«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է «Ազատազէն» ռազմակրթական հասարակական կազմակերպության խորհրդի նախագահ Իշխան Գևորգյանը
– Պարո՛ն Գևորգյան, «Զենքի շրջանառության կարգավորման մասին» նոր օրենքը ապրիլի 28-ի փոխարեն ուժի մեջ կմտնի հուլիսի 1-ից, ինչի վերաբերյալ ձեր դժգոհությունն եք արտահայտել։ Առավել մանրամասն կներկայացնե՞ք դժգոհության հիմքերը ու ձեր դիտարկումները նոր օրենքի վերաբերյալ։
– Մտահոգության պատճառը պրոցեսի ուշացումն է, որ շատ դանդաղ ու անբավարար տեմպով է առաջ գնում։ Թվում է, թե երկու ամիսը լուրջ ժամկետ չէ, բայց այս իրավիճակում, որում մենք ենք, մեկ օրն անգամ դեր է խաղում։ Օրենքի դրույթները լավն են, իդեալական չեն, բայց հնից ամեն ինչով լավ է:
Ամենակարևոր կետերից մեկն այն է, որ եթե առաջ մարդիկ կարողանում էին զենք գնել ուղղակի բժշկի տեղեկանքով, որ թմրամոլ չեն, գիժ չեն, հիմա պետք է նաև քննություն հանձնեն համապատասխան գիտելիքների վերաբերյալ։ Այսինքն՝ մինչև այսօր մարդիկ զինվել են առանց զենքի հետ վարվելու կանոններին տիրապետելու։
Նաև այն կետը, որ կար հին օրենքում՝ զինվես ողորկափող զենքով, հինգ տարի հետո՝ ակոսափող զենքով, դուրս է եկել, այսինքն՝ եթե մարդ կարողանում է քննություն տալ, ապա կարող է և՛ նրա, և՛ նրա համար քննություն տալ ու զինվել։
Հետաքրքիր կետ է փամփուշտների վերալիցքավորման հետ կապված կետը՝ ակոսափող փամփուշտների, առանց դրա ոչ մի երկրում Սնայփինգը չի զարգանում՝ որպես մարզաձև, իսկ դա շատ կարևոր է: Պատկերացնելու համար ասեմ, որ եթե մեկ դիպուկահարը սահմանին է, իրենից մեկ կիլոմետր աջ ու ձախ շատ վտանգավոր է դառնում թշնամու համար, իսկ մարզված դիպուկահար ստանալը դժվար է, միայն բանակի հույսին թողնելով չի լինի։
Ես ինքս դիպուկահար եմ, պատերազմին եղել եմ ՈՄԱ (Ողջ մնալու արվեստ) գումարտակի դիպուկահարների հրամանատարը, հիմա էլ կատարելագործում եմ իմ կարողությունները, մարդկանց եմ մարզում։
– Այսինքն՝ այն բոլոր քննադատությունները, որոնք հնչեցին այս նոր փոփոխությունների վերաբերյալ, հիմնավոր չե՞ք համարում։
– Խնդիրն այն է, որ զենքը մեր հանրությունից հեռու է պահվել, պարզ օրինակ, որ մեր երկրում ոչ մի նորմալ չափի, մեծ հրաձգարան չի եղել, որ մարդ գնա ու իր ուզած օրը կրակի, հազար տեսակի ժամանցի վայրեր կան, նորմալ հրաձգարան չի եղել։
Մենք էլ հենց «Ազատազէն»-ը հիմնում ենք՝ առաջին մեծ հրաձգարանը, որը պատերազմից հետո ենք ստեղծել, շուտով կհասնենք վերջին։ Օրենք մինչև այս էլ է եղել, բայց քանի որ հանրությունն անտեղյակ է, երբ լսում են զենքի մասին օրենք, իրենց թվում է, որ ոչ մեկը չէր կարող զենք առնել, իսկ վաղվանից բոլորը կարող են գնել, ու դա վատ է։ Բայց երբ մարդկանց բացատրվում է, որ առաջ ով ուզեր՝ կարող էր գնել, իսկ հիմա պետք է քննություն տան, հիմա պետք է հիմնվեն հրաձգարաններ, որտեղ հնարավորություն կլինի կրակել, մարդիկ սկսում են նորմալ վերաբերվել։ Առաջ զենքերն առնում էին, հետո դաշտերում դառնում վտանգավոր «տպեր», երբ որսից բացի կրակում էին։
– Պարո՛ն Գևորգյան, ձեր այս դիտողությանն ի հակառակ, մարդիկ մտածեցին, թե այս օրենքը նպատակ ունի սահմանափակել զենք կրող մարդկանց թիվը, հիմա էլ սահմանամերձ գյուղերի բնակիչներն ասում են՝ թող մեզ զենք բաժանեն, որ կարողանանք մեզ պաշտպանել թշնամուց։
– Հետ ենք գալիս հին օրենքին, որտեղ բաժանելու տրամաբանությամբ վաճառում էին, չէ՛, զենք պետք է ունենա միայն այն կիրառել իմացող մարդը։ Շատ սեղմ ժամկետում կարելի է մարդուն ծանոթացնել զենքի հետ շփմանը, իսկ սահմանամերձ գոտու բնակիչներին պետք է ծանոթացնել նաև զենքը կիրառելու նրբություններին թիմի կազմում, այսինքն՝ օրինակ՝ դասակով, եթե քաղաքում անհատական մակարդակում սովորեցնելը բավարար է, այնտեղ նաև պետք է սովորեցնել համագործակցելով պաշտպանվել, դրանից հետո կարելի է մարդկանց զինել։
Պետությունը կարող է ծրագիր անել, անվճար էլ զինել, կարող է դռները բացել ու շանսեր տալ, որ ինքնուրույն զինվեն, կարող է երկուսն էլ միաժամանակ անել։ Հիմա մեր ողջ երկիրն է սահմանամերձ, ու կապ չունի՝ սահմանից որքան հեռավորության վրա ես ապրում, պատերազմի դեպքում այդ հեռավորությունը դժվար հաղթահարելի խնդիր չէ, մենք պետք է ունենանք փիլիսոփայություն, որ բոլորս սահմանամերձ ենք։
– Այսինքն՝ զենք բաժանելուն դե՞մ եք։
– Կոնֆետ չէ, որ բաժանեն, ես հիշում եմ, որ սեպտեմբերյան դեպքերին գնացել էինք Ջերմուկ, այնտեղի աշխարհազորից զենքերը հավաքում էին, որովհետև մեկը երեկոյան խմած կրակել էր: Սա հենց այդ բաժանելու հետևանքն է, ու բազմաթիվ ազնիվ մարդիկ, որոնք գիտակից էին, խեղճացած զենք էին հանձնում այն պահին, երբ ես այդ պահին ստանում էի այդ զենքը։
Մարդկանց 10 օրում, կոնկրետ ես՝ այդ ժամկետում, կարող եմ մարդուն պատրաստել այնպես, որ նա հստակ, ճիշտ վարք դրսևորի զենքի հետ վարվելիս, կամ էլ ասեմ, որ այս մարդը խմած ժամանակ զենքից կրակող է։ Սա կարելի է բավարար մասշտաբով մեկ ամսում անել, որ մեծ թվով բնակիչներ ունենան հատուկ կարգով տրամադրված զենք, ու հանգիստ լինենք, որ նրանցից վտանգ չի լինի։
– Այսինքն՝ պետական մակարդակո՞վ պետք է այս ծրագիրն առաջ տանել։
– Պարզ օրինակ ասեմ. մենք այս ամենն անում ենք մեր ընկերներով՝ առանց որևէ աջակցության, միակ լավ բանն այն է, որ մեզ չեն խանգարում։ Տարբեր փուլերում, երբ իրավիճակը լարվում է, ցույց ենք տվել, որ մեր մոդելն աշխատող է, ամենակարևորը՝ մենք համայնք ենք, որոնք դիրքից հաստատ չեն փախչելու, որովհետև մնացածը, որոնց թողնելու են, մեր ընկերներն են։ Մենք մարզված ենք ու պատրաստված, շատերս ունենք մեր սաղավարտները, զրահաբաճկոնները, գիշերային սարքերն ու գիտենք՝ ուր ենք գնում։
Երկիրը պաշտպանելու համար երկու կարևոր բաղադրիչ կա․ մարդը պետք է պատրաստ լինի դա անելու, երկրորդը՝ պատրաստված լինի, այն է՝ գիտելիք ունենա։ Այս ամենը որ մեր մասշտաբից դուրս գա, դառնա պետական, մեկ տարի հետո կա՛մ Հայաստանն է սադրանքներ անելու, կա՛մ խաղաղություն է լինելու։
– Առաջարկով դիմե՞լ եք, որ ձեզ էլ աջակցեն, կամ ձեր միջոցով դա դարձնեն պետական քաղաքականություն, պարո՛ն Գևորգյան։
– Իրականում այդ ուղղությամբ արվում են դանդաղ քայլեր, պետք է լինի ռազմամարզական կառույցների օրենք։ Մենք, «ՈՄԱ»-ն, «Մեծն Տիգրանը», մյուսները համարվում են ՀԿ-ներ դասական իմաստով, բայց մեզ հատուկ կարգավիճակ է պետք տալ, որովհետև մենք տասնյակ զինված անդամներ ունենք, մարզվելու հատուկ հնարավորություններ են պետք, դրա համար ռազմամարզական կառույցների օրենքով, որը նույնպես բարեհաջող քնեցրել են, ավելի խիստ հսկողություն կլիներ մեզ վրա, որ մի օր մենք, օրինակ՝ չդառնայինք ինչ-որ ուժի ռազմական թև, ու նաև աջակցություն, որ մեր ծրագրերը ոչ միայն սեփական միջոցներով անենք, այլև պետական աջակցություն ստանանք, որովհետև մեր գործունեություն պետականամետ է, բայց սա էլ նույն «Զենքի օրենքից» ավելի վատ ձևով մոռացվել է։
Արագության խնդիր կա մեզանում, նույն Տեղի դեպքերը. եթե մենք ժամանակին դիրքերը պատրաստած լինեինք, այդ խնդիրները չէին լինի, Ջերմուկում սրացումից հետո նույն խնդիրը կար, այս դարում արագությունը շատ դեպքերում ուժից կարևոր է, իսկ մենք հիմա արագությունից շա՜տ հեռու ենք։
– Ստացվում է, որ ձեզ պետական մակարդակով ոչ օգնում են, ոչ էլ խանգարո՞ւմ։
– Այո՛, բայց ռազմամարզական կառույցների օրենքը պետք է լինի, կլինեն նաև աջակցություններ, ծրագրեր։ ՄՈԲ-ի կամ աշխարհազորի չափելի սահմանում չկա, որ այսքան գիտելիք ունեցող մարդը համարվում է ծառայության համար պիտանի, մեզանում միայն առողջությունն է չափանիշ, բայց որ մարդը լրիվ ապուշ է, դա ոչինչ, էլի։
Իսկ դա կարելի է դարձնել չափելի, մարզել, ստիպել, որ քննություն հանձնի, նոր դառնա զինվորական կյանքի լիիրավ անդամ։ Եթե այս ամենը պետական մակարդակի հասնի, ապա կհասնենք նրան, որ Հայաստանը կորոշի՝ սադրանք լինի՞, թե՞ չէ: Մինչ այդ պետք է խելոք ապրենք այն հույսով, որ այսօր ինչ-որ մեկի կյանքի հաշվին ես կկարողանամ ձեզ հետ խոսել, վաղը էն մյուս հայի կյանքի հաշվին մենք կգնանք ռեստորան, երրորդ օրն էլ իմ կյանքի հաշվին դուք կշարունակեք ձեր գործերը, մինչև այս փնթի վիճակը վերացնենք։
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
