«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է գրող Հովիկ Չարխչյանը
– Պարո՛ն Չարխչյան, շուրջ ութ ամիս է՝ Արցախը շրջափակման մեջ է, Հայաստանում մեղադրանքների պակաս չկա՝ բոլորը բոլորին մեղադրում են անտարբերության, ապրումակցելու կարողությունից զուրկ լինելու ու էլի շատ բաների համար: Ի՞նչ է կատարվում մեր շուրջն ու մեր մեջ:
– Չեմ կարծում, թե անտարբեր ենք: Ճիշտն ասած, այդ անտարբերության միֆը նույնացվել է անելանելիության հետ, մարդիկ անտարբեր չեն, ուղղակի մեծամասնությունը չի պատկերացնում, թե ինչ կարող է անել այս իրավիճակից դուրս գալու համար, ուղղակի ելք չի գտնում: Մարդիկ իսկապես սրտացավ են, ուզում են օգնել արցախահայությանը, բայց ինչպե՞ս օգնեն, ո՞նց սնունդ հասցնեն, ի՞նչ անեն:
Շատ շատերն այդ հարցերի պատասխանն իսկապես չունեն, ու սա հաճախ որակում են իբրև անտարբերություն: Ես չեմ հավատում, որ հայաստանցիներն անտարբեր են, վստահ եմ, որ ճնշող մեծամասնությունն ամեն կերպ պատրաստ է օգնելու Արցախին, բավական է նրան միայն ճիշտ լուծումներն ու քայլերը ասել, ու բոլորն անխտիր կմիանան այդ շարժումներին:
– Իսկ այդ լուծումներն ովքե՞ր պետք է առաջարկեն:
– Հենց դրա համար են ստեղծված քաղաքական ուժերը, հենց դրա համար են ստեղծվում հասարակական կազմակերպությունները, այդ մարդիկ առաջին հերթին պետք է լուծումներ առաջարկեն, սովորական անհատն ինքն իրենով, ճիշտ է, կարող է որոշակի բաներ անել, բայց ոչ այդ մասշտաբի: Անհատից պահանջել գլոբալ խնդիրների լուծում մի քիչ անլուրջ է:
Գալով մեղավորների խնդրին. հենց այդ անելանելիությունը մարդկանց բերում է ծայրահեղ վերաբերմունքի, մարդիկ սկսում են չարանալ, երբ ելքեր չեն գտնում, սկսում են մեղքը բարդել ուրիշների վրա: Հոգեբանական ծանր վիճակ է, բոլորս շատ լավ հասկանում ենք, երբեմն նույնիսկ ներողամտորեն ենք նայում այդ ամենին: Պետք է ճիշտ գնահատել այսօր երկրում ստեղծված բարոյահոգեբանական վիճակը. ծանր հարվածներից հետո մարդիկ չեն հասցնում ուշքի գալ, ու ամեն օր էլի կորուստներ, բարդ իրավիճակներ:
Համատարած այս սթրեսային վիճակն ուրիշ ինչի՞ պետք է հանգեցներ: Պետք է սառնասրտորեն ու իրատեսորեն գնահատել իրավիճակը ու քիչ խոսել և շատ գործել: Շատ են խոսում հիմա, շատ, բոլորն անխտիր խոսում են: Բոլորն ինչ-որ բան ունեն ասելու, բոլորն ինչ-որ կարծիքներ են հայտնում՝ անկախ նրանից՝ այդ թեման իրենցն է, թե չէ:
– Որ շատ խոսում են, այդ խոսքի մեջ ասելիք կա՞, թե՞ խոսում են ուղղակի խոսելու համար:
– Շատ շատերն ուղղակի խոսում են խոսելու համար, ինչ-որ բան ցուցադրելու, տեսանելի լինելու համար, անընդհատ նույն բանը կրկնում են: Ես երբեք չեմ հասկացել դրա իմաստը, ընդ որում՝ բաներ, որոնք բոլորս էլ շատ լավ տեսնում ու հասկանում ենք: Մեր ներքին պոտենցիալը, էներգիան պետք է ճիշտ ուղղությամբ օգտագործենք, հասկանանք, թե որտեղ է պետք խոսել, որտեղ՝ լռել, որտեղ՝ գործել: Խելամտություն է պետք, ինչը, ցավոք, դեռ չեմ տեսնում:
– Պարո՛ն Չարխչյան, այդ քաղաքական ուժերը, որոնք պետք է ելքեր առաջարկեն, անկարո՞ղ են դա անել, թե՞ ուղղակի ցանկություն չունեն:
– Չեմ կարծում, թե ցանկություն չունեն, հնարավորության խնդիր է, ոմանք անձամբ են խոստովանում, որ փակուղային վիճակների մեջ են ու չեն կարողանում ճիշտ ուղղորդել հանրությանը:
Բերձորի միջանցքի պատմությունը դրա լավագույն ապացույցներից մեկն է, որովհետև այս պահին դրան տեսանելի լուծում չկա, այսինքն՝ կա, բոլորն էլ հասկանում են, որ պետք է ծայրահեղ քայլերի դիմել, որովհետև էլ տեղ չկա, դանակը ոսկորին է հասել, բայց ո՞վ այդ պատասխանատվությունը կվերցնի իր վրա՝ մարդկանց ծայրահեղ քայլերի տանելու:
– Եթե չդիմենք այդ ծայրահեղ քայլերին՝ ի՞նչ է լինելու:
– Իրավիճակն ինքը մեզ կդրդի դիմել ծայրահեղ քայլերի: Իրավիճակն այնքան կսրվի, այնքան անելանելի կդառնա, որ մենք ուղղակի այլ ելք չենք ունենա, հո չե՞նք նստելու ու տեսնենք, թե 120 հազար մարդ ո՛նց է կոտորվում: Ուղղակի դիտորդի դերում հո չե՞նք լինելու, ինչ-որ բան պետք է նախաձեռնվի:
– Մինչև հիմա դիտորդի դերո՞ւմ ենք:
– Դիտորդի դերում չենք, ուղղակի ոմանք իրենց ներշնչել են, որ մի քիչ էլ սպասենք՝ հրաշք կկատարվի, ինչ-որ մեկը կգա մեզ օգնելու:
– Ծայրահեղ քայլ ասելով՝ նկատի ունեք ռազմական գործողություննե՞ր:
– Այո՛, նաև դա, մի անգամ ունեցել ենք, չէ՞, այդպիսի լուծում, ժամանակին, երբ այդ ճանապարհը բացվեց, ու Արցախը միացավ Հայաստանին, ի՞նչ ճանապարհով արվեց, այդպես եղել է:
– Պարո՛ն Չարխչյան, հարցազրույցը կարդալուց հետո ձեզ կմեղադրեն նման տարբերակ առաջարկելու համար ու կհարցնեն՝ ո՞ւմ երեխաների կյանքի հաշվին եք պատերազմով ճանապարհ բացելու կոչ անում:
– Ես էլ կհարցնեմ նույն այդ մարդկանց՝ արցախահայության երեխաների՞ հաշվին, որ սովամահ են լինում, հերթերի մեջ ուշագնաց են լինում: Հիմա, այո՛, բոլորը պատրաստ սպասում են ինչ-որ մեկին մի բանի համար մեղադրելու, ասենք՝ ինձ մեղադրեցին, ի՞նչ է փոխվելու իրենց կյանքում դրանից կամ մյուսներին մեղադրելուց ի՞նչ է փոխվում իրենց կյանքում:
Մարդիկ պետք է սթափվեն ու հասկանան, որ մեղադրելու բարդույթից պետք է ազատվել, բոլորին մեղադրում են: Համացանցում երբ նայում եմ, այնպիսի արժանավոր մարդկանց վրա են ցեխ շպրտում, որոնք իրենց ամբողջ կյանքը նվիրել են այս երկրին, բայց այսօր ինչ-որ հարցերում համակարծիք չեն իրենց հետ, վերջացավ, ի՛նչ են անում այդ մարդուն, ո՞նց կարելի է նման կերպ վարվել: Սա՞ է համախմբումն ու միասնությունը: Այսպես չի լինի, մարդկանց տարանջատում են, բաժան-բաժան են անում, ժամանակին կար մեկը՝ սևերի ու սպիտակների էր բաժանում, այդ գործընթացը մինչև հիմա շարունակվում է:
– Այդ բարդույթներից ինչո՞ւ չենք կարողանում ազատվել, իրավիճակին սթափ գնահատական տալ:
– Պատճառները շատ-շատ են, որ սկսեմ թվել՝ երկար ժամանակ կպահանջվի:
– Եթե մենք դիմենք ձեր ասած ծայրահեղ քայլերին, կկարողանա՞նք հասնել մեզ համար ցանկալի արդյունքի:
– Որպեսզի կարողանամ պատասխանել ձեր հարցին, պետք է բավականին մեծ ինֆորմացիայի տիրապետեմ: Ես չգիտեմ՝ մենք ունե՞նք այդ ուժը, թե՞ չէ, չգիտեմ դրա ելքն ի՞նչ կլինի, ուղղակի չգիտեմ ու միանշանակ պատասխան չեմ կարող տալ:
Ես ուղղակի արձանագրում եմ այսօր եղած պատկերը. կա Արցախ, որն անջատված է մեր երկրից, կան այնտեղ վտանգված մեր հայրենակիցները, և կա խստագույն անհրաժեշտություն վայրկյան առաջ այդ իրավիճակը փոխելու: Ընդամենը այս երեք փաստն եմ արձանագրում, ու այսքանն արդեն բավարար է, որպեսզի մտածեմ բոլոր-բոլոր հնարավոր ելքերի մասին:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
