«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է քաղաքագետ Տիգրան Գրիգորյանը
– Պարո՛ն Գրիգորյան, ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայության կողմից շրջանառության մեջ է դրված նախագիծը, որով առաջարկվում է անցակետեր ստեղծել հայ–ադրբեջանական սահմանի որոշ հատվածներում: Սա կապ ունի՞ սահմանազատման ու սահմանագծման աշխատանքների հետ:
– Իրականում այս որոշումը, կարծում եմ, կապված է կոմունիկացիաների ապաշրջափակման հետ, այլ ոչ թե սահմանազատման ու սահմանագծման: Մոտակա շաբաթների կամ ամիսների ընթացքում արժի որոշակի զարգացումներ ակնկալել հենց ապաշրջափակման գործընթացում, ինչի մասին վկայում են տարբեր այլ հանգամանքներ ու հայտարարություններ, որոնք արվում են վերջին ամիսների ընթացքում:
– Այսինքն՝ սա Նիկոլ Փաշինյանի հետևյալ հայտարարության իրականացմանը միտված քա՞յլն է, որում ասվում էր. «Ադրբեջանի ամենաարևմտյան շրջանը Ղազախի շրջանն է, մենք պատրաստ ենք, թող գան, հատեն, գնան Նախիջևան, ու մենք երաշխավորում ենք երթևեկության անվտանգությունը՝ ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով։ Բայց միայն Ղազախով չէ, Ղազախ–Բերդ, Վարդենիսի հատվածում էլ կարող ենք դա ապահովել, դա կարող ենք ապահովել Սիսիանի հատվածում, Երասխի հատվածում, Գորիսի հատվածում։ Ադրբեջանն այս ընթացքում ոչ մի անգամ չի օգտվել, չի էլ փորձել օգտվել, չկա դեպք, որ իրենք գան ու ասեն, որ ուզում են հատեն, և մենք խոչընդոտենք, բայց էլի եմ ասում՝ դա պիտի լինի ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով»:
– Դե, այդ հայտարարությունն ավելի շատ պոպուլիստական բնույթի էր իրականում, այստեղ, կարծում եմ, կոնկրետ երթուղիների ու ճանապարհների մասին է: Եթե նաև ուշադրություն դարձնենք այն հանգամանքին, թե որոշ անցակետեր որ հատվածներում են նախատեսվում, կարծում եմ՝ խոսքը Ադրբեջանը Նախիջևանին կապող ճանապարհի ու այդ ճանապարհին առկա ապագայում գոյություն ունեցող կարգավորումների մասին է:
– Պարո՛ն Գրիգորյան, իսկ Ադրբեջանը կօգտվի՞ այդ ճանապարհներից, թե նա ավելի շատ հակված է «Զանգեզուրի միջանցքի» բացմանը:
– Դե, «Զանգեզուրի միջանցքը» հենց այդ ճանապարհն է, որի մասին նոր խոսում էի, այսինքն՝ Ադրբեջանում երևի դա միջանցք են անվանելու, Հայաստանում՝ չմիջանցք, բայց խոսքը հենց այդ ճանապարհի մասին է, ու Ադրբեջանն օգտվելու է դրանից, որովհետև Ադրբեջանի համար ինչ-որ առանձնահատուկ պայմաններ են ապահովելու, ինչ-որ ուղեկցող անձնակազմ է լինելու բեռնատարների ու ավտոմեքենաների համար:
– Կարծում եք, որ վերահսկողությունն իրականացվելու է ռուս սահմանապահների՞ կողմից:
– Մասնակիորեն, կարծում եմ՝ այո՛, սահմանապահ գործառույթը կիրականացնեն ռուսները, մաքսային վերահսկողությունը, այնուամենայնիվ, հայկական կողմը կիրականացնի, իսկ այդ ուղեկցող անձնակազմի մեջ միգուցե լինեն և՛ ռուսներ, և՛ հայեր:
– Պարո՛ն Գրիգորյան, ընդհանուր առմամբ, խնդրահարույց կամ վտանգավոր համարո՞ւմ եք կոմունիկացիաների ապաշրջափակումը Հայաստանի համար:
– Կախված է նրանից, թե ինչ սկզբունքներով են բացվելու կոմունիկացիաները, եթե այդ ամենը միակողմանի բնույթ ունենա, այսինքն՝ Ադրբեջանը ստանա ճանապարհ, և, օրինակ՝ ադրբեջանական բեռնատարներին ուղեկցեն տարբեր անձնակազմեր, իսկ, օրինակ՝ Հայաստանի բեռնատարների ու ավտոմեքենաների համար չլինեն նմանատիպ պայմաններ, ապա պարզ է, որ դա լիովին ապաշրջափակում անվանելը դժվար է լինելու, որովհետև Ադրբեջանն ավելի արտոնյալ պայմաններում է լինելու: Եթե ամեն ինչ փոխադարձության սկզբունքով իրականացվի, դա կարելի է դրական համարել տարածաշրջանում խաղաղության մթնոլորտի համար:
– Իսկ Ադրբեջանը պատրաստակամություն կհայտնի՞, որ փոխադարձության սկզբունքով լինի կոմունիկացիաների ապաշրջափակման գործընթացը:
– Կոմունիկացիաների բացման հարցում երևի կլինի փոխադարձություն, երևի Ադրբեջանը համաձայնություն կտա, որպեսզի Հայաստանը ևս օգտվի իր տարածքով անցնող ճանապարհներով, սակայն հիմնական հարցը լինելու է անվտանգությունը, այստեղ Բաքուն դժվար համաձայնի, որ իր տարածքում ինչ-որ ռուսական ուղեկցող անձնակազմ լինի, այդ առումով ակնհայտ է, որ անհավասար պայմաններում է տեղի ունենալու ապաշրջափակումը:
– Եթե այդպես լինի, Հայաստանը և՞ս կկարողանա չհամաձայնել, որ իր տարածքում էլ չլինեն ուղեկցող անձնակազմ, սահմանապահ զորքեր:
– Սահմանապահ զորքերի խնդիրը հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների խնդիր չէ, ավելի շատ հայ-ռուսական հարաբերությունների խնդիր է: Խնդիրը հենց այդ ուղեկցող զորախումբն է. ովքե՞ր են լինելու այդ խմբում, եթե լինելու են ռուսներ, ի՞նչ թվով են լինելու:
– Պարո՛ն Գրիգորյան, ձեր տպավորությամբ՝ Ադրբեջանն ու Թուրքիան «Զանգեզուրի միջանցքից» հրաժարվելու միտում ունե՞ն, թե՞ ոչ:
– Կախված է նրանից, թե ինչ ենք հասկանում դա ասելով, որովհետև շատ լղոզված է այդ եզրույթը: Կարծում եմ՝ ստանալու են այն, ինչի մասին խոսում են վերջին ամիսների ընթացքում, այսինքն՝ ճանապարհ որոշակի միջանցքային տրամաբանությամբ, բայց որը դժվար է ամբողջությամբ միջանցք անվանել: Թեև Ադրբեջանը փորձում է այդ ճանապարհի համար ստանալ նույն կարգավիճակը, ինչ կա Լաչինի միջանցքի համար, բայց, կարծում եմ, դա բավականին դժվար է լինելու, որովհետև ռուսներն այս հարցում կարծես թե ունեն հստակ դիրքորոշում ու դժվար թե գնան զիջումների այդ հարցում:
– Փաստորեն նոր անցակետերի տեղադրումը որևէ կապ չունի՞ սահմանազատման ու սահմանագծման հետ:
– Ցանկացած մարդ, որ հետևում է այս գործընթացներին, չեմ կարծում, թե կարող է այս գործընթացը մեկնաբանել այդպես: Ակնհայտ է, որ սա կապված է ապաշրջափակման գործընթացի հետ:
Քրիստինե Աղաբեկյան
