«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում ԱԺ նախկին պատգամավոր Անի Սամսոնյանը
– Տիկի՛ն Սամսոնյան, Նիկոլ Փաշինյանը երեկ՝ գործադիրի հերթական նիստի ժամանակ, անդրադարձավ իր կադրային քաղաքականության վերաբերյալ քննադատություններին ու նշեց, որ Հայաստանում չկան լավ մասնագետներ: Համակարծի՞ք եք Փաշինյանի հետ։
– Փաշինյանը ընտրություններից առաջ մտել է «ինքնարդարացման» ռեժիմի մեջ։ Նրան երևի ցուցակ են ներկայացրել, թե որ հարցերից են մարդիկ ամենաշատը բողոքում, և այդ հարցերից մեկը, իհարկե, կադրային քաղաքականությունն է, որովհետև պետական համակարգում քաոս է տիրում։ Չկան խնդիրներին պատշաճ արձագանքելու կարողություն, ռազմավարական հաղորդակցություն, ամենուրեք բյուրոկրատիա է և անպատասխանատվություն։
Այո՛, Հայաստանում կա որակյալ կադրային ռեսուրսի խնդիր թե՛ պետական և թե՛ մասնավոր հատվածում։ Եվ դա, ցավոք սրտի, մեր անպտուղ կրթական համակարգի հետևանքն է։ Բայց պետական համակարգում որակյալ մասնագետներ ներգրավելու խնդիրն այլ պատճառներ ունի։ Առաջին պատճառն այն է, որ իշխանությունը պետական համակարգը դարձրել է կուսակցական «բեսեդկա»։ Թափուր տեղերը և շատ հաճախ պատասխանատու հաստիքները հիմնականում լրացվում են «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության անդամներով և հին ու բարի բարեկամներին ու ծանոթներին պաշտոնի ընդունելու մշակույթով՝ նեպոտիզմով։ Եվ այս իմաստով կուսակցության անդամներին ու համակիրներին պրոֆեսիոնալ ու կարողունակ ռեսուրս չես անվանի։
Երկրորդ խնդիրն այն է, որ պրոֆեսիոնալ կադրերը այս իշխանության հետ աշխատելու ցանկություն չունեն և երկար չեն դիմանում համակարգում, դուրս են գալիս, որովհետև իշխանության որոշում կայացնողները վստահելի, կայուն և ընդունակ չեն։
Երրորդ խնդիրը հոգեբանական է։ Երբեմն մասնագետ կադրերի վրա կարգում են դիլետանտ ղեկավարներ, և այս մարդիկ արժանապատիվ կերպով աշխատելու խնդիր են ունենում, որովհետև որպես կանոն մասնագիտական ճանապարհ չանցած և չկայացած կուսակցականները հենց աթոռ են տեսնում, որոշում են, որ իրենք կարող են ինքնահաստատվել աշխատողների և գործընկերների վրա։
Չորրորդ խնդիրն այն է, որ պետական համակարգը ուռճացված է, աշխատավարձերը ցածր են, և այստեղ աշխատելը գրավիչ չէ։ Մեր օրերում երկու դեպքում կարող ես աշխատել պետական համակարգում․ կամ դու էնտուզիաստ հայրենասեր ես, գալիս ես ու նվիրված աշխատում ես, արժեք ես ստեղծում պետության համար կամ խնդիր լուծում։ Մյուս դեպքը, որ դու անգործ, պարապ մարդ ես, որն ուզում է գալ պետական համակարգ, ժամանակ սպանել, գործը կիսատ-պռատ, նվնվալով անել ու պետական բյուջեից երաշխավորված գումար ստանալ։ Ցավոք սրտի, այսօր պետական համակարգում գերակշռում է երկրորդ տեսակը։
Նիկոլ Փաշինյանը պետք է հասկանա մի բան՝ եթե ինքը վեց տարում չի կարողացել պետական համակարգում բարեփոխումներ իրականացնել, բայց իրեն հաջողվել է խորացնել համակարգի տխուր վիճակը, ապա երբեք չի էլ հաջողելու։ Նա պետք է հավաքի իր իրերը և կուսակցականներին ու լքի համակարգը։ Պետությանը նոր մարդ է պետք՝ նոր ուղեղով և մոտեցումներով։
– Փաշինյանի համեմատությունը՝ եթե հանրությունը կողմ է, որ վարորդը առանց վարել իմանալու մեքենա վարի, ինչու պիտի կառավարիչը չիմանալով չկառավարի, տեղին համարո՞ւմ եք։
– Վարորդը պետք է առողջ լինի և ունենա տեխնիկական գիտելիքներ մեքենա վարելու համար։ Կառավարիչը պետք է ոչ միայն առողջ լինի, այլև առաջնորդ լինի, կառավարչական գիտելիքներ ունենա, որոշում կայացնելու ընդունակություն, կարգ ու կանոն հաստատող, մոտիվացնող, խիզախ և պատասխանատու։ Այս շարքը կարելի է շարունակել, բայց այսքանը բավարար է։ Այնպես որ, համեմատությունը թույլ է և նվազեցնում է կառավարիչ ընտրելու արժանիքները։
– Կարծիքներ հնչեցին, որ այս կերպ Փաշինյանը իր թիմակիցներին մեղադրեց ու ընդունեց, որ իր նշանակած պաշտոնյաները չեն տիրապետում իրենց գործին։ Ըստ ձեզ՝ ա՞յդ նպատակով արվեց հայտարարությունը։
– Փաշինյանի ոճն է՝ բոլորը մեղավոր են, իսկ ինքը՝ խեղճ, բա խեղճ Փաշինյանն ի՞նչ անի։ Եվ այս քարոզչությունը հաջողվել է մեխել որոշ մարդկանց ուղեղներում։ Բայց այդ մարդկանց պետք է ասել՝ որ եթե Փաշինյանը խեղճ է, ի՞նչ գործ ունի վարչապետի աթոռին։ Երբ է նորաձև դարձել, որ խեղճերը կրթեն և կառավարեն մեզ։ Այդ պատճառով ամբողջ աշխարհում խեղճացել ենք, ով ուզում՝ ստորացնում է։ Ընդհանուր առմամբ՝ նա չի տիրապետում երկրի վիճակին, իսկ իր պաշտոնյաները՝ գործին։ Հաջորդ անգամ այդ պաշտոնյաներին վաթսափով հեռացնելիս Փաշինյանը թող մի նամակ էլ ինքն իրեն ուղարկի։
– Տիկի՛ն Սամսոնյան, որակյալ կադրեր չունենալու համար նա սլաքներն ուղղեց դեպի մանկապարտեզ, դպրոց, բուհ։ Իրենց կառավարման տարիներին ի՞նչ էական փոփոխություն են արել այդ կառույցներում, որպեսզի երկիրը կադրերի պակաս չունենա։
– Քաոսը և անկարգությունը համատարած են, այդ թվում՝ նաև դպրոցներում։ Օրինակ՝ դպրոցներում անկարգությունը մտցրել է հենց այս իշխանությունը՝ իր այսպես կոչված բարեփոխումներով։ Երբ դու մտածում ես, որ կրթական մենեջմենթի գիգանտ ես և առանց մասնագետների հետ խորհրդակցելու դպրոցում կարգում ես փաստացի երկու տնօրեն, դու դրանով ռումբ ես դնում դպրոցի կառավարման համակարգում։ Գնացեք հարցուփորձ արեք, թե ինչ է կատարվում պետական դպրոցներում, և ձեզ հետաքրքիր բաներ կպատմեն։
Մարդկային ռեսուրս ունենալու համար պետք է բարեփոխել կրթության ոլորտը՝ դպրոցականից մինչև բարձրագույն։ Բայց այս տարիների ընթացքում արվել է հակառակը՝ և՛ կառավարման և կրթության բովանդակության առումով արվել են չմտածված, համակողմանի չքննարկված միջամտություններ, որոնք բարեփոխում անվանելն ուղղակի մեղք է։
Նիկոլ Փաշինյանն ումի՛ց է բողոքում, ինչո՛ւ է պահում կրթության նախարարին, թող հեռացնի։ Բայց չի հեռացնի, որովհետև ոլորտը տապալող պաշտոնյաները ընտրություններից առաջ էլի պետք է քավության նոխազ դառնան, որը ինքը նորից վարչապետ դառնա։ Իսկ թե ինչ կլինի այս պետության հետ, դա իրենցից որևէ մեկին չի մտահոգում։
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
