«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է Գյումրիի «Շիրակ կենտրոն» ՀԿ նախագահ Վահան Թումասյանը:
– Պարոն Թումասյան, դուք Գյումրիում շատ եք շփվում տնակային ավանների բնակիչների հետ: Նրանք ապրում են աղքատության մեջ, և խնդիրները տարիներով չեն լուծվում: Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ մարդիկ նախ գլխում պետք է փոփոխություն անեն, որպեսզի դուրս գան աղքատությունից: Այդ հնարավորությունն այսօր ստեղծվա՞ծ է, տարիներ շարունակ աղքատության մեջ ապրած մարդու համար ի՞նչ պետք է անի կառավարությունը, որ այդ մարդը փոխի հոգեբանությունը:
– Ինչ-որ բաներ կան, որ վարչապետը ճիշտ է ասում, բայց աղքատությունը նուրբ հարց է: Վարչապետից զատ, ես տեսնում եմ, որ աղքատության մասին «Ֆեյսբուքում» փիլիսոփայում են երիտասարդները, ովքեր ավագանի և պատգամավոր են դարձել: Նրանք սկսել են ձայնակցել վարչապետին և աղքատների վերաբերյալ դիտարկում են անում:
Նախ՝ սխալ են անում, որովհետև առաջին հերթին իրենք իրենց են խանգարում, այդպիսով իրենք իրենց կտրամադրեն հասարակության ու ժողովրդի դեմ, իրենց կներշնչեն, որ իրենք են միշտ ճիշտ, հասարակությունն է մեղավոր, և դա իրենց կտանի կործանման: Յուրաքանչյուր աղքատ մարդ ինքը որոշակի ճակատագրական հարվածներ ունի, այսինքն՝ կամ ընտանիքն է քայքայված, կամ հաշմանդամություն կա ընտանիքում և այլն:
Գյումրիում մեկ այլ խնդիր էլ կա, նաև աղետ է տեղի ունեցել, և պետությունն իր պարտականությունները չի կատարել մարդու հանդեպ: Հիմա, եթե, ասենք, անօթևան ընտանիքի ուղեղի մեջ հեղափոխություն լինի, իսկ Շիրակում հիմնականում անօթևաններն են աղքատ, նա չի կարող իր համար նորմալ կացարանային պայմաններ ստեղծել:
Իսկ ոչ նորմալ կացարանային պայման ունեցողը չի կարող աղքատ չլինել: Հիմա նման հազարավոր մարդիկ են ապրում մեր հասարակությունում, նրանք ինչքան էլ ուզեն իրենց ուղեղներում հեղափոխություն անել, չեն կարող: Յուրաքանչյուր աղքատ մարդ մի խնդիր ունի, հիմա նրանց վիրավորելը որքանո՞վ է նպատակահարմար:
– Վարչապետն ասում է՝ կառավարության հիմնական նպատակն է մարդկանց համար աշխատելու պայման ստեղծել: Եվ այդ պայմաններից պետք է օգտվի նաև աղքատ խավը:
– Աղքատությունը ճահիճ է, ճահիճն ընկած մարդուն, ով արդեն խրվում է, եթե նրա ձեռքը չբռնես ու ճահճից չհանես, ոչինչ չի փոխվի: Դրա փոխարեն իրենք փիլիսոփայում են, ասում են՝ այ, եթե դու փնտրեիր անտառի այն արահետը, որը ճահիճը շրջանցում էր, կամ եթե քեզ հաջողվի ճահճից դուրս գալ, հաջորդ անգամ դու ճահճին չմոտենաս:
Դրանով դու մարդուն չես փրկի: Հնարավոր է, նա ինչ-որ ջղաձգումներով դուրս գա այդ իրավիճակից, կամ երեխաները մեծանան ու աշխատեն, ինչ-որ բանի հասնեն, բայց դա խնդիրը գլոբալ չի լուծում:
Այսօր Գյումիրում աղքատության մեջ ապրող մարդկանցից 90 տոկոսը չի ուզում այդ պայմաններում ապրել: Պետությունը նրա համար չէ, որ միայն լոլո կարդա մարդկանց գլխին: Մեր գյուղերում այսօր շատ բանիմաց ու կարդացած մարդիկ կան: Կառավարությունն այն բանի համար է, որ որոշակի գործիքներ կիրառի, որ մարդկանց կյանքը փոխվի:
– Նույն Գյումրիում շատ են այն դեպքերը, երբ նոր բնակարան ստացած մարդիկ հետ են գալիս տնակ, որպեսզի նպաստ ստանան: Այս մտածողությո՞ւնը ոնց փոխել:
– Բայց մենք նրանց գլխին լոլո չենք կարդում, մենք գնում ու նրանց դոմիկը քանդում ենք: Պետությունը նրա համար է, որ որոշակի գործիքներ ու օրենքներ կիրառի, որ մարդը շատ ուզենա էլ, չանի նման քայլեր: Եթե մենք կանգնենք ու այսօր անօթևաններին ասենք՝ գնացեք, դուք ձեզ տուն առեք, դոմիկը քանդեք, տարածքը քանդեք, նրանք դա չեն անի:
Բայց մենք հովանավոր ենք գտնում, տունը գնում ենք, իրենց ստիպում ենք, որ դուրս գան դոմիկից, քանդում ենք դոմիկը: Իրենք այդ պահին աննշան դիմադրություն են ցույց տալիս, բայց հետագայում անիծում են այն կյանքը, որը ապրում են այդ տնակում: Իրենց որոշակի շրջան է անհրաժեշտ հետ գալու համար: Ես ասում եմ՝ աղքատությունը հիվանդություն է, իրավիճակ է: Դա հավասարազոր է նրան, որ մարդը գրիպ է, նրան ասեն՝ բերանդ փակ պահեիր, մասկա դնեիր, որ չվարակվեիր: Նախ պետք է բուժել: Այսինքն՝ աղքատությունը կոնկրետ պատճառ ունի, միայն մարդու չաշխատելու հետևանք չէ:
Կան ընտանիքներ, որոնց հայրը չկա, այդ ընտանիքի երեխաները կամ մայրը ինչ հեղափոխություն կատարեն իրենց ուղեղներում, եթե 30 հազար դրամ փող են ստանում: Պետությունն ինքը պետք է հոգ տանի: Ինձ զանգում, ասում են՝ պարոն Թումասյան, մեր գյուղում մի ընտանիք կա, շատ ծանր են ապրում, խնդրում ենք վառելափայտ հասցնել: Վարչապետը կարող է նման դեպքերի համար մարդկանց կոչ անել, որ օգնեն նման ընտանիքներին:
Այդպես հասարակությունը խեղճի հանդեպ ավելի ուշադիր ու կարեկից կլինի:Ամերիկայում ու բոլոր հարուստ երկրներում էլ կարեկցանքը կա աղքատի հանդեպ, հասարակության մեջ կարեկցանք պետք է մտցնել, ոչ թե մեղադրել աղքատներին: Բոլոր հարուստներն են ասում՝ իրենք են մեղավոր, որ աղքատ են: Իրենց իրենց դրանով արդարացնում են, հիմա իշխանությունը դրանով անկեղծ չէ, ինքն իրեն արդարացնում է, որ մեղքն իր վրայից գցի:
Այդպես է անում, որովհետև հավանաբար չի պատկերացնում, թե ինչպես պետք է լուծի այդ խնդիրները: Եթե մենք այդպես մտածեինք, ինչպես կառավարությունն է մտածում, ձմռանը 1500 ընտանիքների վառելափայտի հարցը չէր լուծի մեր կենտրոնը: Մարդկանց կասեինք՝ գնա հեղափոխություն արա, վառարանդ կտաքանա: Մենք դատավոր չենք այդ մարդկանց համար, իբր ճակատագիրը քիչ է հարվածել այդ մարդկանց, մի հատ էլ մենք քարոզներ կարդանք նրանց գլխին: Նորից եմ ասում՝ մեղադրելն ամենահեշտ գործն է, դրա փոխարեն պետք է լուծման մեխանիզմներ ստեղծեն:
– Վերջին 10 ամիսներին Գյումրիում ինչ-որ բան փոխվե՞լ է մարդկանց կենսամակարդակի բարձրացման առումով:
– Աղքատության կրճատման առումով ոչ մի փոփոխություն չի եղել: Ես հասկանում եմ, որ արագ փոփոխությունների հնարավորություններ էլ չկան: Անօթևանների խնդիրների լուծման համար խումբ են ստեղծել, որի մեջ ես էլ կամ: Ես խմբի կողմից դեռևս որևէ լուրջ աշխատանք չեմ տեսել, բայց խումբ ստեղծելն արդեն իսկ ինչ-որ քայլ է: Դեռ ոչ մի գործողություն չի եղել, բայց ես հավատում եմ, որ անելու են: Անկեղծ ասած, չեմ պատկերացնում, որ չանեն, որովհետև դա կլինի ողբերգություն: Իրականում Գյումրին այսօր գոյություն չունի, դա ծայրահեղ վիճակի մեջ գտնվող աղքատ ու գործազուրկ մարդկանց գոյատևման ու մաքառման մի վայր է:
Ռոզա Հովհաննիսյան
MediaLab.am