«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանել է «Մոդուս Վիվենդի» կենտրոնի ղեկավար Արա Պապյանը
– Նախօրեին ՌԴ նախագահ Պուտինն անդրադարձել է Արցախի խնդրին, նրա հայտարարությունների վերաբերյալ մոտեցումները շատ տարբեր են: Դուք ի՞նչ տպավորություն եք ստացել նրա հայտարարություններից:
– Վերլուծելու համար նախ պետք է տեսնենք, թե ինչ է ասել՝ նախադասություն առ նախադասություն, նոր քննարկենք, որովհետև, որպես կանոն, ելույթի մեջ լինում են տարբեր մտքեր, և այն հիմնականում կառուցվում է այնպես, որ սիրաշահի բոլոր կողմերին:
Նախ՝ ընդհանուր գնահատականը տամ, որ դա ընդհանուր առմամբ ադրբեջանամետ ելույթ էր: Բացատրեմ ինչու. Պուտինը հստակ ասաց, որ դրանք ադրբեջանական տարածքներ են, որոնք զբաղեցվել են հայերի կողմից և պետք է վերադարձվեն: Սա հստակ, միանշանակ գնահատական է:
Իսկ հայերի մասով, որ չգիտես ինչու հայերը ոգևորվել են, Սումգայիթի հիշեցումն էր, և նշեց, որ դա էթնիկ հակամարտություն է: Ես ինքս չեմ համարում, որ սա հայամետ մոտեցում է, նույնիսկ եթե հիշեցնում էր Սումգայիթի մասին: Ընդհակառակը, համարում եմ, որ դա զգուշացում էր հայերին, որ ձեր գլխին մի անգամ եկել է Սումգայիթը, էլի կարող է գալ:
Հաջորդը. եթե հիշում եք, երբ խոսում էր 1915 թվականի իրադարձությունների մասին, դա անվանեց ողբերգություն, չանվանեց Ցեղասպանություն: Սա մի երկրի նախագահն է, որը Ցեղասպանությունը ճանաչել է:
Ուրիշ երկրներում մարդիկ տասնամյակներով պայքարում են միայն այդ բառի համար, իսկ Պուտինը դա չօգտագործեց: Ողբերգությունը իրավական ձևակերպում չէ, իսկ Ցեղասպանությունը իրավական ձևակերպում է: Սա ևս ոչ նպաստավոր ձևակերպում էր:
Մյուս նպաստավորն այն էր, որ Պուտինը հստակորեն ասաց, որ ինքը պանթյուրքիզմը չի ընդունում: Երբ հարց տրվեց, որ Թուրքիան Հարավային Կովկասում ջանքեր է գործադրում այդ ուղղությամբ, նա արձագանքեց՝ ես նման բան չգիտեմ:
Նման չորով մերժելը ձեռ առնելու պես բան էր: Այսինքն՝ նա մի քանի պարբերությամբ գովեց Էրդողանին՝ C-400-ի գնումները, գազամուղը, և նշեց, որ 20 մլրդ դոլարի առևտուր ունեն: Այսինքն՝ հստակ նշեց, որ առևտուրն իրենց համար ավելի կարևոր է, քան ինչ-որ մեծ-մեծ գաղափարները:
Երբ մտածում եմ, թե հայամետ ի՛նչ է ասել, առանձնապես նման բան չեմ տեսնում, ու ինձ համար մի քիչ հասկանալի չէ, թե մարդիկ ինչո՞ւ էին այդպես ոգևորվել: Բացառությամբ մի քանի էմոցիոնալ տողերի, որ, ասենք, ասաց՝ պետք է խաղաղություն հաստատվի, առանձնապես որևէ բան չկար:
– Տպավորություն կա՞ր, որ ասաց՝ գնացեք ձեր հարցերը ինքներդ լուծեք, որ, ըստ էության, խնդրի կարգավորման ուղղությամբ Մոսկվան հանձն չի առնում պատասխանատվություն վերցնել:
– Ռուսաստանը ոչ թե ասում է՝ գնացեք ձեր հարցերը լուծեք, պարզապես Ռուսաստանն անկարող է դա անել: Ռուսաստանն առաջինը նման փորձ արեց, հիշեք՝ Լավրովի հովանու ներքո 11-ժամյա բանակցությունները և հրադադարը, որը չաշխատեց: Ռուսաստանը լավ է հասկանում, որ ինքը չի կարողանում դա անել:
Իմ տպավորությունն այն էր, որ ռուսները թուրքերից վախենում են: Ես երբեք Պուտինին նման շփոթված, կարկամող չէի տեսել: Ընդ որում, ռազմական վախի տպավորություն էր. ռուսները Թուրքիայի հետ որևէ բախումից վախենում են:
Իսկ ինչ վերաբերում է նրան, որ գնացեք ձեր խնդիրները դուք լուծեք, դա նշանակում է՝ Ռուսաստանն ուրանում է սեփական դաշնակցային պարտավորությունները:
Հիմա Թուրքիան էլ Ադրբեջանի դաշնակիցն է, չի ասում՝ գնացեք ձեր հարցերը լուծեք: Այս ամենից նկատվում էր, որ Մոսկվայի մոտեցումը հետևյալն է. դե, Թուրքիայի դերն անտեսել չի լինի Հարավային Կովկասում:
Իսկ արդեն այսօր Պեսկովը շարունակեց այդ միտքը՝ ասելով՝ մեր շահերն ավելի շատ համընկնում են Թուրքիայի շահերի հետ, քան ԱՄՆ-ի, սա արդեն հստակ ու լուրջ աշխարհաքաղաքական կողմնորոշման հարց է: Սա նշանակում է, որ Թուրքիան Ռուսաստանի համար եթե ոչ դե յուրե, ապա դե ֆակտո դաշնակից է Արևմուտքի դեմ:
– Ընդհանրապես, ինչպե՞ս եք գնահատում ստեղծված իրավիճակը, ինչպե՞ս հասնել հրադադարի:
– Ես իրավիճակը գնահատում եմ բավականին ծանր, բայց ոչ ողբերգական, որովհետև ռազմական գործողություններ են ընթանում, շատ զոհեր ունենք, դա հասկանալի է, բայց մեր երկիրը շատ ավելի մեծ զոհեր է տվել:
Ես ձեզ հիշեցնեմ, որ Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին, որը 1418 օր է տևել, յուրաքանչյուր օր մենք տվել ենք 211 զոհ: Եվ այդպես 4 տարի շարունակ: Սա էլ մեր հայրենական պատերազմն է, և մենք օրական 4 անգամ պակաս զոհ ենք տալիս և 27 օր: Փաստորեն մենք ռուսի համար այդքան արյուն ենք թափել:
Այստեղ ուրիշ խնդիր կա. այդ ո՞նց եղավ, որ մենք շատ բաների պատրաստ չէինք:
Այդ հարցերը կան, բայց մենք դրանք հիմա չենք տալիս, դրանք կտանք հաղթանակից հետո: Հիմա պետք է հասկանանք, թե ոնց ենք անելու: Մենք պետք է հասկանանք, որ առանց դաշնակցի չենք կարող, Ռուսաստանը չի կատարում իր դաշնակցային պարտավորությունները, ուրեմն պետք է փորձենք այլ դաշնակիցներ գտնել:
Ես նախկինում հազար անգամ ասել եմ, որ պետք է այլընտրանքներ գտնել, հատկապես անվտանգության ասպարեզում, որովհետև պետք է հասկանայինք, թե ինչ կլինի, եթե Ռուսաստանը հանկարծ 3 օր ուշանա:
Բայց հիմա տեսնում ենք, որ Ռուսաստանը ոչ թե 3 օր է ուշանում, այլ ընդհանրապես է ուշանում: Դրա համար այս խնդիրն արմատապես պետք է լուծել: Եվ այստեղ կիսատ-պռատ խոսակցությունները, թե Ռուսաստանը մեզ ինչ-որ զենք է ծախում, տեղին չեն:
Շատ լավ, հասկացանք, բայց Ադրբեջանին շատ ավելի է տալիս: Արդյոք դա բավարա՞ր է ռազմավարական դաշնակից համարվելու համար: Կարծում եմ՝ բավարար չէ, որովհետև մենք տեսնում ենք, թե աշխարհում ռազմավարական դաշնակիցները ոնց են պահում իրենց դաշնակիցներին:
– Մայրերը, որոնց որդիներն առաջնագծում են, ասում են՝ հեշտ են խոսում նրանք, որոնք առաջնագծում որդիներ չունեն:
– Դա սխալ մոտեցում է, որովհետև բոլոր պատերազմների ժամանակ էլ այդպես է եղել, որ որոշ հայրերի որդիներ եղել են ռազմաճակատում, որոշ հայրերի որդիներ չեն եղել: Ես երեք տարի զենքը ձեռքիս կռվում էի Աֆղանստանում, շատ հայրերի որդիներ չէին կռվում Աֆղանստանում:
Միշտ էլ այդպես եղել է և այդպես էլ լինելու է: Աշխարհաքաղաքական երևույթները չեն գնահատում անձնական, ընտանեկան մակարդակում: Եթե նույնիսկ ընդունենք, որ այն հայրերի որդիները, որոնք չեն կռվում, սրիկա են, էլի դրանից ոչինչ չի փոխվի:
Մի մասը սրիկա է, մի մասը սրիկա չէ, բայց ճիշտն ու սխալն այդպես չեն որոշվում: Կարծում եք՝ հիմա նույն ռազմաճակատի գծում բոլորը հավասա՞ր վտանգի են ենթարկվում: Ո՛չ, ոմանք՝ ավելի պակաս, ոմանք՝ ավելի շատ, այդպես է: Պատմական երևույթները անձնական մակարդակով չեն գնահատվում:
Մանե Հարությունյան
MediaLab.am