«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է ռազմական հարցերով փորձագետ, «Հայոց հզոր բանակ» ՀԿ նախագահ Կարեն Հովհաննիսյանը:
– Պարո՛ն Հովհաննիսյան, վերջերս ԱԱԾ-ն հայտարարեց բանակում գնդապետի մասնակցությամբ կոռուպցիոն խոշոր դեպքի բացահայտման մասին, որի շրջանակներում գենդապետը պատերազմի օրերին կաշառքի դիմաց անձանց չէր հաշվառել բանակ ուղարկելու համար: Ի՞նչ է սա ըստ ձեզ, ինչպե՞ս եք մեկնաբանում նման դեպքը:
– Ցավոք, կոռուպցիոն սխեմաներ ոչ միայն խաղաղ պայմաններում, այլ նաև պատերազմի օրերին են եղել: Բայց ես չեմ կարծում, որ դա համակարգային բնույթ է կրել, որովհետև հնարավոր չէր այդ կերպ: Բայց դա շատ վատ երևույթ է, և մենք այսօր բանակում մեծ անելիք ունենք:
Կոռուպցիոն սխեմաները, հատկապես զինված ուժերում, պետք է բացառվեն, որովհետև այսօր հասարակությունը, ազգը զինված ուժերն ընկալում են որպես սրբություն սրբոց, և ցանկացած երևույթ, որը կարող է ստվեր նետել բանակի, զինվորի, սպայական կազմի վրա, շատ ցավագին է ընդունվում, և հիասթափության ալիքը շատ-շատ մեծ է լինում:
Դրա համար որոշակի բարոյական նորմեր կան, որ պետք է զինված ուժերում դրանք պահպանվեն, և այստեղ ծառայող մարդիկ անպայման պետք է գիտակցեն, որ իրենց վարքագծով, նիստուկացով պետք է օրինակելի լինեն հասարակության համար:
Ընդհանրապես, զինված ուժերում կոռուպցիոն սխեմաների մասին, կարծում եմ, պետք է բարձրաձայնել ոչ թե քրեական գործերի կիսատ-պռատության աստիճանում, այլ այն ժամանակ, երբ գործի քննությունը հասել է ավարտին, և դատարանը նրա վերաբերյալ կայացրել է վճիռ: Այլապես բանակն այսպես ներկայացվում է որպես կոռուպցիոն սխեմաներով լի մի համակարգ:
– Իսկ ընդհանրապես, ինչպե՞ս եք գնահատում բանակում կոռուպցիայի դեմ իշխանությունների պայքարը:
– Ճիշտն ասած, հիմա շատ դժվար է գնահատական տալ, քանի որ այսօր ավելի շատ կենտրոնացած են այլ բաների վրա: Դժվար է ասել, բայց որ կոռուպցիայի դեմ պայքար եղել է մինչև պատերազմը, դա հստակ է:
Իշխանություններից էլ մենք նման ազդակներ ստանում էինք, և հիմքեր կային կարծելու, որ կոռուպցիոն սխեմաները զինված ուժերում հասցվել էին նվազագույնի: Մի օրինակ՝ զինվորներին երբ արձակուրդ էր տրամադրվում, նախկինում տարբեր սպաներ իրենց հետ փոխկապակցված ֆիրմաներն ունեին և իրենց մեքենաներով զինվորներին տանում-բերում էին:
Այս իշխանությունները նաև դրա դեմ պայքար տարան, և այս երևույթը ևս վերացավ: Այսինքն՝ կոռուպցիայի դեմ պայքարը զինված ուժերում ես համարում եմ արդյունավետ, բայց պատերազմից հետո արդեն այլ են մարտահրավերները, և այժմ այլ ուղղություններ են առաջնահերթ համարվելու:
– Պատերազմը նաև որոշ սրբագրումներ է կատարել ծրագրերում, և վերջերս Արցախի ԱԽ քարտուղար Վիտալի Բալասանյանը հայտարարեց պրոֆեսիոնալ բանակի հնարավոր ստեղծման մասին: Ի՞նչ է սա նշանակում:
– Եթե մենք խոսում ենք պրոֆեսիոնալ բանակի մասին, չպետք է հասկանանք վարձատրվող բանակ, որովհետև այսօր ՀՀ զինված ուժերի մեծ մասը վարձատրվում է: Պրոֆեսիոնալ բանակը ենթադրում է, օրինակ՝ հրետանավոր, որն անցել է շատ լուրջ դպրոց և մինչև իր ծառայության ավարտը՝ մի քանի տասնյակ տարի, մնում է հրետանավոր: Սա է պրոֆեսիոնալը:
Իսկ ստորաբաժանումների ստեղծման մասով միայն կարող եմ ենթադրել, որ դրանք լինելու են մոբի նման ինչ-որ մի բան, որը շարժուն ու հերթապահություն իրականացնող ստորաբաժանում է լինելու: Ինձ համար ուղղակի անհասկանալի է, թե ինչպես է սա հնարավոր անել, երբ ունենք շատ անբարենպաստ բնակլիմայական ռելիեֆային պայմաններ:
– Վերջերս նաև ակտիվորեն տարածվում էր Արցախի պաշտպանության բանակի հնարավոր կազմալուծման մասին տեղեկություն: Դա կարո՞ղ է իրական լինել:
– Դա ինձ համար շատ ցավոտ թեմա է: Չեմ ուզում շատ փակագծեր բացել, բայց կարծում եմ՝ բանակ՝ որպես այդպիսին լինելու է, պարզապես անվանափոխություններ ու կարգավիճակային փոփոխություններ են լինելու: Բայց այն գործառույթները, որոնք իրականացնում էր պաշտպանության բանակը, վերափոխվելիք ռազմական միավորը կամ ստորաբաժանումը իրականացնելու է:
– Պարո՛ն Հովհաննիսյան, օրերս իշխանական պատգամավորներից մեկը հայտարարել էր, որ 30 տարի Հայաստանը բանակ չի ունեցել: Դուք որպես ոլորտին շատ առնչվող մասնագետ՝ ինչպե՞ս եք գնահատում այդ հայտարարությունը:
– Ես ընդհանրապես դատապարտելի եմ համարում նման հայտարարություններ անելը: Մեր բանակը ստեղծվել է ու ստեղծման օրվանից մինչև հիմա հարուստ ճանապարհ է անցել ու անցնում: 2021 թվականի բանակը կարող է արդիական չլինել 2022 թվականին:
Այսինքն՝ ամեն մի ժամակահատված իր մարտահրավերներն ունի և ըստ այդմ առաջ գնալ: Ասել, որ 30 տարի բանակ չենք ունեցել՝ կարելի է համարել բանակից անտեղյակության ու անգրագիտության արդյունք:
– Եվ վերջին հարցը՝ Ջալալ Հարությունյանին ՊՆ-ում բարձր պաշտոնի նշանակումը շատ սուր ընկալվեց իշխանության ընդդիմախոսների շրջանում: Նրան գրեթե դավաճանության մեջ էին մեղադրում: Դուք ինչպե՞ս եք դրան վերաբերվում:
– Ես քաղաքական հատվածը չեմ ուզում մեկնաբանել: Իսկ զուտ մասնագիտական տեսանկյունից մոտենալով հարցին կարող եմ ասել հետևյալը՝ եթե որևէ մեկը այս ժամանակաշրջանում կարող է բանակին որևէ օգուտ տալ, ապա նրա մուտքը բանակ ողջունելի է:
Հասմիկ Համբարձումյան
MediaLab.am
