«Մեդիալաբի» զրուցակիցն է Հովհաննես Թումանյանի անվան տիկնիկային թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար Ռուբեն Բաբայանը:
-Պարոն Բաբայան, վերջին օրերին դարձյալ բուռն բանավեճ է սկսվել ռաբիս երաժշտության շուրջ: Ինչո՞ւ է անընդհատ ռաբիսը գլուխ բարձրացնում, դրա պահանջարկը կա, թե՞ պատճառն այլ է:
-Նախ ես կարծում եմ, որ ռաբիս երաժշտությունը այսբերգի միայն գլուխն է, որովհետև ռաբիսը դա երաժշտություն չէ, ռաբիսը դա մտածելակերպ է, ապրելաոճ է, գաղափարախոսություն, որը ցավոք սրտի շատ տարածված է մեր հասարակության մեջ: Եվ երաժշտությունը պարզապես այդ ռաբիս աշխարհայացքի արտացոլումն է՝ պարզունակ, անճաշակ, սահմանափակ, սուտ հայերանասիրական ու զգացմունքային: Սա հիվանդություն է, որը չի բուժվում վերևից, ես նկատի ունեմ, որ ռաբիս երաժշտական հաղորդումներն արգելելով հարցը չի լուծվում: Սա մեծ կրթական պրոբլեմ է, որովհետև եթե հանում ենք ռաբիսը, ուրեմն տեղը պետք է զբաղեցնի իսկական արվեստը: Իսկ որպեսզի իսկական արվեստը զբաղեցնի դրա տեղը, մենք պետք է ունենանք մշակութային կրթություն, որը չկա Հայաստանում:
Մեր երեխաները տրված են ինքնահոսի և ստանում են այն, ինչ ստանում են փողոցում, այդ նույն հեռուստատեսության միջոցով՝ քննարկելով ուսուցիչների հետ սերիալները: Ես կարծում եմ, որ պրոբլեմը շատ ավելի խորն է, որվհետև մենք կարող ենք արգելել ինչ-որ հաղորդաշար, բայց դրանով ռաբիսը չի վերանում, ռաբիսը դա, կրկնում եմ, ապրելակերպ ու գաղափարախոսություն է, և եթե մենք չուզենք փոխել մեր աշխարհայացքը, դարձնել այն ավելի խորն ու զարգացած, ավելի հանդուրժողական ու առաջադեմ, մենք անընդհատ կմնանք այդ ռաբիսի շրջանակներում, կպայքարենք հետևանքների դեմ: Իրականում մենք պատճառների դեմ չենք պայքարում, հետևանքների դեմ ենք պայքարում:
-Այսինքն հանրության մոտ կա դրա պահանջարկը, թե՞ դա են մատուցում, դա են մարդիկ լսում:
-Հանրությունը պետք չէ ֆետիշացնել, որ այն ինչ ասում է հանրությունը, միանշանակ ընդունելի է: Նախ սկսենք նրանից, որ բարձրաճաշակ և արվեստը, և երաժշտությունը երբեք հանրության մեծամասնության կողմից ընդունված չի եղել: Եթե մենք այսօր հարց դնենք հանրության առաջ, որ վերականգնում ենք մահապատիժը, հանրության 80 տոկոսը կասի՝ այո: Ինչ անենք, վերականգնե՞նք: Այդպես չի կարելի գնալ հանրության ճաշակի ու պահանջների հետևից: Բա դրա համար էլ կա մտավորականություն, որը ցավոք սրտի այսօր շատ է վախենում հանրային կարծիքից: Ես կարծում եմ՝ պրոբլեմը հանրության մեջ է, հանրությանը պետք է կրթել, պետք է մատուցել բարձրաճաշակ արվեստ, պետք է զբաղվել մշակութային կրթությամբ, երեխաներին պետք է կրթել: Կարևոր չէ, երեխան հետագայում կգնա արվեստի գծով, թե չի գնա, բայց նա պետք է թանգարան, թատրոն, համերգասրահ, պատկերասրահ ու գրադարան գնա, դասական երաժշտություն լսի: Այդպես է ստեղծվում կիրթ հասարակությունը, թե չէ մենք հետևանքների դեմ ենք պայքարում:
-Մենք մի կողմից էլ տեսնում ենք, որ ռաբիսը հենց Հայաստանի վերնախավի կողմից է հովանավորվում, նախագահը պարգև է հանձնում ռաբիս երգչին: Սա ինչպե՞ս կմեկնաբանեք:
-Երբ ասում ենք՝ վերնախավ, փաստորեն նրանք էլի մարդիկ են, ովքեր համապատասխան կրթություն ու ճաշակ չեն ստացել և ունեն համապատասխան աշխարհայացք: Եվ պարզ է, որ այդ աշխարհայացքում ռաբիսն իր կարևոր տեղը գրավում է: Եթե աշխարհայացքը լիներ ուրիշ, եթե մոտեցումները լինեին ուրիշ, եթե իրենք փորձեին շարժվել ժամանակակից բարձրաճաշակ պահանջներով, իհարկե, ռաբիսը տեղ չէր ունենա, համենայնդեպս գոնե պետության կողմից հովանավորվելու տեսանկյունից: Մյուս կողմից արդյո՞ք մեզ պետք է լսել ռաբիս երաժշտությունը, որ հասկանանք՝ հասարակությունն ու իշխանությունը ռաբիսացված են: Բավական է նայել, թե ինչպես են իրար հետ խոսում պատգամավորները, սա ռաբիսի լավագույն օրինակն է, չէ՞: Պարտադի՞ր է, որ երգեն գեներալները, որոնք գտնվում են խորհրդարանում, թե՞ բավական է խոսեն նրանք:
-Այսինքն՝ Հայաստանում կյանքի բոլոր ոլորտնե՞ր է ներթափանցել ռաբիսը:
-Իհարկե, ռաբիսը միայն երաժշտություն չէ, մի մասնիկն է, էլի եմ ասում՝ հետևանք է, մտածողություն է, մտածողությունը պետք է փոխվի: Այս մտածողությամբ 21-րդ դարում շարժվել հնարավոր չէ:
Այս խնդիրը միշտ կար: Այն, ինչ անում էր Կոմիտասը՝ մաքրելով հայ ազգային երաժշտությունը, դա մեծագույն գործունեություն է եղել: Եվ ես բացարձակապես չեմ ընդունում հիմա Կոմիտասի ֆետիշացումը, որովհետև մարդիկ մի կողմից խոսում են Կոմիտասի մեծության մասին, մյուս օրը գնում ու ռաբիս են լսում: Այդպես լինել չի կարող, չեն տեղավորովում նույն ափսեի մեջ Կոմիտասն ու ռաբիսը: Եթե իշխանությունը բացում է Կոմիտասի թանգարանը, ինչը շատ լավ քայլ է, բայց մյուս կողմից պարգևատրում է ռաբիս երգչին, իմ ուղեղում դա չի տեղավորվում: Ես ուզում եմ հասկանամ՝ էս մարդիկ քաղաքակրթական ո՞ր դաշտում են գտնվում, մշակութային արժեքների ո՞ր դաշտում են գտնվում: Չի լինում այդպես:
Էմմա Մանուկյան
MediaLab.am