, պե՞տք են այդ կոշտ մեթոդները:
– Մտավախություն կա, միշտ է եղել այդ մտավախությունը, որ այս ամենը կարող է բերել ավելի բիրտ ուժի կիրառման և այլն:
– Այո՛, նաև խոսքի ազատության սահմանափակման մասով կան անհանգստություններ:
– Այո՛, այդ մտահոգությունը կա, բայց բոլորս էլ շատ լավ հասկանում ենք, որ ժողովրդի հաղթանակից հետո, երբ ժողովրդավարության առաջին սերմերն ենք ցանում, առաջին ծիլերն ենք տեսնում, այդ փուլում ինչ-որ ֆեյքեր, վիրավորանքներ հնչեցնելով, շատ հաճախ աբսուրդ ստեր տարածելով, կարող են վնասել: Գուցե պետք է ցույց տալ, որ միակ ուժը ժողովուրդն է, որ այսուհետ ժողովուրդը պիտի ասի՝ իմ դեմ խաղ չկա:
Էլ էդ անհատների խաղերի ժամանակն անցավ: Հուսով եմ՝ ընդմիշտ անցավ, երբ անհատն էր ասում՝ իմ դեմ խաղ չկա, կամ մի խումբ անհատներ, ովքեր ինչ-որ կերպ «դաբրոյով» իշխանություն էին ձեռք բերել: Նրանք բոլորը հիմա պետք է իմանան, որ ժողովրդի դեմ խաղ չկա: Եվ ի վերջո պետք է հասկանան, որ իրենք այդ ժողովրդի մի մասնիկն են, գուցե ոչ լավագույն մասը: Եվ ես նրանց խորհուրդ կտայի վերադառնալ ժողովրդի գիրկը, ոչ թե գոռգոռալով հարց լուծել:
– Կոռուպցիայի դեմ պայքարի գործընթացը ինչպե՞ս եք գնահատում, խոսքս, մասնավորապես, նախկին պաշտոնյաների մասնակցությամբ դեպքերի բացահայտումների մասին է: Նիկոլ Փաշինյանը, ի պատասխան այն մեղադրանքների, թե բացահայտումներն ուշանում են, ասում է, որ վավերագրական ֆիլմը դեռ չի ավարտվել, ամեն ինչ ընթացքում է: Դուք գո՞հ եք այդ գործընթացից, արդյոք իրավական պետությո՞ւն է այսօր Հայաստանը:
– Այն գործերի մասին, որոնք հարուցվում են, սրանից երկու, չորս, տասնհինգ տարի առաջ մենք գիտեինք: Չէ՞ որ մեր հայ ժողովուրդը գիտեր՝ ով ով է, ով քանի դղյակ ունի: Հատկապես, երբ սոցիալական ցանցերը մտան մեր կյանք, ինտերնետը զարգացավ, մեր լրագրողներն այնպես էին աշխատում, որ հատ-հատ յուրաքանչյուրի ունեցվածքը ցույց էին տալիս, ժողովուրդը շատ լավ գիտեր, որ ամսական 200-300 հազար դրամ աշխատավարձ ունեցող չինովնիկն ու պատգամավորը չէին կարող ունենալ 2-12 մլն դոլարանոց դղյակներ: Հետևաբար, այդ գումարները ժողովրդից գողացված գումարներն էին, ՀՀ բյուջեից գողացված գումարներն էին: Իսկ այդ գումարները բյուջեից պետք է գնային մեր բանակին, մեր ծերերին, մեր նորածիններին, ուսանողներին, բժիշկներին: Չէ՞ որ այդ ամեն ինչն էր գողացվում, մեր աչքի առաջ էր գողացվում:
– Հիմա նրանք համարժե՞ք պատիժներ են կրում, գործընթացը գոհացուցի՞չ է, որովհետև շատ է քննարկվում, որ ոմանք ազատության մեջ շրջում են, ոմանք գրավով ազատ են արձակվում և այլն:
– Ինձ էլ է հաճախ թվում, որ տեմպի մեջ մենք հիմա զիջում ենք: Բայց ես լիովին համաձայն եմ Նիկոլ Փաշինյանի այն խոսքին, որ ի վերջո քննչական գործողություն է ընթանում, դրան պետք է հաջորդեն դատավարություններ, ի վերջո դատարանը պետք է վճիռ կայացնի: Այսինքն՝ եթե լիներ բռնի հեղափոխություն, ոչ թավշյա, գուցե լիներ այնպես, ինչպես եղել է տարբեր եվրոպական պետություններում, այսինքն՝ հեղափոխության արյան ներքո նաև կերել են նախորդ իշխանության գլուխները:
Բայց քանի որ մեր հեղափոխությունը թավշյա էր, միանգամից որոշվեց՝ վե՛րջ, այսօրվանից ամեն ինչ օրենքով: Ուրեմն պետք է սպասենք, որ այդ քննչական գործողություններն ավարտվեն: Չնչին մի հարցի շուրջ ամիսներով դատական գործընթաց է գնում: Իսկ այս դեպքում, իհարկե, բոլորի մեղքը մենք գիտենք, ամեն ինչ մեր աչքի առաջ է կատարվել, բայց այդ ամենն ի վերջո պետք է ապացուցել:
Քննչական մարմինները պետք է այդ ապացույցները հավաքեն ու ներկայացնեն, որից հետո դատարանը պետք է որոշում կայացնի: Էլի մենք չպետք է կայացնենք այս որոշումը, մենք պետք է համբերություն ունենանք, հետևենք իրադարձություններին:
– Լրանում է հեղափոխության մեկ տարին, արդյոք իշխանությունները կատարե՞լ են իրենց խոստումները: Հեղափոխության օրերին մարդկանց տված խոստումների կատարման գործընթացը ինչպե՞ս եք գնահատում:
– Ես այդ տեսանյութը նայել եմ, երբ բազմաթիվ լրագրողներ վարչապետին նույն հարցը հղեցին, ասացին՝ ժողովուրդը դժգոհ է, ասում է՝ խոստումները չեք կատարում: Նիկոլ Փաշինյանն ասաց՝ բերեք մեկ օրինակ: Ոչ մի օրինակ չհնչեց: Այնինչ ցուցակով պետք է գային, ասեին՝ պարո՛ն վարչապետ, տեսե՛ք, ցուցակ ունենք, որ դուք խոստումները չեք կատարել:
– Կառավարության ընդդիմախոսները, այդ թվում՝ ընդդիմադիր պատգամավորները ասում են, որ մարդկանց համար բարեկեցիկ կյանք չի ապահովվում, այսինքն՝ բան չի փոխվել շարքային քաղաքացու կյանքում սոցիալ-տնտեսական առումով, բարեփոխումներ չկան տարբեր ոլորտներում:
– Ես էլ այդ ընդդիմախոսներին ասում եմ՝ 30 տարի առաջ Հայաստանի Հանրապետությունը հռչակեց անկախություն, համակարգ փոխվեց, սոցիալիստական սիստեմից անցանք կապիտալիստականի, այսինքն՝ տնտեսական հարաբերություններ փոխվեցին: Եվ 30 տարվա մեջ ոչ մի տնտեսական թռիչք չեղավ:
Կապիտալիստական սիստեմին անցնելուց հետո բազմաթիվ կառույցներ սկսեցին եկամուտներ բերել: Այսինքն՝ այդ երեք տասնամյակի ընթացքում սովետական դատարկ խանութները, որ բացարձակ եկամուտ չէին բերում, այսօր լեփ-լեցուն են, եկամուտ բերող կառույցներ են:
Երեք տասնամյակի ընթացքում ո՞ւր էին գնում այդ եկամուտները: Այսօր այդ գործերը, որ հարուցվում են, այդ մարդկանց գրպանն էր գնում: Դրա համար ժողովուրդը երեք տասնամյակ չտեսավ ոչ մի թռիչք, ոչ մի զարգացում: Էդ որ պահանջում են տնտեսական թռիչք, ես առաջին անգամ եմ տեսնում, որ ցանկացած մեծ կամ փոքր խանութ ՀԴՄ կտրոն է տպում: Բայց մենք հիշում ենք, որ նախկին իշխանությունները լոտոներ էին անում, որ մեքենա կարող ես շահել, չգիտեմ ինչ:
Բայց բյուջեն դատարկ էր մնում ասես թե: Ո՞ւր էին գնում այդ գումարները: Ա՛յ հիմա հենց այդ գործերն են քննում քննիչները: Այնպես որ, թող լեզուները պահեն ատամների հետևում և սպասեն զարգացումների:
Ռոզա Հովհաննիսյան
MediaLab.am
