«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է իրավապաշտպան Նինա Կարապետյանցը
– Տիկի՛ն Կարապետյանց, հեղափոխությունից 4 տարի անց ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձման աշխատանքներն ինչպե՞ս եք գնահատում: Արդյոք դրանք ժամանակավրեպ գործընթացներ չեն:
– Իրականում այդ գործընթացները շատ ժամանակ են պահանջում, ու դա հասկանալի է, բայց թե ե՛րբ սկսվեց գործընթացը՝ ա՛յ դա իմ մեջ կասկած է առաջացնում, որովհետև այն բոլոր անձինք, որոնք որևէ կերպ ներգրավված էին եղել կոռուպցիոն սխեմաների մեջ, չեն կիրառել պարզ ու շարքային սխեմաներ, ու այս 3 տարին, որ իրենց ժամանակ տրվեց, կարծում եմ, շատ ավելի ողջամիտ են եղել՝ վատ իմաստով իհարկե, ու ավելի խորն են թաքցրել:
Հետևաբար, մեծ կասկածներ ունեմ, որ հնարավոր կլինի այս ներուժով, այս «ջանասիրությամբ» պատասխանատվության ենթարկել, հատկապես որ, մեծ իմաստով փոփոխություններ այդպես էլ տեղի չունեցան: Շատ հարցեր բախվելու են այն իրականությանը, որ կա. ստեղծվել են առանձին կառույցներ, ձևական առումով, բայց մեծ մասամբ դրանք համալրված են հին կադրերով, հետևաբար, ոչ մի ակնկալիք չեմ ունեցել ու չունեմ էլ:
Երբեք էլ ուշ չէ կոռուպցիայի դեմ պայքար սկսելու, հարցն այն է, թե որքանո՛վ է այն հիմա ձևական բնույթ կրում, կամ որքանո՛վ է սա իրական: Եթե իրական է, գուցե մենք արդյունքը տեսնենք ինչ-որ ժամանակ հետո, բայց ես կասկածներ ունեմ, որ սա իրական պայքարի տեսք ունի:
– Հաշվի առնելով այս համատեքստում առկա մի քանի գործեր, օրինակ՝ Հովիկ Աբրահամյանի առանձնատան վաճառքը և այլն, արդյունավետության տեսանկյունից ինչպե՞ս եք գնահատում այս գործընթացը:
– Անգամ նոր կառույցների առկայության դեպքում մենք տեսնում ենք, որ անընդհատ ինչ-որ նոր խոչընդոտներ են առաջանում, մասնավորապես, Գլխավոր դատախազությունը սկզբունքորեն դիմադրում է ինչ-որ գործընթացների, գործերը գալիս հասնում են Գլխավոր դատախազություն ու նորից վերադարձվում, ու բազմաթիվ գործերով, մեկ գործով չէ, երկուսով չէ, այսինքն՝ ինչ-որ խնդիր կա:
Գուցե Դատախազությունը դրանում մեղավոր չէ, մեծ վերապահումներ ունեմ այդ կառույցի հետ կապված, բայց միայն իրենց հասցեին չեմ կարող մեղադրանք հնչեցնել, որովհետև ընդհանուր սխեմայի մեջ ինչ-որ բան սխալ է աշխատում: Եթե գործն ունի վերահսկող դատախազ, ու ամբողջ գործընթացի ժամանակ այդ դատախազը համարում է, որ խնդիր չկա, բավարար նյութեր են առկա գործը դատարան ուղարկելու համար, հետո Գլխավոր դատախազությունը մերժում է, այդտեղ խնդիր է առաջանում. ինչ-որ մեկն այդ սխեմայի մեջ լավ ու ճիշտ չի աշխատում:
Ակնհայտ է, որ չի աշխատում, այլապես մենք վաղուց պետք է ունենայինք դատարանում քննվող գործեր ու արդյունավետ քննվող գործեր: Ինքնանպատակ չէ մարդկանց դատապարտված կամ ունեզրկված տեսնելը, նպատակը արդարության վերականգնումն է մարդկանց ու հասարակության մեջ, բայց մինչև այս պահը նման զգացողություն չկա, ու 2018 թվականի գործողություններն էլ հիմնականում ուղղված էին արդարության պակասի դեմ ու ոչ թե՝ ինչ-որ անձանց:
– Տիկի՛ն Կարապետյանց, քիչ չեն դեպքերը, երբ այս կամ այն բարձրաստիճան պաշտոնյան գույքն ուրիշի անունով է գրանցում ու նման այլ միջոցների է դիմում: Այս պարագայում պետությունն ի՞նչ լծակներ ունի, որ կարողանա դրանք վերադարձնել, եթե պարզի, որ դա ապօրինի ծագում ունի:
– Դրա համար իրականում կար անցումային արդարադատության գործիքակազմը, որն արդեն գործարկվել էր աշխարհի տարբեր երկրներում: Միշտ չէ, բնականաբար, որ դա արդյունավետ է աշխատել, որովհետև կարողանում էին լեզու գտնել նրանց հետ, ովքեր պետք է այդ գործերը բացահայտեն, ու դա շատ տարածված արատավոր գործելաոճ է, բայց ցանկության դեպքում հնարավոր է լինում:
Ի միջի այլոց, ամենահեշտ ձևերից մեկը կլիներ համընդհանուր հայտարարագրումը, որը գուցե առաջին փուլում մի քիչ դժգոհություններ առաջացներ, որովհետև դժվարություն էր լինելու՝ կապված ընդհանուր գործընթացի հետ, որովհետև ոչ բոլորը բավարար գիտելիքներ ունեն, բայց ամեն դեպքում պետք է հասկանալ, օրինակ՝ Շիրակի մարզի մի տարեց կին, որն ամբողջ կյանքում աշխատել է բուժքույր, կարո՞ղ է մեծ գործարանի սեփականատեր լինել: Պարզ է, չէ՞, որ չի կարող, պարզ է, չէ՞, որ դա ինչ-որ փոխկապակցված անձանցից մեկի գույքն ու սեփականությունն է:
Այսինքն՝ մարդիկ պետք է բոլորը հասկանան, որ անգամ ինչ-որ գումարի դիմաց հնարավարություն են տալիս իրենց անունով սեփականություն գրանցելու, այդ պատասխանատվությունը յուրաքանչյուրս է կրում: Անգամ դա էլ չարեցին. մի պահ հայտարարվեց այդ գործընթացի մասին, հետո լռեցին: Այնպես որ, բացի պոպուլիստական հայտարարություններից, մեծ շահագրգռվածություն չեմ տեսնում գործող իշխանությունների շրջանում:
– Ձեր խոսքում ասացիք, որ այս գործընթացների իրական լինելուն կասկածում եք, այդ կասկածն ինչո՞վ է պայմանավորված:
– Արդյունավետությամբ ու արդյունքներով: Այն համակարգերը, որոնց միջոցով պետք է իրականացվեն այդ գործընթացները, ինձ վստահություն չեն ներշնչում: Շատ կարևոր էր, որ այդ նոր ձևավորված մարմիններում, ինչը նաև աշխարհում է ընդունված գործելաոճ, չաշխատեն նախկին աշխատակիցները, բայց ես նայում եմ, օրինակ՝ Հատուկ քննչական ծառայությունը լուծարելուց հետո այդ ամբողջ անձնակազմը տեղափոխվում է մեկ այլ կառույց, որին կարևորագույն դեր է շնորհվում, ի՞նչ տարբերություն, ՀՔԾ-ն էլ ուներ նույն ֆունկցիան՝ միայն անունը փոխելով բան չի փոխվում:
Անընդհատ ասվում է, որ չկան բավարար պրոֆեսիոնալ կադրեր, ես հարց եմ տալիս՝ իսկ ի՞նչ են արել, որ այդ կադրերը ստեղծվեն, ոչինչ չեն արել, նույն սխեմաներով շարունակում են մարդկանց աշխատանքի ընդունել, այսինքն՝ չեմ կարծում, որ մի քանի տասնյակ իրավաբանական ֆակուլտետներ ունեցող բուհերը չեն կարողանում մի քանի հարյուր նորմալ մասնագետ պատրաստել:
4 տարվա կտրվածքով կարելի է փայլուն մասնագետներ պատրաստել՝ գիտելիքի առումով, բայց այդ ուղղությամբ բան չի արվել: Բոլոր ոլորտներում ոչինչ չի արվել՝ նույն դասախոսները, որոնցից ոմանք այսօր փողոցում ատելության խոսք են տարածում, բռնության կոչեր են անում, դասավանդում են բուհերում, այդ մարդկանց տված արդյունքն ի՞նչ պիտի լինի: Դա ուսանողի մեղքը չէ, համակարգային խնդիր է:
– Տիկի՛ն Կարապետյանց, որքանո՞վ եք լիահույս, որ այն մարդիկ, որոնց մասով արդեն բացված գործեր կան, որոնց անվան շուրջ տարբեր մեղադրանքներ են առկա, կպատժվեն, օրինակ՝ Սեյրան Օհանյանի մասով, տեսնում ենք, հա, ինչ ահռելի չափերի գումարների մասին է խոսքը:
– Գործող համակարգերի պայմաններում ոչ մի վստահություն չունեմ, որ դա հասնելու է իր տրամաբանական ավարտին, բայց մեծ վստահություն ունեմ, որ նոր սերնդի երիտասարդները, որոնք քառակուսի կամ հին ավանդական մտածողություն ունեցող դասախոսների լեկցիաների հույսին չեն մնացել, ունեն ավելի լայն աշխարհայացք, ավելի մեծ հնարավորություններ տեղեկատվություն ստանալու, ճիշտ կգնահատեն իրավիճակը ու կհասկանան, որ կան փորձված լուծումներ, ու դրանք այն լուծումները չեն, որոնք առաջարկում է այս իշխանությունը, ու ինչ-որ փուլում Հայաստանում հաստատ լինելու է այնպիսի համակարգ, որը հնարավորություն կունենա այս խնդիրը լուծելու մեկընդմիշտ՝ առանց հնին վերադառնալու պայմանի:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
