«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանել է Հայաստանի հելսինկյան կոմիտեի նախագահ, իրավապաշտպան Ավետիք Իշխանյանը:
– Պարո՛ն Իշխանյան, ավելի քան կես տարի է՝ նոր իշխանություն է ձևավորված Հայաստանում, որը հայտարարել է կոռուպցիան չհանդուրժելու, արմատախիլ անելու մասին: Մենք գիտենք, որ հանրությունը սպասում է աղմկոտ ձերբակալությունների, բայց այսօր խոշոր դերակատարներից միայն նախկին պատգամավոր գեներալ Մանվել Գրիգորյանն է անազատության մեջ: Գոհացնո՞ւմ են կոռուպցիայի դեմ պայքարի ուղղությամբ կատարված աշխատանքները, ի՞նչ իրավիճակ ունենք:
– Նախ ասեմ, որ հասարակության կողմից սպասելիքները միշտ ավելի շատ են՝ հատկապես պատժիչ գործողությունների ուղղությամբ: Դա բնորոշ է ցանկացած հեղափոխության։ Հեղափոխությունը տենչում է արդարություն, արդարության վերականգնում: Հեղափոխականների համար «արդարությունը» իրենց կեղեքողներին բանտարկելն ու սնանկացնելն է, նրանց գումարների վերադարձը: Հեղափոխականներին թվում է, թե «միլիարդները» կվերադարձվեն, արդարացի կվերաբաշխվեն, և բոլորը կերջանկանան։
Կան հստակ մեխանիզմներ, եթե իշխանությունը իսկապես ցանկանում է կոռուպցիայի դեմ պայքարել: Իրականում կոռուպցիայի դեմ պայքարը համակարգային ու կառուցվածքային է: Առաջին հերթին՝ դատաիրավական համակարգի անկախություն, իսկապես անկախ հակակոռուպցիոն հանձնաժողովի ստեղծում և այլն: Էլեկտրոնային կառավարումը կարող է մեծապես նպաստել կոռուպցիայի դեմ պայքարին, մասնավորապես, եթե ցանկացած մարդ իմանա, որ հստակ խաղի կանոններ կլինեն բիզնեսի համար, նա կարողանա էլեկտրոնային տարբերակով իր բիզնեսը գրանցել և սկսել հարկերը վճարելով՝ աշխատել:
Մեզ մոտ կոռուպցիայի դեմ պայքարը հիմնականում ընկալվում է որպես կոռուպցիոներների դեմ պայքար: Եվ քանի որ նախքան հեղափոխությունը Հայաստանի ամբողջ կառավարումը կոռուպցիոն մեխանիզմներով ու կոմպրոմատներով էր, այսօր նաև պատիժներ են պետք: Ես այս պատիժները կբաժանեի երկու մասի: Նախ՝ պետք է տարանջատել, թե ովքե՛ր են եղել գործարարներ, և ովքե՛ր՝ պաշտոնյաներ:
Գործարարները, բնականաբար, և՛ հարկեր են թաքցրել, և՛ կիսվել են պաշտոնյաների հետ, բայց, ի վերջո, դրանք եղել են խաղի կանոնները: Եվ եթե այդ գործարարներից շատերն այլ երկրներում լինեին, կգործեին այլ խաղի կանոններով: Եվ այս տեսանկյունից գործարարների նկատմամբ, կարծում եմ, պետք է այլ սկզբունք որդեգրել: Նրանց պետք է ժամանակ տալ հարկեր վճարելու համար, նույնիսկ կարելի է համաներում հայտարարել նրանց նկատմամբ, պայմանով՝ այսօրվանից սկսում են նոր խաղի կանոններով աշխատել: Նաև կարելի էր գույքահարկի, այսպես ասած, երկրաչափական պրոգրեսիաներ սահմանել նրանց՝ ժամանակին էժան ձեռք բերված գույքի վրա:
Իսկ ինչ վերաբերում է պաշտոնյաներին, ովքեր անօրինական հարստացել են, նրանց նկատմամբ արդեն պետք է գործեր արդարադատությունը: Բայց այստեղ շատ կարևոր խնդիր կա, այդ արդարադատությունը չպետք է գործեր ընտրովի: Եթե մենք հաշվի ենք առնում, որ քաղաքականությունը, այսպես կոչված, «ռեալ պոլիտիկա» է, այսինքն՝ իշխանությունը պահելու համար հաշվի են առնվում տարբեր քաղաքական շահեր, ապա մենք ունենում ենք կալանավորված ինչ-որ դեմքեր, հետո նրանք ազատ են արձակվում, բայց հասարակությունը սպասում է այլ դեմքերի կալանավորման, իսկ այլ դեմքեր չեն կալանավորվում:
– Կարո՞ղ ենք ասել, որ ընտրովի արդարադատության հետ գործ ունենք:
– Քանի որ նախկին պաշտոնյաների նկատմամբ այդ հետապնդումները ինչ-որ չափով անձնավորված են, ապա, ցավոք, կարող ենք ասել, որ մենք գործ ունենք ընտրովի արդարադատության հետ:
– Եվ ո՞ւր կարող է տանել այս ճանապարհը՝ հաշվի առնելով այն, թե ի՛նչ պահանջ էր հասարակությունը դրել հեղափոխության առաջ:
– Չեմ կարող ասել, որովհետև, նորից եմ կրկնում, սա քաղաքականություն է: Մի բան է, թե ի՛նչ լեզվով ես խոսում հասարակության հետ, այլ բան է իրական քաղաքականությունը: Սա պետք է բնական ընկալել, մանավանդ մեր հեղափոխությունը չի եղել կոմունիստական կամ սոցիալիստական ձախ հեղափոխություն նվիրյալների կողմից, որոնք խոստացել էին համատարած կուլակաթափ անել բոլորին: Մեր հեղափոխությունը եղել է «Մերժի՛ր Սերժին» կարգախոսով, այսինքն՝ անձերի դեմ հեղափոխություն, այլ ոչ գաղափարական հիմքով, և իշխանափոխությունից հետո գնում է «ռեալ պոլիտիկա»:
– Գործող իշխանության ներկայացուցիչներից ոմանց անունները ևս այս շրջանում կապվում են հնարավոր կոռուպցիոն պատմությունների հետ: Օրինակ՝ հետաքննական հրապարակում եղավ փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանի վերաբերյալ: Այսինքն՝ այս իշխանությունը և՞ս զերծ չէ կոռուպցիայից:
– Իմ կարծիքով՝ Հրազդանի քաղաքապետի ընտրություններում «Քաղաքացիական պամանագիր» կուսակցության վարչության նախագահ Սասուն Միքայելյանի որդու առաջադրումը ևս քաղաքական կոռուպցիա էր: Այսինքն՝ այստեղ շատ կարևոր է, որ հասարակությունը ոչ միայն աջակցի հեղափոխության առաջնորդ Նիկոլ Փաշինյանին, այլ նաև այդպիսի դեպքերում պահանջի իր կարծիքն արտահայտել և, բնականաբար, թույլ չտալ նախկինների գործելաոճը (հիշենք Անդրանիկ Մարգարյանին և նրա որդուն, Հովիկ Աբրահամյանին և նրա որդուն, Մանվել Գրիգորյանին և նրա որդուն և այլն):
Բավական հեղհեղուկ էր այն տեսակետը, երբ ասացին, թե իրենք չեն պաշտպանում Սասուն Միքայելյանի որդուն՝ որպես Հրազդանի քաղաքապետի թեկնածուի, բայց այլ թեկնածու էլ չեն առաջադրում: Սա հարցից խուսափելու ձև էր: Նույնը վերաբերում է փոխվարչապետ Ավինյանի հետ կապված հարցին: Այսինքն՝ այսօրվանից հասարակությունը պետք է պահանջի, որ իշխանությունները կոռուպցիայի դեմ պայքարեն ՝առաջին հերթին իրենց օրինակով: Եվ, ինչպես նշեցի, ամենակարևորն այն է, որ պետք է հստակ մեխանիզմներ սահմանվեն կոռուպցիայի դեմ պայքարելու համար:
Պատիժները կարևոր են, բայց կարևոր է ոչ այնքան պատժի խստությունը, որքան պատժի անխուսափելիությունը՝ հնարավոր կոռուպցիոն սկանդալների բացահայտումների դեպքում:
Ռոզա Հովհաննիսյան
MediaLab.am
