«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է առողջապահության նախկին նախարար Արարատ Մկրտչյանը
– Պարոն Մկրտչյան, օրերս նախարար Արսեն Թորոսյանը հայտարարեց պատվաստանյութերի ձեռքբերման հետ կապված քննարկումների մասին։ Հատկապես Ռուսաստանի, Ճապոնիայի հետ են բանակցում, սպասում են խմբաքանակների։ Ի՞նչ կասեք այս մասին։ Որքանո՞վ է սա խնդրի լուծում ըստ ձեզ այս փուլում։ Արդյոք շտապողականություն չե՞նք ցուցաբերում։
– Ճիշտն ասած, դեռ պատվաստանյութ չկա, որը ճանաչված լինի և օգտագործման համար հրահանգավորված լինի, կամ փորձարկման շրջանն ավարտված լինի։ Նախարարությունը մարքեթինգ է անում այն պատվաստանյութերը, որոնք ապագայում պետք է լինեն։
Այս պահին ԱՀԿ-ի կողմից փորձագիտական եզրակացությունների հիման վրա առաջարկվող պատվաստանյութ, որքան տեղյակ եմ, չկա։
Ուղղակի ինչ-որ երկրներ սկսել են հերթ կանգնել պատվաստանյութ ձեռք բերելու համար։ Կարող է պայմանագրեր կնքեն, որ չուշացնեն, բայց նաև ձևակերպումներ են հնչում, որ հակամարմիններ օրգանիզմում չեն առաջանում, և, այսպես կոչված, «կոլեկտիվ» անընկալություն, իմունիտետ չեն ձևավորվում։
Նախարարը BBC-ի կողմից բերված ինչ-որ հայտարարությունն էր հրապարակել։ Եթե անընկալություն չի առաջանում, այդ պատվաստանյութերն ինչպե՞ս են իմունիտետ առաջացնելու։
Գուցե իմ իմացությունը ավելի՞ սահմանափակ է։ Ամեն դեպքում՝ հիմա պատվաստանյութերի արդյունավետության մասին, որը դեռ պետք է ստանան, ինձ թվում է վաղ է խոսել, որովհետև չկա այդ պատվաստանյութը, որ լրջագույն փորձարկումներ անցած լինի և արդեն իսկ թույլատրված լինի օգտագործման։
Երևի նախարարությունը սրանով մարքեթինգային քայլեր է անում գների ճշտման, ժամկետների և այլն։ Ես այդ տեսանկյունից եմ նայում նախարարի հայտարարությանը։
Ճիշտն ասած, մինչ օրս նման տարբեր վարակների, օդակաթիլային ճանապարհով փոխանցվող, այսպես ասած, սեզոնային գրիպների հետ կապված պատվաստանյութերն այն ժամանակ են պատրաստ եղել, երբ տվյալ համաճարակը արդեն մարել է կամ մարման ավարտին է եղել:
Այդ ժամանակ էլ պատվաստվելը դարձել է անիմաստ, որովհետև համաճարակը վերացել է։ Շատ դեպքեր են այդպես եղել, տարբեր տարիներին։ Գուցե նախարարությունն ավելի՞ տեղեկացված է։
– Իսկ ի՞նչ տեղեկություններ ունեք Ռուսաստանում մշակված պատվաստանյութի մասին։ Որովհետև տեսնում ենք, որ դա այնտեղ ազատորեն կիրառվում է՝ անկախ ԱՀԿ-ի հավանությունից։
– Անկեղծ ասած, այդ տեղեկատվությունը չունեմ, որ Ռուսաստանում սկսել են պատվաստանյութը լայնորեն կիրառել։ Ես երևի ուշացել եմ, աշխարհն առաջ է անցել։
Եթե կիրառում են, ուրեմն ինչ-որ փորձարկման փուլ անցել է։ Դե, ավելի լավ է սպասենք, ռուսները կիրառում են, տեսնենք՝ արդյունավե՞տ է, թե՞ ոչ:
Ռուսներն առանց պատվաստանյութի էլ հայտարարում են, թե համաճարակը գնում է մարման, հայտարարում են, թե թվերը նվազում են: Այսօր Բելառուսի նախագահն է շնորհավորել իր ժողովրդին, որ հաղթեցին կորոնավիրուսին, բայց ոչ մի պատվաստանյութ չեն օգտագործել:
Իհարկե կարելի է հետաքրքրվել, տեսնել՝ որտեղ կա պատվաստանյութ, ինչ քանակներ են լինում, ինչ որակական չափանիշներով են լինելու: Բայց դրանք կլինիկական լուրջ փորձարկումներ պետք է անցնեն, նոր թույլտվություն ստանան:
Ես դժվարանում եմ ասել, թե ինչ աղբյուրների վրա են հիմնվում, որ ասում են՝ արդեն պատվաստանյութ կա, և դա ստացել է կիրառություն: Գուցե Ռուսաստանում կլինիկական փորձարկումների շրջան է անցնում, բայց ոչ մասսայական: Ես անձամբ այդպիսի հայտարարություն չեմ լսել, որ Ռուսաստանում արդեն մասսայական պատվաստումներ են անում:
– Ձեր կարծիքով՝ ինչո՞ւ մեզ մոտ իրավիճակը չի կայունանում, թեստավորվածների մոտ 30 տոկոսի պատասխանը դրական է: Ինչո՞ւ ՀՀ-ում հասանք նման կրիտիկական կետի:
– Ես չէի ասի, որ կրիտիկական կետի ենք հասել: Այդ ցուցանիշները խոսում են այն մասին, որ վարակվածների թիվն ամեն օր աճում է, բայց հիվանդը մի բան է, վարակվածը՝ այլ բան:
Այդ օրական հայտնաբերվող հիվանդների 90 տոկոսը վարակակիր է, մի 5 տոկոսը թույլ ախտանշաններ ունի, 2 տոկոսն էլ ծանր վիճակում է: Այսինքն՝ վարակը տարածվելու է, արդեն իսկ տարածվել է:
Այլ երկրներում ես չգիտեմ՝ ինչ է տեղի ունենում, որովհետև համաշխարհային հարթակում առկա վիճակագրությունը աղավաղված է, և ոչ մի երկրի տվյալների չի կարելի հավատալ:
Ես գալիս եմ այն եզրակացության, որ, օրինակ՝ Իսպանիայում և Իտալիայում՝ համաճարակի մեջ գտնվող այս երկրներում, կտրուկ նվազման միտում է գնում: Այսինքն՝ նրանք լավ բարձր պիկ են ունեցել, մեկ ամիս այդ բարձր ցուցանիշներն են եղել, հիմա սկսում է նվազել:
Հիմա որոշ մարդկանց կողմից հնչում են երկրորդ ալիքի մասին հայտարարություններ, բայց ոչ մի երկրորդ ալիք էլ չկա: Այո, Իսպանիայի ինչ-որ տարածքներ, որոնք լրիվ փակ են եղել, հիմա բացվում են, մի քիչ էլ հետևողական չեն բացվում, նորից վարակը տարածվում է, բայց 30-40 դեպքի արձանագրումը չի նշանակում, որ համաճարակը չի մարում:
Այդ երկրների ցուցանիշներն ուսումնասիրելով ակնհայտ է, որ երկու երկրներում էլ հիվանդացության կորագիծը նվազման միտում ունի: Մենք առաջիկայում թևակոխելու ենք այդ շրջանը: Որովհետև մեզ մոտ պիկը բավական ժամանակ հարթ ընթացք ունի, և արդեն պետք է իրեն ճկել ներքև, որին մենք առաջիկայում ականատես կլինենք:
– Այսինքն՝ թվերի նվազումն անխուսափելի՞ է լինելու Հայաստանում:
– Դա ամբողջ աշխարհում է անխուսափելի: Անհնար է, որ այսպես շարունակվի, համաճարակը գնալու է մարման: Բնության մեջ չկա այդպիսի բան, որ չմարի: Մարդու օրգանիզմը միշտ ավելի հզոր է:
– Պատվաստանյութի առումով կարծում եք, որ դեռ վա՞ղ է խոսել:
– Պատվաստանյութ դեռ չկա: Կլինի, կավարտվի փորձարկման ժամանակաշրջանը, նոր կարելի կլինի այդ մասին խոսել: Դեռ կլինիկական փորձարկումներ պետք է անցկացվեն, տարիքասեռային խմբեր կան, որոնց վրա պետք է փորձարկել, դրանից հետո երկար ժամանակ պետք է դիտարկվի, թե ինչ բարդություններ կան, նոր հետո պատվաստանյութը կթույլատրվի:
Ցուցիչներ կան, որոնց հիման վրա պետք է դիտարկվի, և այդ ցուցիչներին համապատասխանելու դեպքում նոր կարելի է խոսել պատվաստանյութի առկայության և դրա կիրառման մասին:
Մանե Հարությունյան
MediaLab.am
