«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է քաղաքագետ, Հայ կառուցողական կուսակցության նախագահ Անդրիաս Ղուկասյանը
– Պարո՛ն Ղուկասյան, Նիկոլ Փաշինյանն Իսլանդիայի մայրաքաղաք Ռեյկյավիկում ընթացող Եվրոպայի խորհրդի 4-րդ գագաթնաժողովում իր ելույթում շեշտեց, որ «Եվրոպական խորհրդի նախագահի միջնորդությամբ մենք մեկ քայլ ևս առաջ գնացինք՝ ընդգծելով, որ Հայաստանը ճանաչում է Ադրբեջանի 86.6 հազար քառակուսի կիլոմետր տարածքը, Ադրբեջանը ճանաչում է Հայաստանի 29.8 հազար քառակուսի կիլոմետր տարածքը», խոսեց ժողովրդավարությունից, Լաչինի միջանցքի բացման կարևորությունից և այլն։ Ընդհանուր առմամբ՝ ինչպե՞ս եք գնահատում Փաշինյանի այս ելույթը։
– Բացասական եմ գնահատում վարչապետի դիրքորոշումն Արցախի հարցի կարգավորման վերաբերյալ, առավել բացասական երևույթ եմ համարում այն, որ վարչապետը փորձում է մեր հանրության քիչ իրազեկված լինելն օգտագործել որոշակի ուղղորդված հակահայկական քաղաքականություն իրականացնելու համար։
Հայաստանն ու Ադրբեջանը ճանաչել են միմյանց սահմանները 30 տարի առաջ, դա իրականում նորություն չէ։ Ադրբեջանը չի կարող ունենալ տարածքային ամբողջականություն, որովհետև չունի կառավարություն, որը ներկայացնում է ամբողջ ժողովրդին։ Հիմա փորձել մանիպուլյացիա անել այս հարցի շուրջ, չի կարող որևէ դրական արդյունքի բերել։
– Այսինքն՝ ստացվում է, որ Հայաստանն իսկապե՞ս ճանաչել է Արցախը Ադրբեջանի կազմում։
– Հայաստանը ճանաչել է Արցախն Ադրբեջանի կազմում 1991թվականին, դա արել է Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կառավարությունը, որը 1992 թվականի փետրվարի 18-ին վավերացրել է Հայաստանի Գերագույն խորհուրդը, բայց դա որևէ կապ չունի այն փաստի հետ, որ Արցախի տարածքը հանդիսանում է Ադրբեջանի կազմում վիճելի տարածք:
Սրա վերաբերյալ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները երկար տարիներ խաղաղ կարգավորման շուրջ աշխատանքներ կատարելու արդյունքում եկան եզրակացության, որ միակ հնարավոր լուծումը հանրաքվեի միջոցով Արցախի կարգավիճակի որոշումն է: Արցախ ասելով՝ նրանք հասկանում են նախկին Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի տարածքը, այսինքն՝ ճանաչում են Արցախը 88 թվականի սահմաններով։ Իրողությունը սա է, ու այս իրողության շուրջ բոլոր մանիպուլյացիաները, քաղաքական խաղերն ինձ վրա շատ տգետ տպավորություն են թողնում։
– Թեև Նիկոլ Փաշինյանն ասում է, որ ճանաչում է Ադրբեջանի 86.6 հազար քառակուսի կիլոմետր տարածքը, այնուամենայնիվ պնդում է, որ Լաչինի միջանցքը պետք է բացվի, որ Ստեփանակերտ-Բաքու ուղիղ շփումը պետք է ապահովվի «միջազգային հովանու ներքո»։ Ելնելով հանգամանքից, որ Արցախը ճանաչում է Ադրբեջանի մաս, որքանո՞վ է այդ նույն միջազգային հանրությունը հետամուտ լինելու Փաշինյանի նշած կետերի իրականացմանը, այն դեպքում նաև, երբ Ադրբեջանն ասում է, որ դա իր ներքին գործն է։
– Ո՛չ Ադրբեջանը, ո՛չ Հայաստանը միակողմանի քայլերով չեն կարող որոշել Արցախի կարգավիճակը, միջազգային իրավունքն այդպես է սահմանում։ Նորից եմ կրկնում՝ Արցախը վիճելի տարածք է, այն փաստը, որ միջազգային հանրությունը ճանաչել է Ադրբեջանի սահմանները, չի նշանակում, որ դա որևէ կերպ կանխորոշում է Ադրբեջանի ինքնիշխանությունը Արցախի տարածքի նկատմամբ։
Նիկոլ Փաշինյանը, Իլհամ Ալիևը կարող են տասը հազար անգամ, ձեռք ձեռքի տված հայտարարել՝ Արցախն Ադրբեջան է ու վերջ, Արցախում դրանից ի՞նչ է փոխվում, ոչինչ։ Որպեսզի մի պահ ենթադրենք, Ալիևի ցանկությամբ և Փաշինյանի վարած քաղաքականությամբ՝ նպատակ դնելով, որ հաստատվի Ադրբեջանի ինքնիշխանությունը Արցախի նկատմամբ, դրա համար պետք է կրկին հանրաքվե անցկացնել՝ հարց դնելով արցախցիների առաջ․ դուք համաձա՞յն եք լուծարել Արցախի Հանրապետությունն ու ընդունել Ադրբեջանի քաղաքացիությունը: Երբ մեծամասնությունը կհամաձայնի դրան, Արայիկ Հարությունյանը, Արցախի ԱԺ պատգամավորները կգնան տուն, ու նրանց փոխարեն, միգուցե, կգան ադրբեջանցի պաշտոնյաներ, որոնք կսկսեն Արցախում կազմավորել պետական ապարատը։ Բայց սա անհնար է, որքանո՞վ է այս քաղաքական կապիկությունը իրականությանը մոտ։
Հաջորդ ճանապարհը, անշուշտ, մարդկանց բնաջնջելն ու ռազմական ճանապարհով տարածքից հանելն է, ինչը կոչվում է էթնիկ զտում, որին դեմ է միջազգային հանրությունը։ Նշածս առաջին տարբերակն ինչ-որ մեկն ունա՞կ է իրականացնելու Արցախում, ինչին արցախցին կասի այո՛, համաձայն եմ Ադրբեջանի կազմում լինել, եթե ոչ, ապա այդ ջուրծեծոցը, որը հիմա է տեղի ունենում, եկեք հասկանանք, որևէ կապ չունի Արցախի հարցի կարգավորման հետ։
Եվրամիության դիրքորոշումն արտահայտված է Եվրախորհրդարանի բանաձևերում, նրանք համաձայն են, որ պետք է լինի հանրաքվե, ու հանրաքվեին պետք է դրվի ցանկացած հարց։
– Պարո՛ն Ղուկասյան, իսկ ձեր ասած ջուրծեծոցը ի՞նչ նպատակ է հետապնդում։
– Կարևոր հարց եք տալիս։ Ակնհայտ է, որ այսօր հայ ժողովրդի առջև անհնար է պահպանել Ռուսաստանի դրական կերպարը, որովհետև այդ պետության քաղաքական որոշումներն այնպիսիք են, որ մեր հանրության ու Արցախի մեր հայրենակիցների մոտ բացասական կարծիք է ձևավորում։
Հիմա ռուսական քարոզչությունը, մեր պետական քարոզչությունը խնդիր ունեն ներկայացնել այնպես, որ Արևմուտքը՝ ԵՄ-ն, ԱՄՆ-ն, համաձայն է Ռուսաստանի կողմից իրականացվող քաղաքականությանը, իրենք չեն կարող Ռուսաստանի դրական կերպար ստեղծել, ուզում են ԵՄ-ի ու ԱՄՆ-ի բացասական կերպար ստեղծել, սա քարոզչական հնարք է։
– Բայց անձամբ Շառլ Միշելը վերջերս հայտարարեց կողմերի տարածքային ամբողջականության թվային պատկերը, ինչն էլ հանրության շրջանում կարծիք ձևավորեց, որ նա ևս ճանաչում է Արցախն Ադրբեջանի մաս ու բնավ էլ դեմ չէ դրան։
– Այո՛, ակնհայտ է, չէ՞, որ Նիկոլ Փաշինյանն է խնդրել, որ այնտեղ 29.800 քառակուսի կիլոմետր գրեն Հայաստանի տարածքը։ Քարոզչական այդ նպատակի համատեքստում է սա արվում, որ հոգեբանական ճնշում գործադրվի հայ հանրության վրա, կոտրել մարդկանց կամքը, որ չպայքարեն իրենց ինքնորոշման իրավունքի համար։
– Հնարավոր համարո՞ւմ եք, որ առկա իրողությունների համատեքստում խաղաղության պայմանագիրը կկնքվի:
– Գործնականում՝ ո՛չ, որովհետև հիմա քաղաքականության դասավորությունը հետևյալն է․ ԱՄՆ-ն Հայաստանից պահանջում է ռուսական զորքերը դուրս բերելու որոշում կայացնել, դրա արձագանքը լսեցինք Լավրովի խոսքում, Ադրբեջանից պահանջում է, որ ռուսական զորքերը դուրս բերվեն Արցախից, ու այնտեղ տեղակայվեն միջազգային խաղաղապահ ուժեր։
Հաշվի առնելով Հայաստանի այս հակահայկական դիրքորոշումը՝ Հայաստանի կարծիքն արդեն ոչ մեկին մեծ հաշվով չի հետաքրքրում, Եվրամիությունը Հայաստանից ու Ադրբեջանից ակնկալում է, որ համաձայնություն կտան, որ Արցախի մասով մանդատն անցնի Եվրամիությանը։ Հիմա, այս դասավորության մեջ հավանականությունը, որ Նիկոլ Փաշինյանը կարող է խաղաղության պայմանագիր կնքել, հավասար է զրոյի։
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
