«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է Ազգային ժողովի «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Նազելի Բաղդասարյանը
– Տիկի՛ն Բաղդասարյան, մի քանի օր է՝ ԱԱԾ-ն ֆեյսբուքյան մի ֆեյքի դեմ պայքարի շրջանակներում չորս անձի էր ձերբակալել, սակայն դատարանները, բացի մեկ մեղադրյալից, որոշեցին չկալանավորել մյուսներին: Դուք սա իրավական գործընթաց համարո՞ւմ եք:
– ԱԱԾ-ի գործառույթների հետ կապված չեմ կարող ասել, որ գործընթացները իրավաչափ չեն, որովհետև առաջադրված մեղադրանքը և դրա հիմքում ընկած հոդվածը արտացոլված են ՀՀ քրեական օրենսգրքում: Քանի որ գործը հիմա նախաքննության փուլում է, ես, լինելով մեծամասնության պատգամավոր, զերծ կմնամ գնահատական տալուց:
– Կան տեսակետներ, որ իշխանությունն այս քայլերով փորձում է լռեցնել ընդդիմախոսներին: Ունի՞ իշխանությունը ընդդիմախոսներին լռեցնելու խնդիր:
– Հայաստանում վերջին երկու տարիների ընթացքում արձանագրվել է խոսքի ազատության բարձր մակարդակ: Եվ դա ես չեմ վկայակոչում ինչ-որ ներքին ցուցանիշներ կամ իմ սեփական կարծիքը. միջազգային կազմակերպություններն են վկայել, որ մամուլի և խոսքի ազատության ոլորտներում Հայաստանը զգալի առաջընթաց է արձանագրել:
Նման ցանկացած հայտարարությունների դեպքում ճիշտ կլինի հիմնվել ու հղում տալ իրական փաստերին: Այն ամենը, ինչ մենք ունեցել ենք վերջին երկու և կես տարիների ընթացքում, միայն առաջընթաց է եղել: Հուսամ, որ այս ձեռագրից մենք անշեղ կմնանք:
– Միևնույն ժամանակ, ըստ Economist հանդեսի 2020 թ. Ժողովրդավարության գլոբալ ինդեքսի մասին զեկույցի (https://medialab.am/132852/)՝ ժողովրդավարության առումով հետընթաց կա երկրում, և «հիբրիդային ռեժիմ է»:
– Ես կարծում եմ, որ և՛ խոսքի ազատությունը, և՛ մամուլի ազատությունը այս փուլում բավարար մակարդակի վրա են: Սակայն դրան զուգահեռ մենք պետք է երբեք և որևէ պարագայում չնսեմացնենք անձի արժանապատվության պաշտպանության հարցը:
Եթե մենք հղում ենք կատարում ՀՀ Սահմանադրությանը, որի համաձայն մարդը, նրա արժանապատվությունը բարձրագույն արժեք են Հայաստանում, ապա արդյո՞ք անձի արժանապատվությունը պետք է անտեսվի և ստորադասվի: Կարծում եմ՝ ո՛չ: Միևնույն ժամանակ, ես կարծում եմ, որ մենք խոսքի ազատությանը չպետք է որևէ կերպ բռնանանք, և եթե գործողությունները իրավական հիմք ունեն, ապա դա համարում եմ տրամաբանական:
– Դուք կողմ եք, որ խոսքի ազատությունը չոտնահարվի, բայց միևնույն ժամանակ շրջանառության մեջ է դրվում նախագիծ, որով քրեականացվում են հանրային անձանց զրպարտությունն ու վիրավորանքը:
– Երբ 2010-ին Հայաստանում վիրավորանքն ու զրպարտությունը ապաքրեականացվեցին, դրանից հետո լրատվամիջոցների ազատության հիման վրա ձևավորվեց բավականին ակտիվ իրավական պրակտիկա, նախադեպային իրավունքներ ստեղծվեցին ու կիրառվեցին դատարանների կողմից:
Այն նախագիծը, որի մասին խոսում եք, ներկայացրել է Դատախազությունը: Այժմ հանրային քննարկման փուլում է, որից հետո կներկայացվի կառավարություն: Եթե կառավարությունը հաստատեց, նոր միայն մուտք կգործի Ազգային ժողով:
Իմ սուբյեկտիվ կարծիքով՝ Դատախազության ներկայացրած նախագիծը միանշանակ հետընթաց է, և պետք է ամեն ինչ անել, որ խոսքի ազատության, մամուլի ազատության պարագայում մենք հետընթաց չունենանք: Պետք է նշեմ, որ, այո՛, հանրային պաշտոնյան շատ դեպքերում անպաշտպան է, և այդ պաշտպանության մակարդակը պետք է ցածր լինի հանրային պաշտոնյայի համար:
Բացի այդ, Քաղաքացիական օրենսգրքով վիրավորանքի ու զրպարտության համար նախատեսված տուգանքի սահմանաչափը (մինչև 2 մլն դրամ), որն այսօր գործում է, կարող է բավարար լինել, եթե օբյեկտիվորեն կիրառվի դատարանների կողմից:
– Այսինքն՝ դուք նաև դեմ եք ԱԺ փոխնախագահ Ալեն Սիմոնյանի հեղինակած նախագծին, որով առաջարկվում է վիրավորանքի համար սահմանել մինչև 5 մլն դրամ, իսկ զրպարտության համար՝ մինչև 10 մլն դրամ:
– Սահմանաչափը բարձր է: Պարոն Սիմոնյանի հետ քննարկում ենք ունեցել, և, հուսամ, մինչև երկրորդ ընթերցում սահմանաչափերը կվերանայվեն, որովհետև իրականում դատարան դիմելը, հայց ներկայացնելը ինքնանպատակ չպետք է լինեն: Դատական ճանապարհով որպես բարոյական վնասի փոխհատուցում, նյութական պահանջը չնչին խնդիր է:
Պետք է հասկանանք, որ զրպարտության ու վիրավորանքի հարցը շատ նուրբ, խոցելի հարց է, որովհետև սկսած ապացուցման բեռից, վերջացրած գնահատողական դատողություններով բարդ գործընթաց է: Թեպետ պետք է ասեմ, որ այս առումով Հայաստանում գոյություն ունի դատական լավ պրակտիկա՝ դատարանները հաշվի են առնում նաև լրատվամիջոցի գույքային դրությունը և փոխհատուցման բարձր շեմ չեն սահմանում, քանի որ փոխհատուցման բարձր չափը կարող է սնանկացման բերել կազմակերպությանը:
Մի խոսքով, ես կարծում եմ, որ առաջարկվող բարձր շեմով այս փոփոխությունը չի կարող ազդեցություն ունենալ ու դրական տեղաշարժ բերել: Հակառակը՝ շատ հնարավոր է, որ սա դատարանի ձեռքին կամայական գործիք հանդիսանա մի որևէ բարեխիղճ լրատվամիջոցի դեմ կիրառելու համար:
– Դուք ասում եք, որ դեմ եք վիրավորանքի ու զրպարտության քրեականացմանը: Ըստ ձեզ՝ ինչո՞ւ է պետական բարձր մարմինը նման նախագիծ ներկայացնում, չե՞ք կարծում, որ դա կարող էր ուղղորդված լինել բարձրագույն իշխանության կողմից:
– Բացառում եմ: Հավատացեք, եթե դա իշխանության նախաձեռնությունը լիներ, ապա իշխանությունն ուներ բավարար միջոցներ, լծակներ, մարմիններ, որոնց միջոցով կարող էր հանդես գալ օրենսդրական նախաձեռնությամբ: Նախագիծը ներկայացնելու համար կան առանձին պատգամավորներ, ի վերջո, իշխանությունը խմբակցության անունից ևս կարող էր նման նախաձեռնություն ներկայացնել:
Բայց Դատախազությունն անկախ մարմին է, և նրանց գործողությունները չեմ կարող մեկնաբանել: Չեմ բացառում, որ լրատվամիջոցներին վերաբերող նախագծերը մասնագիտական հանրության հետ առաջիկայում քննարկման առարկա դառնան, օրինակ՝ խորհրդարանական լսումներում:
Այս օրենքներում հատվածային փոփոխությունները որևէ դրական արդյունք չեն տա: Պետք է հստակ լինեն մոտեցումները՝ եթե կա խնդիր, պետք է լուծել խնդիրը, եթե չէ, ուրեմն զուտ օրենսդրական մակարդակում փոփոխությունները կարող են արդյունք չտալ և ավելին, խոցելի դարձնել մամուլի կամ խոսքի ազատության ինդեքսը:
Հասմիկ Համբարձումյան
MediaLab.am
