Ո՛րն է նպատակը, ուզում են ցույց տալ, թե չե՞ն հավատում գործընթացին, որ իրենց մասով ապալեգիտիմացնո՞ւմ են գործընթացը. Արուսյակ Ջուլհակյանը՝ Մարտի 1-ի գործի մասին

Արուսյակ Ջուլհակյան (Լուսանկարը՝ «Ֆոտոլուր»)

«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանել է ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Արուսյակ Ջուլհակյանը

– «Մարտի 1»-ի գործով տուժողների իրավահաջորդներն ու նրանց փաստաբանները դադարեցնում են դատական նիստերին իրենց մասնակցությունը, որովհետև այս 1,5 տարվա ընթացքում, նրանց խոսքով, ոչինչ չի արվել, բավարար ջանք ու ջանասիրություն չի դրսևորվում քրեական հետապնդումները համակարգված և հետևողականորեն իրականացնելու ուղղությամբ, և առանձին դեմքերի հնարավորություն է տրվում խուսափելու քննությունից:

Որպես «Մարտի 1»-ով անցած անձ և պատգամավոր՝ ինչպե՞ս եք գնահատում փաստաբանների այս քայլը, որով նրանք, ըստ էության, մեղադրանքներ են ուղղում նաև իշխանություններին:

– Այս քայլը գնահատում եմ չմտածված և անկեղծորեն չեմ հասկանում, թե նրանք ի՛նչ խնդիր են փորձում լուծել:

Եթե որոշել են չմասնակցել, շատ լավ, բայց ինձ համար անհասկանալի է, թե ո՛րն է նպատակը, որ նրանք իրենց առջև դրել են: Այսինքն՝ ուզում են ցույց տալ, թե չե՞ն հավատում գործընթացին, որ իրենց մասով ապալեգիտիմացնում են գործընթացը, հայտարարում են ոչ լեգիտի՞մ:

Սրանք հարցեր են, որոնք իմ մեջ առաջացել են, որոնց պատասխանը ես չունեմ: Ես ինքս չեմ հետևել նրանց խոսքին, հետևաբար, ավելին ասել չեմ կարող:

– Այդուհանդերձ, իշխանությունը այս գործով բավարար կամք, ջանք գործադրո՞ւմ է:

– Նրանք, ըստ էության, նշում են, որ իշխանությունները բավարար կամք կամ ջանք չեն գործադրել այս մասով: Ինձ համար անհասկանալի է, թե ի՛նչ էր ակնկալվում իշխանություններից: 

Այսինքն՝ իշխանությունը պետք է միջամտեր դատական գործընթացի՞ն, որ օրենսդիր կամ գործադիր մարմինը պետք է միջամտեր դատական գործընթացի՞ն, և դա կլիներ նրանց համար ընդունելի՞: Այդ դեպքում նրանք կասեին, որ բավարար ջանք և կամք չի դրսևորվում, որ այդ դատական գործընթացներն ընթանան իրենց պատկերացրած ձևով: 

Որպես «Մարտի 1»-ով անցած մեկը, ինչպես նաև համարելով, որ Հայաստանում արդարության հաստատման և արդարադատության հաղթանակի համար անկյունաքարային գործ համարելով «Մարտի 1»-ի դատավարության՝ իր տրամաբանական հանգրվանին հասնելը, ինքս բնականաբար հետևում եմ այդ գործընթացին դիտորդի կարգավիճակով և չեմ կարող խառնվել։ 

Ես էլ եմ մտածում՝ ինչո՛ւ է ամեն ինչ այսքան երկարում, բայց վերջերս ինձ բռնեցի այն մտքի վրա, երբ «Սասնա ծռերի» գործով դատավարությունը միայն չորս տարի անց նոր կարողացավ մտնել մեղադրական եզրակացության փուլ, այսինքն՝ չորս տարի անց միայն դատախազությունը վերջնականացրեց մեղադրական դատավճիռը, և մենք «Սասնա ծռերի» գործով դեռ դատավճիռ չունենք։

Ես չեմ բացառում, որ ամբաստանյալ Քոչարյանի ներկայացուցիչները նրա դատավարական իրավունքի չարաշահմամբ են զբաղված: Ամենայն հավանականությամբ, հենց այդպես էլ կա, բայց ես լուծումը չեմ տեսնում, այսինքն՝ ի՛նչ պետք է անի իշխանությունը։ 

– Մարտի 1-ի զոհերի ծնողներն ասում են, թե իրենք այս քայլով ոչ թե իշխանության կամ Նիկոլ Փաշինյանի դեմ են դուրս գալիս, այլ կոնկրետ Նիկոլ Փաշինյանի նշանակած մարդկանց դեմ՝ ակնարկելով, վստահաբար, թե՛ դատախազին, թե՛ դատական համակարգում բարձրաստիճան պաշտոնյաների:

– Մարտի 1-ի զոհերի հարազատները, մենք բոլորս այն մարդիկ ենք, որոնք այսքան տարի առերեսվելով անարդարությանը, իրենց սրտում կրելով հարազատների կորստի խոր կսկիծը ՝ ուզում ենք օր առաջ տեսնել դատավճիռ, ուզում ենք օր առաջ մեղավորներին տեսնել բանտում: 

Բնական է, որ դատավարական գործընթացները և երբեմն դրանց օբյեկտիվ երկար տևողությունը նրանց չեն հետաքրքրում: Ես կարծում եմ, որ այստեղ է, որ փաստաբանները պետք է նրանց հետ բացատրական աշխատանքներ տանեին և ասեին, որ սա գործընթաց է: Ես չեմ հասկանում, թե ինչո՛ւ դա չի արվում:

– Տիկի՛ն Ջուլհակյան, ամեն դեպքում, այս ամբողջ ընթացքը ձեզ՝ որպես պատգամավորի, իբրև մեկի, որը շատ է ուզում իր ամբողջականության մեջ տեսնել այս գործի տրամաբանական ավարտը, ձեզ բավարարո՞ւմ է, դուք դատախազից դժգոհություններ չունե՞ք: 

– Իհարկե չի բավարարում: Ես նույնպես կարծում եմ, որ այս հարցը պետք է արագ լուծվի: Բայց ես չգիտեմ, թե դա որքանո՛վ է օբյեկտիվորեն հնարավոր: Կոնկրետ այդ գործով զբաղվող դատախազի գործողությունները կասկածի տակ դնելու համար ես պետք է մանրամասն ուսումնասիրեմ այն բոլոր գործողությունները, որոնք նա կատարել է այդ գործով: 

Ես դա չեմ արել և չեմ կարող ասել, թե որքանով է դատախազը կամ գլխավոր դատախազը թերացել իր աշխատանքում: Արդյոք թերացե՞լ է, թե՞ ոչ, և հնարավոր թերացման պատճառները որո՞նք են: 

Արդյոք դրանք օբյեկտի՞վ են կամ սուբյեկտիվ: Հետևաբար անել միանշանակ պնդումներ և մեղադրանքներ հնչեցնել նրա հասցեին ես չեմ կարող: Եթե «Մարտի 1»-ի իրավահաջորդների ներկայացուցիչներն ունեն հիմնավոր փաստարկներ, որ այս պաշտոնյաները թերանում են, իրենց աշխատանքը վատ են կատարում, օրինակ՝ ենթադրենք, բողոքարկումների հարցում իրենց վատ են դրսևորել, ոչ հիմնավոր բողոքներ են ներկայացրել, ապացուցողական բազան վատն է և այլն, նրանք այդ մասին պետք է խոսեն: 

Ես չեմ տիրապետում այդ նյութերին և չեմ կարող այդ հարցում սիրողական մակարդակով դատողություններ անել: Իմ դատողությունները բացառապես զգայական են, ես նույնպես, ինչպես մարտի 1-ի զոհերի իրավահաջորդները, ուզում եմ, որ արդարությունը հաղթանակի, և մեղավորները պատժվեն: Բայց սա զգայական տիրույթում է: 

Այդ տիրույթից վերացարկվելով և հասկանալով, թե օբյեկտիվորեն ինչ է հնարավոր անել այս դաշտում, ես չգիտեմ, օրինակ՝ ի՛նչ պետք է անի դատավորը: 

Արդյոք պետք է ասի ՝ այլևս վե՛րջ, դուք համը հանում եք ձեր շարունակական միջնորդություններով, այլևս չեք կարող ներկայացնել այդ միջնորդությունները:

Եթե դատավորն այդպես վարվի, հետագայում, երբ այդ գործը գնա Եվրոպական դատարան, իսկ այդ գործը միանշանակ կգնա ՄԻԵԴ, քանի որ ամբաստանյալ Քոչարյանի և նրա պաշտպանների արդեն իսկ դրսևորած վարքագծից ու ռազմավարությունից ակնհայտ է, որ նրանք բողոքարկելու են հնարավոր ամեն ինչ և բողոքարկում են, ՄԻԵԴ-ն այդ դեպքում ի՞նչ է ասելու: 

Ես չեմ բացառում, որ ՄԻԵԴ-ն ասելու է՝ դուք դատավարական իրավունքներ եք խախտել, հարգելի Հայաստանի Հանրապետություն: Սրանք հանգամանքներ են, որոնք համենայնդեպս իրավաբանը չի կարող հաշվի չառնել: Ես իմ ֆունկցիան չեմ պատկերացնում այս գործընթացում: 

Երբ ասում են՝ իշխանությունը բավարար կամք չի դրսևորել, ինչպե՞ս պետք է արտահայտվի իմ կամքը՝ որպես իշխանության ներկայացուցիչ, ինձ համար դա անհասկանալի է: Ես պետք է միջամտե՞մ, դատավորին ասեմ՝ էդտեղ ոնց որ համը հանում են, տեր կանգնիր, թե՞ դատախազներին պետք է ցուցումներ տամ: 

– Առանձին անհատների հետ կապված նշվում է, որ կան արտոնյալներ, որ կան մարդիկ, որոնք կարողանում են դուրս մնալ այս գործընթացներից: Եգորյանն ասում է, որ առանձին դեմքեր հնարավորություն են ստանում խուսափել քննությունից, կամ նրանց ընծայվում էր հնարավորություն ազատվելու քրեական հետապնդումից: Ասում է՝ սա է երկու տարվա ամբողջ իրողությունը:

– Եթե կոնկրետ նշեք, թե ի՛նչ արտոնյալների մասին է խոսքը, ավելի հստակ կպատասխանեմ: Կարծում եմ՝ պարոն Եգորյանը պետք է փակագծերը ավելի բացի, որովհետև այդ հարցի հասցեատերը ես չեմ: 

Կրկնեմ՝ քանի որ գործի մանրամասներին չեմ տիրապետում, չեմ կարող ասել, թե այդ ո՛վ է արտոնյալ, ո՛վ է կարողացել խուսափել քննությունից, ո՛ւմ մասնակցությունը չի քննարկվել, չի դիտարկվել: Հետևաբար, այս մասով պարոն Եգորյանը պետք է իրավիճակն ավելի մանրամասն ներկայացնի և ավելի բացահայտ խոսի, որ ես ամբողջական պատկերը տեսնեմ, որ կարողանամ արձագանքել կամ համարել, որ արձագանքելու բան չունեմ, կամ համարել, որ այդտեղ իսկապես խնդիր կա, և մտածեմ, թե այդ խնդրին ինչպե՛ս է հնարավոր միջամտել:

– Եգորյանը նշել է, որ եթե «Մարտի 1»-ի գործը մեկ դատավորի ուսերին է մնում, դա այդ գործի քննությունը ձախողելու նկատմամբ անտարբերության նշան է:

«Այժմ, երբ «Մարտի 1»-ի հիմնական գործի նախաքննությունը, ըստ էության, դադարեցված է, իսկ դատաքննությունը վերածվել է թանկարժեք ժամավաճառության և ֆարսի, դատարանի բակում և նիստերի դահլիճում տիրում է կամայականություն, որն ուղղված է Սահմանադրությամբ հռչակված արժեքների դեմ և արժանանում է բարձր հանդուրժողականության, իսկ նախագահող դատավորն իր իշխանությունը կարծես միայն տուժողների իրավահաջորդների նկատմամբ է կարողանում իրացնել, ուստի մենք դադարեցնում ենք մեր ֆիզիկական մասնակցությունը այդ անբովանդակ միջոցառմանը»,- ասել է նա:

– Շատ լավ, դա իրենց իրավունքն է, իրենց որոշումն է: Ես նորից եմ ասում, որ չեմ հասկանում, թե ո՛րը պետք է լինի իմ՝ որպես օրենսդիր մարմնի ներկայացուցչի միջամտությունն այդ գործընթացին: Բնականաբար ես շահագրգռված եմ, որ օր առաջ մարտի 1-ի մեղավորները պատժվեն: Ես չեմ հասկանում, թե կոնկրետ այս փուլում ես ի՛նչ պետք է անեմ: 

Եթե դատավորը կատարում է ինչ-որ սխալներ, ապա, կրկին՝ ես ի՛նչ պետք է անեմ: Եթե կան հիմքեր, ես կարծում եմ, որ պետք է ներկայացվի միջնորդություն կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու, որի հասցեատերը կրկին ես չեմ: Ես կարծում եմ, որ փաստաբանների այս որոշումը միայն փակուղի է տանելու, գործին որևէ օգուտ չի տալու: 

– Իսկ հիմա, այսպես թե այնպես, գործը փակուղում չէ՞:

– Ես չեմ կարծում, որ փակուղի է, որովհետև սա շատ բարդ գործ է, և կարծում եմ՝ կարելի էր ակնկալել, որ հալած յուղի պես չի անցնելու, եթե մենք խոսում ենք անկախ դատական համակարգի մասին, այսինքն՝ իշխանությունները պատվեր չեն իջեցնում դատարանի վրա և չեն ասում՝ մի հատ արագ էս հարցը լուծեք: 

Եթե դատարանն է որոշում կայացնողը, ես չեմ կարծում, որ այս գործը պետք է անխոչընդոտ ընթացք ունենա: Պարզ է, որ այս գործը ամբաստանյալ Քոչարյանի համար կենաց-մահու հարց է, և նա բոլոր հնարավոր ու անհնար մեթոդներով պայքարելու է պատասխանատվությունից խուսափելու համար: Ես իմ ֆունկցիան այս պատմության մեջ չեմ հասկանում, թե ի՛նչ կարող էի անել, որ ամբաստանյալ Քոչարյանն իր դատավարական իրավունքներից այսպես շռայլորեն չօգտվեր:

Մանե Հարությունյան

MediaLab.am