«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանել է Պահպանողական կուսակցության նախագահ, Արցախի նախագահի խորհրդական Դավիթ Բաբայանը
– Ստեփանակերտում դպրոցի բացում է տեղի ունեցել, որի ժամանակ շնորհակալություն են հայտնել Ռուսաստանին, ինչը տարբեր մեկնաբանությունների տեղիք է տվել: Շատերը նշում են, որ դրանով, կարծես թե, մեր հերոս տղաների, մեր զոհերի արածը նսեմացվում է: Անհրաժեշտություն կա՞ր դպրոցի բացմանը այսպիսի շնորհակալություն հղել՝ Պուտինի նկարներով, տորթով և այլն:
– Այդ դրսևորումը ինչ-որ տեղ ունի օբյեկտիվ պատճառներ: Ոչ մեկը երբեք չի կարող մոռանալ մեր տղաների սխրանքը: Դա պատմական, բիբլիական առաքելություն էր, ինչն արեցին մեր տղաները:
Ես չեմ կարծում, որ պետք է մեկը մյուսի հետ կապել, բայց որոշ մարդիկ փորձում են այդ կեղտոտ խաղը նորից սկսել, ինչ-որ կերպ բնակչության ուշադրությունը շեղել:
Ես այստեղ տեսնում եմ արտաքին ու ներքին թուրքերին: Արտաքինը պարզ է՝ Ադրբեջանն ու Թուրքիան պետք է ամեն ինչ անեն, որ խաթարեն հայ-ռուսական հարաբերությունները, բացի դրանից, մեր հայկական միասնականությունը խաթարեն, որ ասեն՝ տեսնո՞ւմ եք, Ղարաբաղում այսպես են անում:
Փորձում են մարդկանց մեջ աննորմալ գաղափարներ գցել՝ խարխլելու հայկական միասնականությունն ու հայ-ռուսական եղբայրությունը: Ներքին թուրքերը այդ խաղի մեջ են մտնում, որպեսզի մարդկանց ուշադրությունը շեղեն բազմաթիվ հարցերից:
Միգուցե մարդիկ կան, որ ուզում են պատասխանատվությունից խուսափել՝ ցույց տալով, որ, տեսեք՝ արցախցիները ռուսների կողմն են, ուրեմն, իրոք, պետք է ձերբազատվել Արցախից:
Այս ներքին թրքականությունը, որը, դժբախտաբար, նույնիսկ մինչև թուրքերի ներխուժումը Անդրկովկաս, հայերի մեջ կար դարեր շարունակ: Այսինքն՝ այդ դավաճանությունը, մեկը մյուսի դեմ թշնամանալը, իրար դեմ պայքարը: Մինչև թուրքերի ի հայտ գալը այդ թրքականությունը կար մեր հոգիներում, որը բերեց նաև այս աղետին, որը տեսանք:
Եթե Ռուսաստանի միջամտությունը չլիներ, մենք չգիտեմ՝ ինչ վիճակում կլինեինք: Հիմա տեսնում եք՝ Սոթք են հասնում, վաղը կարող են գալ, Երևանն էլ պահանջել: Հիմա ի՞նչ անենք, ռուսների հե՞տ էլ վատանանք, ինչ է թե ներքին թուրքերի մի քանի շիզոֆրենիկ դա է ուզում:
Եթե մենք այդ ճանապարհով գնանք, կկորցնենք ամեն ինչ: Եվ չպետք է դա դիտարկել որպես Արցախի ինքնիշխանության ոտնահարում: Ո՛չ, չի ոտնահարվում, ընդհակառակը՝ անվտանգությունն ուժեղանում է, իսկ սա նշանակում է, որ շանս կա, որ ապաքինվենք այս ծանրագույն հարվածից: Երևի Ցեղասպանությունից հետո մենք այսպիսի ծանրագույն հարված չենք ստացել մեր 10 հազար տարվա պատմության մեջ:
– Ամեն դեպքում, նման որոշում կայացնելը ճի՞շտ էր, քանի որ էլի կարելի է ռուսների հետ լավ հարաբերություններ ունենալ, բայց ոչ անընդհատ շնորհակալություն հայտնել անգամ դպրոցի բացման մակարդակով, աշակերտների մակարդակով:
– Մենք անցել ենք շատ սարսափելի պատերազմով, ով ապրել է այդ օրերին այստեղ՝ գիտի: Կրկնում եմ՝ ներքին թուրքերի և արտաքին թուրքերի քմահաճույքներով չպետք է գնանք: Մենք հասկանում ենք, որ լավ աշխատել են և աշխատելու են, և եթե չլիներ Ռուսաստանի միջամտությունը, մենք անկանխատեսելի հետևանքներ կունենայինք:
Թող որևէ մեկը ցույց տա ճանապարհը, որ կարող է առանց Ռուսաստանի Արցախը վերակենդանանալ: Հասցրել ենք սրան, ինչ կա, ու հիմա ինչ-որ մարդիկ իրենց բերանները բացում են:
Զզվել ենք ամեն ինչից արդեն և իսկապես պետք է վերանայենք ահագին հարցեր թե՛ պետականաշինության, թե՛ մեր մոտեցումների, թե՛ ընդհանրապես կյանքի փիլիսոփայության:
Եթե ազգն ի վիճակի չլինի վերանայելու, նա իսկապես անխուսափելիորեն կգնա կործանման, ու դա կլինի օբյեկտիվ պրոցես: Մեզ Աստված դեռևս շանս տվել է և վերջնականապես թույլ չի տվել, որ մեր պետականությունը կործանվի: Իսկ մեր պետականությունը կանգնած է եղել կործանման եզրին: Այլ հարց է՝ կկարողանայի՞նք այդ ամենից խուսափել, կարծում եմ՝ կկարողանայինք: Կարո՞ղ էր այլ ելք լիներ, իհարկե կարող էր, բայց սրա մասին արդեն ուշ է խոսելը:
– Պարո՛ն Բաբայան, ի՞նչ նկատի ունեք. եթե մենք այս ընթացքում սերտ հարաբերություններ հաստատած լինեինք Ռուսաստանի հետ, գուցե ա՞յլ ելք լիներ:
– Ես դրա մասին կխոսեմ, երբ ժամանակը կգա, բայց քանի-քանի ուժեր իրենց քաղաքականությամբ, իրենց քայլերով հարվածում էին մեր եղբայրությանը: Հիմա ո՞ւր են դրանք: Իհարկե անբարոյականները շարունակելու են այդպես էլ անել, բայց մենք նրանց հետ չենք էլ ուզում խոսել:
– Իսկ ընդհանուր իրավիճակը ինչպե՞ս եք գնահատում, քանի՞ ընտանիք է վերադարձել Արցախ: Կարողանո՞ւմ եք այդքան մարդու տեղավորել:
– Ստեփանակերտ վերադարձը հիմա կատարվում է. հիմա մոտ 25-30 տոկոսով վերադարձել են: Հստակ չեմ կարող ասել, ես դիտարկում եմ շենքերում, տներում լույսերի առկայությամբ:
Կարծես թե վերակենդանանում է, հատկապես կենտրոնական մասը: Արդեն դպրոց է բացվել, նոյեմբերի 30-ից, եթե չեմ սխալվում, Արցախի պետական համալսարանը կսկսի գործել: Շատ քիչ, բայց սրճարաններ կան, որոնք աշխատում են:
Կամաց-կամաց քաղաքը վերակենդանանում է, բազմաթիվ երեխաներ, երիտասարդներ, ծերեր կան դրսում: Միանգամից ակնկալել, որ կլինի այնպես, ինչպես կար՝ հաշվի առնելով, որ տարածքի 80 տոկոսը կորցրել ենք ու այդքան զոհ ենք տվել, բնական է, որ դա երազանքների տիրույթում է:
Բայց որպեսզի կարողանանք այնպես անել, որ Արցախում նորից 100 հազար մարդ վերադառնա, էլի մեծ բան է: Դա հիմք կստեղծի հետագա զարգացման համար: Բայց, կրկնում եմ՝ հարվածն այնքան սարսափելի էր, որ պետք է աշխատենք սերտորեն մեկս մյուսի հետ, ճիշտ քաղաքականություն տանենք:
Ի վերջո, սոցիալական արդարություն հասկացությունը գոնե մի քիչ կարողանանք ամրապնդել: Մենք որևէ մեկին չպետք է մեղադրենք, մենք պարտվել ենք ինքներս մեզ, այ սա՛ է պատճառը:
– 30 տարի ասում էինք, որ մարտունակ բանակ ունենք, ամեն ինչ արվում է բանակի համար:
– Ի՞նչ կապ ունի՝ 30 տարի, թե 7 տարի, թե 5 տարի, հասարակության մտածելակերպն է փոխվել: Մենք իրար նայում ենք, ինչպես գայլը գայլին է նայում: Մի հատ նայեք մեր հասարակությանը՝ գերհարուստներ, գերաղքատներ, մեկը մյուսի նկատմամբ ատելություն, փոխանակ հակառակը լինի:
Ունենալով այսպիսի թշնամիներ, այսպիսի բարդ աշխարհագրական դիրք, կտրվել իրականությունից, մեկը մյուսի նկատմամբ թշնամանալ, պետությունն օգտագործել անձնական շահերի համար: Ես չեմ ուզում որևէ մեկին կոնկրետ ասել՝ ով ով է, բայց ի՞նչ է, կոռուպցիան միայն ա՞յն է, որ փո՞ղ են գողանում:
Բարոյական կոռուպցիա չկա՞, որ այլասերված գաղափարներ են, որ ամեն ինչ արվում է, որ ազգի տոկունությունը փչացնեն, ազգը մոռանա սեփական պատմությունը, արժեքներից հեռու մնա:
Սա կոռուպցիա՞ չէ, սա էլ է կոռուպցիա և ոչ պակաս վտանգավոր, քան պետության հաշվին փող կուտակելը: Երկուսն էլ նույն բանն են: Իսկ ամենավատը հենց այդ բարոյական կոռուպցիան է, որ մեր ժողովրդի մոտ դարեր շարունակ կա:
Մեկ օրինակ եմ ուզում բերել. մի տղա, որ Շուշիում զոհվել է, տարել են Հայաստան. գյուղապետ կոչեցյալը հայտարարել է, որ թուղթ լինի, որ այդ մարդուն հուղարկավորեն զոհվածների մոտ, բա սա ի՞նչ է, լիակատար թրքացում:
Ես ասել եմ, որ գալու եմ այդ գյուղ, գյուղապետ կոչեցյալին ինչ պետք է՝ կամ կասեմ, կամ անեմ: Այսպիսի ներկայացուցիչները կարո՞ղ են ապահովել պետության զարգացումը:
Մանե Հարությունյան
MediaLab.am
