«Եթե քաղաքական բանավեճում չկարողանանք հասնել ընդհանուր եզրի, չեմ բացառում, որ փողոցում կլինեն գործողություններ». Միքայել Նահապետյան

«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է «Քաղաքացու որոշում» սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության անդամ Միքայել Նահապետյանը

– Ինչպե՞ս եք գնահատում նախօրեին Կապանում տեղի ունեցած բողոքի ակցիան: Դա որքանո՞վ է խոսում Քաջարանի կոմբինատի կամ նախկին իշխանությունների ներգրավվածության մասին: Որքանո՞վ էր այն ուղղորդված:

– Ցավոք, չեմ կարողանա այս հարցի վերաբերյալ գնահատական հնչեցնել, որովհետև տեղեկատվության պակաս ունեմ: Այսինքն՝ ինչ մեդիայով հպանցիկ տրվել է, դա եմ տեսել: Կարծում եմ՝ չպետք է շտապել և գնահատականներում կտրուկ լինել:

Մի կողմից՝ ում դուռն օրենքը թակում է, ասում են՝ մենք քաղբանտարկյալ ենք, և դրա հակառակը կա, ով փողոց է դուրս գալիս, ասում են՝ հանցագործ է, դրա համար է փողոց դուրս եկել: Հիմա ես չեմ ուզում այդ երկու ծայրահեղություններից մեկի գիրկն ընկնել, առավել ևս, որ տեղեկատվությունը բավարար չեմ համարում գնահատականներ տալու համար: 

– Ոստիկանների գործողություններն ինչպե՞ս եք գնահատում, և, ընդհանրապես, ինչպե՞ս իրեն պետք է պահի իշխանությունը:

– Ոստիկանության գործողությունների առումով կարծես թե խոշտանգման առերևույթ հանցագործության մասին էր խոսվում: Դրան պետք է պատշաճ արձագանք լինի, պետք է բացառել խոշտանգման դրսևորումները Հայաստանում իրավական կարգն ապահովելու ընթացքում:

Ոստիկանության գործողությունների մասով ևս, քանի որ համակողմանի տեղեկատվություն չունեմ այն մասին, թե ում հետ են գործ ունեցել, ինչ պայմաններում են գործ ունեցել, այս պահին չեմ կարող գնահատական տալ: Ընդհանուր առմամբ, այդ դեպքերը, որ տեղի են ունեցել, խորապես ծանոթ չեմ, հետևաբար չեմ շտապի գնահատականներ տալ: 

– Քաջարանի համայնքապետն ասում է, որ դա քաղաքական հետապնդում է: Մյուս կողմից՝ իշխանությունը հայտարարում է, որ բդեշխությունը չի վերադառնալու Սյունիքի մարզ: Ձեր կարծիքով՝ համայնքի ղեկավարի նման հայտարարությունն ինչի՞ մասին է խոսում:

– Ես նշեցի, որ Հայաստանում նման ֆենոմեն կա, որ ում դուռը օրենքը թակում է, ասում է՝ քաղաքական հետապնդում է: Մյուս կողմից՝ ով որևէ քաղաքական ակցիա է անում, ասում են՝ իր թալանածի, իր լափածի համար է պայքարում: Այդ երկու քարոզչական թեզերն էլ կան:

Ե՛վ քաղաքական ուժն է քաղաքական մոտիվներով հայտարարություններ անում, և՛ նախկին համակարգի ներկայացուցիչների դեպքում հենց օրենքը դռները թակում է, ասում է՝ գիտե՞ք, թե ես ռեգիոնալ մասշտաբի քաղաքական գործիչ եմ, ինձ հետապնդում են:

Դրա համար ինձ համար հիմա գնահատական տալը դժվար է, մանավանդ տեղեկատվության պակասի պայմաններում: Այնուամենայնիվ, եթե հարցը ձևակերպում ենք այսպես՝ գյուղապետներն այս կառավարության հե՞տ են, թե՞ ոչ, իմ ընկալումն այն է, որ գյուղապետները Հայաստանում եղել են, կան և դեռ ահագին ժամանակ շարունակելու են լինել առանձին կաստա, եթե մենք մտածողության, համակարգի փոփոխություններ չբերենք:

Նրանք լինելու են կլանային հարաբերությունների բերումով ընտրված, իրենց նեղ կլանային շահերի շրջանակներում գործող մարդիկ: Բնականաբար, խոսքը բոլորի մասին չէ, բայց այն խնդիրը, որի մասին մենք ասում ենք, գյուղապետի պրոբլեմատիկ տեսակը այդպիսին է լինելու:

Նա ընտրվելու է կլանային հարաբերությունների տրամաբանությամբ՝ իրենց թևը մեծ է, թե փոքր, լավությունը շատ է, թե քիչ: Եվ այդ տեսակը կառավարող ուժի հետ հարաբերվելու է այդ տրամաբանությամբ՝ դու մեզ կօգնես թե չես օգնի, մենք քո դեմ դուրս գանք թե չգանք, ընտրությունների ժամանակ դու մեր ծառայություններից կօգտվես թե չէ, կամ հետո դա կգնահատես թե չէ:

Եթե մարդու գործողություններում այդպիսի մերկանտիլական, օգտապաշտական հաշվարկ կա, բնականաբար, այդ մարդը ցանկացած պահի ցանկացած հայտարարություն կանի: Պետք է՝ կեղծվող ընտրությունների մասին կասի արդար, ժողովրդավարական, վերջին մակարդակի ընտրություններ են, պետք է՝ կկանգնի օրենքի տառին համապատասխան պրոցեսի մասին կասի քաղաքական հետապնդում է:

– Վերջին շրջանում ձեր քաղաքական թիմը կարծեք թե ավելի ռադիկալ է դառնում, հայտարարություններ եղան, որ կառավարությունն իր խոստումներից հրաժարվում է: Հնարավո՞ր է, որ այս հայտարարություններին բողոքի ակցիաներ, ցույցեր հաջորդեն: 

– Եկեք ռադիկալ որակումը չտանք: Ռադիկալ են մարդիկ, որոնք առարկայական պահանջ չեն կարողանում ձևակերպել, բայց գնում են շատ կտրուկ գործողությունների: Մենք դեռ ոչ մի կտրուկ գործողության չենք գնացել և շատ հստակ կարողանում ենք պահանջ ձևակերպել:

Հիմա՝ եթե մեր պահանջները, որ ձևավորվել և դեռ ձևավորվելու են, արդարացի են և բխում են հեղափոխության նպատակներից, մեր ժողովրդի իղձերից, չեն կատարվելու, ինչ-որ ձևով պետք է վերաբերմունք ցույց տալ դրանք չկատարող կառավարությանը:

Այդ վերաբերմունքի գործիքակազմը շատ լայն է՝ սկսած նրանից, որ կշարունակենք այսպես հարցազրույցներ տալ, վերջացրած նրանով, որ ես բնավ չեմ բացառում և շատ հավանական եմ համարում, որ եթե քաղաքական, ժողովրդավարական բանավեճում մենք չկարողանանք հասնել այնպիսի ընդհանուր եզրի, որը խնդիրների լուծում կենթադրի, այո՛, ես չեմ բացառում, որ փողոցում կլինեն գործողություններ:

Առավել ևս դա մի բան է, որը մինչև 2018-ի ապրիլյան իրադարձությունները միակ հարազատ տեղն է եղել հարցեր լուծելու: Միայն հեղափոխությունն է պատճառը, որ մենք հարցերն այդպես չէինք լուծում՝ հույս ունենալով, թե ժողովրդավարական միջավայրում հնարավոր է բանավեճում հարց լուծել:

Եթե պարզվի, որ դա կտրականապես անհնար է, իսկ ես գնալով համոզվում եմ դրանում, որովհետև բոլոր քննարկումները ոչ առարկայական են դառնում, բոլոր առարկայական քննադատություններն անտեսվում են, և ցեխ շպրտելու միջավայր է ձևավորվում, եթե պարզվի, որ դա է Հայաստանում հարցեր քննարկելու, կառավարող ուժի հետ հարաբերվելու միջավայրը, բնականաբար, այդ միջավայրում խոսելով ոչ մի հարց չի լուծվելու, իսկ այդ հարցերը չեն կարող սպասել, որովհետև դրանք կյանքի տարիներին են վերաբերում:

Ամեն օր, երբ մենք չենք ունենում արդար դատական համակարգ, մի հոգի ավել է բանտում հայտնվում, որի մեղքն անառարկելիորեն ապացուցված չէ: Ամեն օր, երբ մենք չենք ունենում լեգիտիմ Սահմանադրություն, կառավարող ուժը հնարավորություն է ստանում տարբեր բաներ իրականացնել, ամեն օր, երբ մենք չենք ունենում կուսակցական բարեփոխված համակարգ, օլիգարխիկ, կլանային կուսակցությունները կարողանում են իրենց շահերի համար հարցեր լուծել՝ ի վնաս ՀՀ քաղաքացիների շահերի:

Ամեն օր, երբ Հայաստանում տեղի չեն ունենում հանրային կառավարման այն բարեփոխումները, որոնք պետք է տեղի ունենային, քաղաքացին տարբեր ծառայությունների հերթերում նյարդայնանալով, իր հարցի լուծումը չգտնելով՝ հիասթափվում է:

Այս ամենը մեր կյանքի տարիների մասին է: Որ ասում են՝ դե, երկու տարում ի՞նչ պետք է անեինք, մեր կառավարման ժամկետի ընդամենը կեսն է, իրենք պետք է հաշվի առնեն, որ իրենց կառավարման ժամկետը մեր կյանքի տարիներն են:

Ու եթե նրանք դրան վերաբերվում են որպես պաշտոն զբաղեցնելու բաղձալի ժամանակաշրջանի մի մաս, մենք դրան վերաբերվում ենք որպես մեր կյանքի տարիների: Թող այդքան թեթևությամբ չխոսեն մեր կյանքի տարիների մասին:

-Այսինքն՝ իշխանությունը դատական համակարգում, Սահմանադրության փոփոխության առումով, մի շարք այլ հարցերում մեծ հաշվով ձախողե՞լ է, թե՞ ուշացել:

– Եկեք անկեղծ լինենք, բացառությամբ այն հանգամանքի, որ չեն եկել կառավարությունում նստել ու սկսել միանգամից հանցագործություններով իրենց անձնական խնդիրները լուծել, մեկ էլ նրանից, որ ընտրություններում քաղաքական կամք են ունեցել ուղիղ լցոնումներով, կաշառք բաժանելով ձայներ չեն ապահովել, թեև վարչական ռեսուրս կիրառվել է, բացի այս երկու էական տեղաշարժից կա՞ մեկ համակարգային, մեծ փոփոխություն, որ տեղի է ունեցել: Չեմ ասում՝ դրական տեղաշարժ չկա, իհարկե կա:

Օրինակ՝ որ վարչապետը տարիներով կորած չէ, խոսում է մարդկանց հետ, դա բնականաբար դրական տեղաշարժ է: Երբ, օրինակ՝ կառավարության անդամներին կարելի է փողոցում տեսնել և որևէ հարցով մոտենալ, իհարկե՝ հիմա շատ ավելի քիչ, դա ևս դրական տեղաշարժ է, բայց դա համակարգային չէ:

Եթե մեր դասարանի երեխեքին էլ տանեինք լցնեինք կառավարություն, առաջին երկու տարում իրենք էլ այդ թիթիզ բաները կկարողանային անել: Դա լավ բան է, ես չեմ ասում՝ վատ է, որ դա անում են, ապրեն, բայց դա համակարգային չէ, դա մեր կյանքի որակը չի փոխում: Դա ուղղակի, կներեք բառիս համար, լազաթ ա տալիս: Նայում ես, ասում են՝ վախ, էս ինչ լավ ա, որ սենց ա: Ոչ մի համակարգային փոփոխություն որպես այդպիսին չկա: Բա աբսուրդ չէ՞, որ չկա: 

– Իշխանությունն ասում է, որ սահմանադրական փոփոխություններ կլինեն, բայց, ասենք՝ կառավարման մոդելի փոփոխություն չի սպասվում: «Կուսակցությունների մասին» օրենքի նախագիծը շուտով կլինի, արդեն ժամկետ են սահմանել: Այս մասով ձեր մտահոգություններ չե՞ն փարատվում:

– Ո՛չ, չեն փարատվում, որովհետև ես գիտեմ, թե ովքե՛ր են այդ պրոցեսը համակարգում, և գիտեմ՝ ի՛նչ մտքեր ունեն: Այն մտքերը, որ ունեն, և այն մոտեցումները, որ ցուցաբերում են, որ ասում են՝ նենց անենք, որ ո՛չ միսը վառվի, ո՛չ շամփուրը, դրանք համակարգային փոփոխության չեն բերելու:

Եթե դու «Կուսակցությունների մասին» օրենքում ընդհանրապես չես դնում այդ կուսակցության կառավարման հարցը, որ կարող է մեր երկրում կուսակցությունը թագավորական մոդելով կառավարվել, կարո՞ղ է նման ուժը կառավարություն վերցնի, եթե դու թույլ ես տալիս, որ այդ թագավորական տրամաբանությամբ գործող քաղաքական ուժին պետության կառավարման հայտ ներկայացնել, ինչ է թե քո պատկերացրած դեմոկրատիայով իրավունք չունես ասել՝ քո որոշումները կոլեգիալ ու դեմոկրատական մեթոդով կայացրու, այդ պայմաններում որևէ էական փոփոխություն չի լինելու:

Այն կազմակերպչական ձևը, որ իրենք են որդեգրել, դրանով փոփոխություն չի լինելու: Մենք տեսել ենք, չէ՞, թե ովքեր են: Տեսել ենք, չէ՞, որ նախորդ տարվա մայիսին կարող էին գլուխները տմբտմբացնել, ասել՝ այո՛, վեթինգ ենք անելու, դատական բարեփոխումներ ենք անելու, դատարանները շրջափակում ենք, երկու ամիս ժամկետ դրվի նրանց վրա, հետո սկսեն համոզել, թե այն ամենը, որ խոստացվել է, ինչո՛ւ չպետք է լինի:

Այնպիսի գեղեցիկ, իրավական տեքստերով կհամոզեն, որ աչքներս բաց կմնա: Իրենք կիսալուծումների վարպետներ են, կիսատ-պռատության կառավարում են անում:

Մանե Հարությունյան

MediaLab.am