«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է «Հելսինկյան ասացիացիա» ՀԿ ղեկավար, իրավապաշտպան Նինա Կարապետյանցը
– Տիկի՛ն Կարապետյանց, «Սուրմալուի» պայթյունից ավելի քան մեկ շաբաթ անց գործով որևէ կասկածյալ կամ ձերբակալված չկա: Վարչապետը հայտարարում է, որ տեսագրություններից ակնհայտ է դառնում՝ ահաբեկչական որևէ գործողության տրամաբանությունը բացառվում է: Ինչպե՞ս եք գնահատում:
– Ես զարմանում եմ, որ հանրությունը զարմանում է այս իրավիճակի վրա, որովհետև եթե մի քանի տոննա պայթուցիկ է եղել այդ տարածքում, և որևէ գործողություն չի ձեռնարկվել պատասխանատվության ենթարկելու, կասեցնելու այդ գործունեությունը, տարածքից հեռացնելու, հետևաբար, տրամաբանությունը հուշում է, որ և՛ շուկայի տերը, և՛ ներմուծողը ենթադրաբար նախկինում էլ են ունեցել, հիմա էլ ունեն լավ հովանավորություն և կապեր:
Սա շատ սպասելի իրավիճակ է: Կամ այդ ո՞ր գործով եք տեսել այդպես շատ լայնածավալ, խորքային հետազոտություններ, բացահայտումներ, որ հիմա էլ զարմանում եք, թե ինչու այսպես եղավ: Հյուսիս-հարա՞վը բացահայտեցին, ՀԿԵ-ի գո՞րծը բացահայտեցին, վարչապետի հանձնարարականով խաղաղ պայմաններում սպանված զինվորների գործերո՞վ գործ արեցին, ունեզրկվածների հա՞րցը լուծեցին, որ հիմա էլ սա լուծեն:
– Որևէ կասկածյալ, որևէ ձերբակալված չպե՞տք է լիներ:
– Վարչապետն իր բարձր տեղից հայտարարեց, որ ինքը տեսանյութերը նայելով եկել է որոշակի եզրահանգումների, որ ահաբեկչական որևէ բան չկա: Ես չեմ պատկերացնում՝ ինչպե՞ս կարելի է նման հայտարարություն անել, երբ դու մասնագետ չես: Նման բան հայտարարելու համար պետք են բազմատեսակ փորձաքննություններ, մասնագետների ամիսների աշխատանք, բայց այս դեպքում մարդը հայտարարել է: Սա այն վտանգավոր միտումներից է, որը կար նախկինում, և բարձրաստիճան պաշտոնյաները ինչ-որ գործի վերաբերյալ հայտարարություն էին անում, որից հետո այլևս այլ ընթացք ուղղակի պատկերացնել հնարավոր չէր լինում:
Ես չեմ պնդի, որ սա ահաբեկչություն է, բայց ամեն դեպքում որևէ միջամտություն, որևէ «հեղինակավոր» կարծիք հայտնելը նման գործերով, երբ չկա ոչ մի գործընթաց, երբ փաստացի ոչինչ չի արվում, ես չեմ պատկերացնում՝ ինչ աստիճանի անլուրջ կարող են վերաբերվել իրադարձություններին:
– Այսինքն՝ չկա՞ լուրջ մոտեցում խնդրի բացահայտման, այս ողբերգության հանգամանքները հասկանալու համար, հատկապես որ սա առաջին դեպքը չէ «Սումալուում»:
– Այո՛, մեկ տարի առաջ էլ է եղել, դրանից մի քանի տարի առաջ էլ է եղել, և ոչ մեկը ոչ մի եզրահանգման չէր եկել: Շատ կարևոր է նաև ԱԻՆ-ում նախկինում բարձր պաշտոններ զբաղեցրածների պարագան, պետք է հասկանալ՝ արդյոք խնդիր է եղել և այդ խնդիրը չի լուծվել, օրինակ՝ իմացել են, որ այդտեղ նման նյութեր են պահվում, վարչական ակտեր են կազմվել, և դրանից հետո ոչինչ չի փոխվել, որ միգուցե խստացնեին, կասեցնեին, փակեին, լիցենզիաներից զրկեին և այլն:
Դրա փոխարեն մեր կառավարությունը միշտ զբաղված է եղել ուրիշ գործունեությամբ, օրինակ՝ իրենց հասցեին Ֆեյսբուքում հայհոյանք գրողների արարքը քրեականացնելը: Այնպես որ, այն, ինչ հիմա տեղի է ունենում, առավել քան օրինաչափ է: Հիմա առավելագույնը, ում մեղադրանք կառաջադրեն, ակտը կազմած տեսուչն է լինելու: Դա առավելագույնն է, ինչին ունակ են սրանք, որովհետև այդ կարգի բիզնես անող մարդիկ պետք է որ ունենան նաև հովանավորներ ու կապեր ցանկացած իշխանության ժամանակ:
– Ունե՞ք տպավորություն, որ այն գործերը, որոնք վերաբերում են իշխանության ոչ յուրայիններին, բացահայտվում են: Օրինակ՝ Հայկ Մարությանի քաղաքապետ եղած տարիների վերաբերյալ չարաշահումների վերաբերյալ բացահայտումներ են արվում: Արդյոք դուք ունե՞ք այդ տպավորությունը, որ արդարադատությունը գործում է միայն ոչ յուրայինների համար:
– Այն թեզը, որ Հայաստանում արդարադատությունը՝ որպես կատեգորիա, երբեք չի եղել, ես ասել եմ շատ վաղուց: Այն, որ ոչ մի փոփոխություն, ոչ մի գործողություն չի իրականացվել, որպեսզի արդարադատություն կատեգորիան Հայաստանում ի հայտ գա, ակնհայտ է: Իրականում բոլոր ժամանակներում փորձել են ընթացք տալ բոլոր այն գործերին, որոնցով հետաքրքրություն են ունեցել իշխանությունները: Այնպես չէ, որ հետապնդման առիթ կամ պատճառ չի եղել, շատ քիչ դեպքեր կան, երբ առանց պատճառի են հետապնդումների ենթարկվել: Օրինակ՝ «Մարտի 1»-ի գործերով ուղղակի դատարկ տեղից, օդից գործեր էին կարվել: Բայց բազմաթիվ այլ գործեր սկսվել են այն ժամանակ, երբ դրա կարիքը եղել է:
Դրա ամենավառ օրինակները այս նոր ժամանակներում այն գործերն են, երբ ընտրություններում, որտեղ չի հաղթել ՔՊ-ն, դրանից հետո սկսվել են քրեական հետապնդումներ: Հարցն այն չէ, որ քրեական հետապնդման առիթ չի եղել, հարցն այն է, թե երբ են սկսվել այդ հետապնդումները, այսինքն՝ ընտրովի արդարադատություն է տեղի ունեցել: Կամ՝ եղել են յուրայիններ, որոնք խուլիգանական պահվածք են ունեցել, օրինակ՝ ԱԺ-ում կռիվները՝ հայհոյանքով համեմված, ու յուրայիններից ոչ մեկը պատասխանատվության չի ենթարկվել, հանցակազմ չեն գտել այդ գործողություններում:
Սա այն համակարգն է, որը ժողովուրդը փողոց դուրս եկավ ու մերժեց, բայց գործող իշխանություններին դա շատ ձեռնտու էր, որովհետև այդպես յուրայիններին շատ ավելի հեշտ է պաշտպանել, նվիրյալներ ձեռք բերելն ավելի հեշտ է: Երբ դու չես կոտրում համակարգը, այդ համակարգը քեզ կլանում է, հատկապես որ դա շատ լավ աշխատող համակարգ է: Երբ դու չես մերժում այն գլխավոր դատախազին, որը նախկին իշխանությունների ժամանակ գործեր է կոծկել, դու հնարավորություն ես ստեղծում, որ այդ դատախազները քեզ ծառայեն: Սա շատ տրամաբանական է, ոչ մի արտառոց բան չկա:
– Կարո՞ղ ենք ասել, որ հեղափոխության հռչակած որևէ արժեք, ցանկություն կյանքի չի կոչվել:
– Այո՛, կյանքի չկոչվեց, և կա երկու տարբերակ, թե ինչու կյանքի չկոչվեց: Կա՛մ ի սկզբանե հենց այդպես էլ նախատեսված էր, ուղղակի պետք է գային իշխանության, տեղավորվեին համակարգի մեջ և վայելեին այդ համակարգի առավելությունները, հաճույքները, կա՛մ ուղղակի չկարողացան գնահատել ռիսկերը և չհասկացան, որ եթե դու համակարգը չես տապալում, համակարգը քեզ պետք է խժռի, և հենց այդպես էլ եղավ:
Երկու տարբերակն էլ ինձ համար մերժելի է, որովհետև եթե խելքդ չի հասնում, ուրեմն գնա, ու թող գան նրանք, ում խելքը հասնում է կամ ով ցանկություն ունի փոփոխություններ անելու, որովհետև քո մնալով միայն վնաս ես տալիս պետությանը: Սա վերաբերում է իշխանության բոլոր օղակներին: Իսկ եթե սա դիտավորություն է, ուրեմն իրենք անպատիժ չեն կարող մնալ, թեպետ ասեմ, որ անգործությունն էլ պետք է պատժելի լինի:
Ես հույս ունեմ, որ մենք կունենանք իշխանություն, որի գործողությունների արդյունքում նաև այս իշխանություններն ամենախիստ պատասխանատվության կենթարկվեն, որովհետև եթե նախորդ հանցավոր ռեժիմը ոչ մի խոստում չէր տվել և ոչ մի խոստումով չէր եկել, սրանք եկան հենց այդ լոզունգներով, և իրենց մեղքի բաժինը շատ ավելի ծանր է:
Մանե Հարությունյան
MediaLab.am
