«Իրենք էդ են, այսինքն՝ մանգաղի ու չագուճի տակից ծնված, էդ նույն ռաբիսը լսած, էդ նույն գեշ քանդակները ու նկարները տեսած». Էդուարդ Զորիկյան

«Մեդիալաբի» զրուցակիցն է երգիչ, երգահան Էդուարդ Զորիկյանը:

-Պարոն Զորիկյան, վերջին օրերին դարձյալ սրվել է ռաբիս երաժշտության թեման: Հանրությունը, այդ թվում՝ որոշ մշակութային գործիչներ ստորագրահավաքով պահանջում են անհապաղ դադարեցնել Հանրային հեռուստատեսությամբ հեռարձակվող «Ամենակարող երգիչը» նախագծի ցուցադրումը: Հիմնավորումն այն է, որ այդ հաղորդաշարում ռաբիսը որպես մշակութային ճյուղ է ներկայացվում: Ինչո՞ւ են նման հաղորդումները հեռարձակվում, այդ պահանջարկը կա՞:

-Ես արդեն մոտ երեք տարի է Հանրային հեռուստատեսությանը չեմ հետևում, բայց կարծում եմ, որ սա նորություն չէ, միշտ էլ ռաբիսը հնչել է: Հանրայինով է հնչել, դահլիճներում համերգ են տալիս ու այնպիսի դահլիճներում, որտեղ ընդհանրապես չպետք է լիներ դա:

-Այսինքն՝ ռաբիսի պահանջարկը կա՞ այսօր:

-Պահանջարկը չէ պատճառը: Խնդիրն այն է, որ կլինի Հանրային հեռուստաընկերությունը, դառիոն, թե մեկ այլ հեռուստաընկերություն, իրենք պետք է որոշեն իրենց աշխատանքի ձևաչափը: Եթե ձևաչափ չկա, նշանակում է փողն է որոշում, ով վճարում է, նա էլ պատվիրում է:

Մի դեպքում վճարում են, որ իրենց տեսահոլովակները եթեր գնան, մյուս դեպքում գուցե ռեյտինգային տեսանկյունից ելնելով են դա հեռարձակում: Եթե դու որևէ դասական երաժշտություն ես հեռարձակում, տեսնում ես ռեյտինգը նվազեց, դնում ես ռաբիս երաժշտություն, տեսնում ես դիտելիությունը բարձրացավ, եթե դա է չափանիշը, ուրեմն առաջնորդվում են դրանով:

Ես այստեղ կուզեի առանձնացնել հենց Հանրային հեռուստաընկերության գործոնը, այդ հեռուստաընկերությունն աշխատում է դոտացիոն սկզբունքով, այսինքն՝ հանրության գումարներով: Հետևաբար, ռեյտինգի հետևից ընկնելու նպատակ չպետք է ունենա: Հանրայինը պետք է ինչ-որ խնդիր դնի իր առաջ՝ ինչ պետք է պրոպագանդի:

Ես հիշում եմ, որ նույն կերպ սրանից 15 տարի առաջ սկսեցին հեռուստատեսությամբ գրեթե պոռնո ֆիլմեր ցուցադրել: Բայց այդ հարցն ինչ-որ ձև կարգավորվեց, հիմա ինչ-որ մեկը զանգեց, մատ թափ տվեց, թե օրենք ընդունեցին, բայց այդ հարցը կարգավորվեց: Այսինքն՝ նման հարցերը լուծելու ձևերը կան: Եթե հանրությունն այսօր ձայն է բարձրացնում, պետք է արձագանք լինի: Ոչ թե պետք է արդարանան ու ասեն, թե ինչու են այդպես անում, այլ պետք է հասկանան, որ հանրությունը չի ուզում դա տեսնել եթերում, և ուրեմն դա չպետք է լինի եթերում:

-Իսկ հանրության ճաշակը ո՞րն է այսօր: Ի՞նչ պահանջարկ կա այսօր, որովհետև նման դեպքերում  շատ հաճախ պատճառաբանում են, թե պահանջարկն է ստեղծում առաջարկ:

-Մյուս հեռուստաընկերությունները, որոնց համար դա բիզնես է, իրենք են որոշում ինչ ցուցադրեն, ինչ չցուցադրեն: Հանրայինի դեպքում լրիվ ուրիշ իրավիճակ է ստեղծվում, Հանրային հեռուստաընկերությունն ինքը պետք է ճաշակ թելադրի, ճաշակ ձևավորի, դաստիարակչական հաղորդումներ հեռարձակի:

-Ռաբիսը միշտ եղել է, նախկինում էլ պահանջարկ է ունեցել, այսօր ի՞նչ իրավիճակ է այդ երաժշտության պահանջված լինելու մասով:

-Իհարկե, ռաբիսը միշտ եղել է, հիմա մենք չենք կարող ինքներս մեզ խաբել, որ չի եղել: Բայց մենք պետք է հասկանանք, որ եթե մեր կյանքում ինչ-որ բան է փոխվում, այսինքն՝ այդ բանվորական արվեստից, Սովետի ձեռքից դուրս ենք գալիս ու անկախանում, հետևաբար այն ժամանակ թելադրված բանվորական մշակույթից պետք է հրաժարվենք: Այսօր ո՞վ է Լենին պապիին նկարում կամ ձեռքը առաջ մեկնած դեպի փայլուն ապագան բանվորի կամ գյուղացու նկարում: Նկարիչներն այլևս նման բաներ չեն նկարում: Երաժիշտներն էլ ի վերջո պետք է այդ «рабочий искусство»-ից դուրս գան: Հիմա պատկերացրեք, նույն նկարիչները մինչև այսօր շարունակեին նկարել կոմունիստական կուսակցության ղեկավարներին, քանդակագործները նրանց քանդակեին, ներկայացումները բեմադրվեին այդ թեմաների շուրջ: Հիմա փոխվել է, նման ներկայացումներ չեն բեմադրվում, նկարներ չեն նկարվում, քանդակներ չեն քանդակվում, երաժշիտներն էլ պետք է հասկանան, որ պետք է փոխվել: Բայց էս տեղերքը մնացին էն ձևի մեջ:

-Ինչո՞ւ մնացին այդ ձևի մեջ, պահանջարկ կա, թե՞ ձեր ասած փողն է դեր խաղում:

-Դե հիմա ռեստորաններում պատվիրում են, տղերքն էլ փող են աշխատում: Էդ են պատվիրում, էդ են երգում: Դա է վճարվում այսօր: Մեզ հայտնի են շատ դեպքեր, երբ ղեկավարներից մեկն իր մեքենայի մեջ, ասենք, Պավարոտտի է լսել, վարորդն ըստեղ-ընդեղ ասել է՝ բա գիտե՞ք, շեֆն ինչ է լսում, և ամբողջ կառավարությունը սկսել է դա լսել, դրանից հետո ժողովուրդն է սկսել լսել, որովհետև մտածում են՝ ճիշտը էդ է: Եթե ընտրյալն իրենք են, ուրեմն իրենք պետք է ճաշակ թելադրեն: Հիմա իրենք եթե ռաբիս են, ռաբիս ճաշակ են թելադրում էս ժողովրդին: Դե թող լիներ էդ սերուցքը վերևում ու ճաշակ թելադրեր, կփոխվեր չէ՞ ամեն ինչ: Դե «վերևները» չեն անում, ինչ-որ անհատներ դա անում են: Հիմա բոլոր ոլորտներում կան այդ սերմացու ցանողները՝ երաժշտության մեջ էլ, ամեն տեղ, պիտի ուղղակի թողնեն, որ աճեն:

-Գուցե ռաբիսի նկատմամբ հատուկ վերաբերմունքն այնտեղից է գալիս, որ ռաբիս երգչին իշխանությունները պարգևատրո՞ւմ են:

-Ինչ թելադրում են, էն էլ ուտում ենք: Ընդհանարպես ճիշտ է, որ «վերևները» թելադրեն ճաշակ, «վերևները» ասեն՝ որ ուղղությամբ ենք գնում, ինչ ենք անում: Ի վերջո, ցանկացած իրավիճակում գեներալը պետք է հրաման տա, ոչ թե շարքայինը: Մենք էն աբսուրդին ենք հասել, որ մինչև էսօր ուրախանում ենք, որ ապրիլյան պատերազմում 100-ից ավելի զոհ տվեցինք: Իսկ ոչ մեկը չի ասում՝ բա ո՞ւր էր այդ գեներալը, որ պիտի հրաման տար: Այդ նույն գեներալը չկա էսօր Հանրային հեռուստաընկերությունում, չկա էն սրահներում, որտեղ նման երաժշտություն է հնչում, չկա պետության գլխին:

-Կամ կա, բայց անճաշակ է:

-Դե, եթե նախագահը  պարգևատրում է ռաբիս երգչին, ինչ ասեմ, էդ է: Ավելի հեշտ է իրենց փոխել, քան իրենց ճաշակը, որովհետև ճաշակը պետք է ձևավորվի տասնյակների ընթացքում, տարիներ են պետք: Դե եթե փոխվեին, չէինք տեսնի տգեղ պահվածք, հեգնանք, ժողովրդի հանդեպ այնպիսի վերաբերմունք, ոնց որ ոչխարի հոտի հանդեպ վերաբերմունք: Բայց իրենք էդ են, այսինքն՝ մանգաղի ու չագուճի տակից ծնված, էդ նույն ռաբիսը լսած, էդ նույն գեշ քանդակները ու նկարները տեսած: Դրանով դաստիարակված ու մեծացած սերունդ է սա, բոլորը պետք է վերանան ու գնան, այս նոր սերունդը ժառանգներ ունենա ու իր ազատատենչ ոգով դաստիարակի: Այս ամենը պետք է վերանա, գնա ու մոռացվի, նորի սկիզբ դրվի: Բայց որպեսզի շուտ գնա ու մոռացվի, պետք է համապատասխան տեղերում լինեն համապատասխան մարդիկ:

Էմմա Մանուկյան

MediaLab.am