«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է աշխարհագրագետ և քարտեզագետ-քարտեզաբան Ռուբեն Գալիչյանը
– Պարո՛ն Գալիչյան, լրագրողների հետ զրույցում ՀՀ փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանն ասաց, որ կողմերի մոտ կա շատ կարևոր կոնսենսուս առ այն, որ ապաշրջափակման գործընթացը սկսվում է Երասխ-Հորադիզ երկաթգծի վերաշահագործումից։ Ի՞նչ կտա կողմերին այս երկաթգծի շահագործումը։
– Եթե իսկապես այդ երկաթուղին վերագործարկվի, ապա Երևանից դեպի Ջուլֆա, որ Իրանի սահմանն է, գնացքը կանցնի 3 ժամում, փոխանակ գնա Մեղրի, պտտվի բեռնատարների համար նախատեսված ճանապարհներով, քանի որ գնացքի ճանապարհ այնտեղ չկա։ Այդ դեպքում մեր բեռնափոխադրումը Իրանի հետ շատ ավելի հանգիստ ու էժան կլինի։
Նույն գիծը Հորադիզից կարելի է շարունակել ու արդեն մյուս կողմից միանալ Կապանին, այսինքն՝ մենք Երևանից գնացքով 3.5 ժամում կհասնենք Կապան։
Իսկ Ադրբեջանին երկաթգծի շահագործումը կտա այն հնարավորությունը, որ այդ գիծը կանցնի Հայաստանի հարավային տարածքով՝ Մեղրիի մոտով, ու այդտեղով Ադրբեջանին հնարավորություն կտա կապվել Նախիջևանին։
Կարևոր է նաև այն, որ փոխվարչապետը հստակեցրեց, որ ճանապարհը վերահսկվելու է այն երկրի օրենքներով, որով անցնում է այն, ու պատկանելու է այդ երկրին։ Այսինքն՝ մենք կարող ենք Երևանից գնանք դեպի Երասխ, Երասխի մոտ մտնի Ադրբեջանի տարածք, այնտեղից գնա մինչև Ջուլֆա ու այնտեղ միանա Իրանին։
– Այսինքն՝ երկաթգծի շահագործումը, ընդհանուր առմամբ, շահավե՞տ է կողմերի համար։
– Մեզ համար շահավետ է, այո՛, Ադրբեջանի համար՝ ևս, որովհետև նրանք ճանապարհ կունենան, որն ուղղակի կապ կստեղծի Նախիջևանի հետ, ու բեռնափոխադրումներն այդտեղով կանեն։
– Պարո՛ն Գալիչյան, երկաթգծի շահագործումը միայն տնտեսակա՞ն առումով է արդյունավետ լինելու, թե՞ նաև այլ։
– Գիտեք, երբ այդ ճանապարհը բացվի, ու մարդիկ որոշ չափով սկսեն գնալ-գալ, միմյանց նկատմամբ մի քիչ վստահություն կարող են ունենալ, երբ տեսնեն, որ երկուսն էլ սովորական մարդ են՝ Հայաստանի գյուղացին տեսնի, որ Ադրբեջանի գյուղացին սովորական մարդ է ու հակառակը:
Իշխանավորների մասին չեմ խոսում, ժողովուրդների մասին եմ ասում, հետո աստիճանաբար, ինչպես նախկինում էր, այս թշնամանքը կմեղմվի, բայց դա երկարատև գործընթաց է, սերունդների հարց է իրար հասկանալն ու փոխըմբռնումը, բայց սկզբնական շրջանում իհարկե լինելու է տնտեսական արդյունավետությունը, որին կհետևի քաղաքականը։
– Իրատեսական համարո՞ւմ եք այս երկաթգծի շահագործումը։
– Այո՛, իրատեսական է, եթե կողմերը կարողանան ապահովել այդ ճանապարհով անցնող երկաթգծի անվտանգությունը։ Մարդկանց չհրավիրեն, որ քար գցեն կամ այլ ձևերով խանգարեն երկաթգծի շահագործմանը։ Ամեն երկրի իշխանություն ինքը պետք է կարողանա ապահովել տվյալ երկաթգծի համար այդ անվտանգությունը, ավտոմեքենաների համար չեմ ասում, դա կլինի հաջորդ փուլը, նախնականը գնացքն է, հետո ավտոմեքենաներինն էլ հնարավոր է աստիճանաբար իրականանա։
– Երկաթգծի վերաշահագործման համար երկա՞ր ժամանակ կպահանջվի, պարո՛ն Գալիչյան։
– Հայաստանինը, որ շուրջ 40 կմ է Մեղրիի մոտով անցնողը, կարծում եմ՝ երկար ժամանակ չի պահանջի, իսկ Ադրբեջանինը չգիտեմ՝ ի՛նչ վիճակում է իրենց ճանապարհը, քանի որ, հավանաբար, որոշ չափով օգտագործվել է իրենց ներքին տեղափոխությունների համար։
– Հակարիի կամրջի պատկանելության մասով եմ խնդրում հստակեցում, որովհետև ադրբեջանական կողմը միանշանակ պնդում է, թե կամուրջը Ադրբեջանի տարածքում է գտնվում։
– Ես քարտեզի վրա չեմ տեսել մանրակրկիտ մի կետ, թե Հակարիի կամուրջը ճիշտ որ կետով է անցնում, դուք ունե՞ք նման քարտեզ։
– Եթե դուք չունեք ու չեք տեսել, ես՝ առավելևս։
– Ես չունեմ, քանի որ դրանք գխավոր շտաբի գաղտնի քարտեզներ են ու ինձ չեն տրամադրում։ Մեծ մասը սահմանը անցնում է Աղավնո գետի մեջտեղով, կամրջի մի մասը՝ այս, մյուսը՝ այն կողմն է, իսկ որոշ տեղերում, որքան ես եմ տեսել, երկու տեղ այդ սահմանը թեքվում ու անցնում է Հայաստանի միջով, այսինքն՝ գետն ամբողջովին մտնում է Ադրբեջանի մեջ, երկու տեղ՝ մի քանի հարյուր մետր այդպես է:
Հիմա այդ կամուրջը որտե՛ղ է տեղադրված՝ ես չգիտեմ, հետևաբար չեմ կարող հստակ ու վերջնական կարծիք հայտնել։
Սովորաբար այդ սահմանն անցնում է գետի միջով՝ մեջտեղով, ու մինչև քարտեզը չտեսնեմ, չեմ կարող միանշանակ պնդել, թե որտեղից է անցնում այդ կամուրջը, ու այն հայկակա՞ն է, թե՞ ադրբեջանական։
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
