Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կողմից գործարար Սամվել Մայրապետյանի գործով Հայաստանի դեմ որոշումը դեղին քարտ է՝ ուղղված Հայաստանի նախաքննության մարմիններին: Եվ առաջիկայում նման որոշումներ այլ գործերով էլ կարող են լինել, եթե իշխանությունները չվերանայեն քաղաքականությունը: Այս կարծիքին է ԱԺ «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության ղեկավար էդմոն Մարուքյանը:
«Եթե նախաքննության մարմինները միջնորդությունները բավարարեին, Եվրոպական դատարանը 39-րդ կանոնը չէր կիրառի մեր դեմ: Սա ահազանգ է, մենք էլ բարձրաձայնում ենք, որ վարչապետը լսի, նախաքննության մարմինների ղեկավարները լսեն, որ մենք այլևս այսպես չենք կարող շարունակել: Եթե այսպես շարունակենք, մենք անընդհատ կունենանք վճիռներ մեր երկրի դեմ: Բոլորս համոզված էինք, որ հեղափոխությունից հետո Հայաստանի դեմ ՄԻԵԴ-ի որոշումները պետք է լինեին բացառիկ բան, ոչ թե դառնային կանոն այնպես, ինչպես հին Հայաստանում էր»,- «Մեդիալաբին» ասում է Էդմոն Մարուքյանը:
Հիշեցնենք, որ հունվարի 17-ին Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը 39-րդ կանոնի համաձայն որոշել է միջանկյալ միջոց կիրառել Սամվել Մայրապետյանի գործով և ցուցում է տվել Հայաստանի կառավարությանը՝ շտապ կերպով ապահովել Սամվել Մայրապետյանի առողջական վիճակին համապատասխան բուժօգնություն՝ համաձայն բժիշկ մասնագետների ցուցումների, այդ թվում՝ տրանսլյումինալ դրենավորման մեթոդի կիրառմամբ: Այս մասին հայտնել են Մայրապետյանի փաստաբանները:
Ըստ փաստաբանների՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ըստ բժիշկ մասնագետների՝ Սամվել Մայրապետյանի բուժումը Հայաստանում հնարավոր չէ իրականացնել, ՄԻԵԴ-ի որոշումից բխում է, որ Սամվել Մայրապետյանին պետք է թույլ տալ մեկնել Գերմանիա՝ այն հիվանդանոց, որտեղ նախկինում բուժվել է:
ՄԻԵԴ-ի որոշմանն արձագանքել է գլխավոր դատախազությունը՝ նշելով, որ ապատեղեկատվություն է տարածվում առ այն, թե իբր «Մայրապետյանն ընդդեմ Հայաստանի» գործով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն արձանագրել է դիմումատու Սամվել Մայրապետյանի իրավունքների խախտում:
«Մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում տևական փորձ ունեցող իրավաբաններին չի կարող հայտնի չլինել, որ Եվրոպական դատարանի կանոնագրքի 39-րդ կանոնով նախատեսված կարգով միջանկյալ միջոց կիրառելու մասին միջնորդության (interim measures) բավարարումը ուղղված է «վարույթի պատշաճ ընթացքի ապահովմանը» և որևէ կերպ չի կարող դիտվել որպես դիմումատուի իրավունքի խախտման փաստի արձանագրում: Դատարանի կանոնագրքի 39-րդ կանոնի հիման վրա միջանկյալ միջոցների կիրառումը բավականին տարածված է Եվրոպական դատարանի պրակտիկայում, այդ թվում՝ Եվրոպայի խորհրդի անդամ այլ պետությունների, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության վերաբերյալ ստացված գանգատների քննության ընթացքում»,- ասվում է դատախազության հաղորդագրությունում:
Արդարադատության նախարարությունն իր հայտարարությամբ հիշեցրել է, որ դիմումատուն Եվրոպական դատարանից խնդրել էր ՀՀ իշխանություններին պարտավորեցնել վերադարձնել իր անձնագիրը և թույլատրել Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությունում գտնվող իր կողմից մատնանշված բուժհաստատությունում բուժման նպատակով անհապաղ մեկնել երկրից:
Ըստ նախարարության՝ նշված որոշմամբ ՄԻԵԴ-ը ՀՀ կառավարությունից պահանջում է անհապաղ ապահովել, որ դիմումատուն ստանա համարժեք բժշկական օգնություն՝ իր ընթացիկ առողջական վիճակին և բժիշկ-մասնագետների ցուցումներին համապատասխան: ՀՀ կառավարությունը հնարավորինս սեղմ ժամկետում, բայց ոչ ուշ, քան տասնհինգ օրվա ընթացքում Դատարանին պետք է տրամադրի տեղեկատվություն միջանկյալ միջոցի կիրառումն ապահովելու նպատակով ձեռնարկված անհրաժեշտ միջոցների մասին:
Իշխանության ներկայացուցիչները պնդում են, թե նախկին համակարգից եկած օրենքների ու որոշումների հետևանքով է այսօր այս իրավիճակը:
«Եթե ՄԻԵԴ-ի որոշումները կլինեն այն պատճառով, որ մեր կողմից կընդունվեն օրենքներ, որի արդյունքում կխախտվեն մարդու իրավունքները, կասեմ՝ մեր մեղքն է: Սամվել Մայրապետյանի գործով այս օրենքներն ընդունել են նախկին իշխանությունները, կարող եմ կառավարության որոշումը հանել ու ցույց տալ, թե ով է տակը ստրագրել»,- ասում է Ազգային ժողովի «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր, փաստաբան Նիկոլայ Բաղդասարյանը:
Մինչդեռ պատգամավոր Էդմոն Մարուքյանն ասում է, որ իշխանությունների այս պնդումները հիմնավոր չեն: «Ես կարծում եմ՝ իրավակիրառ պրակտիկայի հարց է սա: Ես ասում եմ՝ քննության պրոցեսը փնթի է տարվել, և այս առումով պետք է քայլեր ձեռնարկի իշխանությունը՝ հետագայում նման գործեր չունենալու համար: Բոլոր գործերով կարող են նման ռիսկեր առաջանալ»,- նշում է Մարուքյանը:
Իրավապաշտպան Վարդան Հարությունյանը վստահ է, որ աղմկոտ այլ գործերով ևս դիմումներ կգնան ՄԻԵԴ:
«Եվ այդ վստահության հիմնական պատճառն այն է, որ նախաքննության մարմինը, դատախազությունը, բոլոր մարմինները, որոնք վարում են հետաքննությունն ու նախաքննությունը, դատարանները դեռ մնացել են անցյալում: Դրանք բոլորը դեռ անցյալի չափորոշիչներով են աշխատում, թույլ են տալիս մարդու իրավունքների խախտումներ: Կամայական հանցագործության բացահայտման դեպքում անգամ ամենալուրջ, ամենածանր, ամենաաղմկահարույց հանցագործությունների բացահայտման դեպքում մարդու իրավունքների խախտում թույլ տալ չի կարելի: Ամենաչնչին խախտումն անգամ կարող է շատ լուրջ անդրադարձ կատարել ՀՀ իմիջի, վարկանիշի վրա»,- «Մեդիալաբին» ասում է Վարդան Հարությունյանը:
Ըստ նրա՝ ընդունելի չեն իշխանության ներկայացուցիչների այն հիմնավորումները, թե նախկին իշխանություններն են ու նրանց օրոք ընդունված օրենքներն են մեղավոր այս իրավիճակի համար: «Մեր բոլոր այսօրվա իրավաբանները 21-րդ դարի իրավաբաններ են, նրանցից որևէ մեկը չի կարող պատճառաբանել, որ 1970-ական թվականների գործիչ է: Նրանք գիտեն մեր ժամանակները, 21-րդ դարի պահանջները, գիտեն, թե ինչպես պետք է աշխատեն: Եթե չեն աշխատում 21-րդ դարին համահունչ, նշանակում է՝ կանխամտածված սխալներ են թույլ տալիս կամ չգիտեն իրենց պարտականությունները: Անցյալն արդեն 8-9 ամիս անցյալում է, կանցնի ևս 2 տարի, մենք հո անընդհատ չենք կարող հղում կատարել անցյալին»,- ասում է նա:
Ըստ իրավապաշտպանի՝ մի բան հստակ է՝ յուրաքանչյուր մարդ, որը գտնվում է կալանավայրում, եթե անգամ դատարանը պարզի, որ նա մեղավոր է, իրավունք ունի բժշկական միջամտության ու օգնության: «Եթե այդ մարդը, ում մասին որոշումը եղել է, բժշկական միջամտության կարիք ունի և կունենա, ապա հասարակությունը, նախաքննության մարմինը, բոլորը ամեն ինչ պետք է անեն, որ այդ մարդը բժշկական օգնությունն ստանա ցանկացած պարագայում և բոլոր դեպքերում»,- հավելում է նա:
Ըստ մասնագետի՝ եթե 2018 թվականի մայիսից այս կողմ մենք պետք է աշխարհի կողմից շարունակենք դիտարկվել այնպես, ինչպես դիտարկվել ենք մինչ այդ, նշանակում է՝ մեր վիճակը տխուր է:
«Հետևաբար, իշխանությունների կողմից պետք է խնդիրներ դրվեն բոլոր բնագավառների նկատմամբ՝ գյուղատնտեսությունից սկսած մինչև իրավաբանություն, որ նրանք այլևս չպետք է լինեն այնպիսին, ինչպիսին նախկինում էին: Եվ այն, որ անցյալից ինչ-որ իներցիաների մասին խոսակցություններ, պատմություններ կան, դրանք չպետք է լինեն»,- եզրափակում է Վարդան Հարությունյանը:
Ռոզա Հովհաննիսյան
MediaLab.am
