«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է քաղաքագետ Արմեն Հովհաննիսյանը
– Պարո՛ն Հովհաննիսյան, ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը, ըստ էության, մեղադրեց հայկական կողմին, որ Արցախի կարգավիճակի վերաբերյալ այսօր քննարկումներ չեն ընթանում, քանի որ այդ մասին չի խոսում հենց ինքը՝ Հայաստանը: Լավրովի կողմից հնչած այս ու ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի վերաբերյալ արված հայտարարություններն ի՞նչ նպատակ էին հետապնդում:
– Նպատակները մի քանիսն են. առաջինը՝ ԱՄՆ-ի ու Ֆրանսիայի, ինչպես ժողովուրդն է ասում, գրպանը գցել Մինսկի խմբի տապալումը ու այդ տապալումը ներկայացնել որպես անդառնալի փաստ ու ցույց տալ, որ միայն Ռուսաստանն ունի իրավունք և հնարավորություն միանձնյա իր վրա վերցնել հակամարտության կարգավորումն ամբողջությամբ:
Կա երեք երկիր համանախագահ, ինչպես շատ ճիշտ ասում է Լավրովը, որոնք շատ թե քիչ հետևում էին իրադրությանը ու մարդկանց գոնե բռնությունից, զտումից, սպանություններից պահում էին: Հետո Ռուսաստանը, իր աշխարհաքաղաքական պլանների շրջանակներում, որոշում է պայմանավորվել Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ, մյուս երկու համանախագահներից գաղտնի, մասնակցել 44-օրյա պատերազմ ու նոյեմբերի 9-ի հայտարարություն օպերացիային ու, լինելով այդ հարաբերությունների ուխտադրուժը, մեղադրում է այդ երկու պետությանը Մինսկի խումբը թաղելու համար:
Հաջորդը՝ աջակցել Ալիևին: Տեսեք՝ բազմաթիվ երկրներ կան, որ ասում են՝ Լեռնային Ղարաբաղը տեսնում ենք Ադրբեջանի մաս, բայց միևնույն ժամանակ հնչեցնում են պահանջներ ու դժգոհություններ՝ Ադրբեջանին ուղղված, իսկ Ռուսաստանն անում է նույն հայտարարությունը՝ առանց պահանջների ու մեղադրանքների: Երրորդ՝ այդ հայտարարությունը կսմթոց էր Հայաստանի իշխանությանը, որ նրանք ոչինչ չեն անում ու անընդհատ խոսում են Արցախում ապրող հայերի իրավունքների պաշտպանությունից ու անվտանգության ապահովումից:
– Համաձա՞յն եք այն կարծիքներին, որոնց համաձայն՝ ռուսական կողմը սեփական անկարողությունն արդարացնելու համար, որ չի կարողանում ազդել Ադրբեջանի վրա, մեղադրում է Հայաստանի իշխանությանը:
– Կա այդպիսի բան, բացի դա էլ փորձում է ասել, որ ոչ թե իրենք են Լեռնային Ղարաբաղը ճանաչում Ադրբեջանի մաս, այլ ՀՀ Կառավարությունը: Ես ամենևին չեմ աջակցում այն քաղաքականությանը, որ վարում է գործող իշխանությունը Լեռնային Ղարաբաղի հարցում, որովհետև դա շատ խոցելի է ու ծայրահեղ վտանգավոր իր հետևանքներով, ու դա Ռուսաստանը, փաստորեն, օգտագործում է նաև իր արդարացման համար:
Հիշո՞ւմ եք՝ պատերազմի ավարտից հետո Պուտինն ասաց՝ եթե ճիշտ էր Արցախի անկախության ճանաչումը, թող Հայաստանը ճանաչեր, նույնիսկ Հայաստանը չի ճանաչել: Լավրովի հայտարարությունն էլ նույն շարքից է: Այսինքն՝ ամեն անգամ, երբ Հայաստանն ինչ-որ դժգոհություն արտահայտի, Ռուսաստանն էլ մատնանշելու է, որ այն, ինչ պահանջում են, չեն արել նաև հայերը:
– Տրամաբանություն չկա՞ Ռուսաստանի այդ գործելաոճի մեջ, այսինքն՝ հայկական կողմը չի անում ինչ-որ քայլ, բայց պահանջում է, որ դա անեն ուրիշները, նորմա՞լ է:
– Հայաստանն այսօր կարող է պահանջել երեք բան՝ միջազգային ատյաններում Արցախի հարցի քննարկումների շարունակությունը, երաշխիքներ արցախահայության համար՝ մինչև լուծումներ գտնելը ու ՀԽՍՀ նախկին տարածքից ադրբեջանական զորքերի դուրսբերում, ինչպես նաև Արցախի տարածքներից Ադրբեջանի զորքերի հեռացում: Սրանք կարող են պնդել, այս հռետորաբանությամբ ավելի բանի տեղ իշխանությունը չի թողել:
– Պարո՛ն Հովհաննիսյան, Լավրովը նաև անդրադարձավ Ալմա Աթայի հռչակագրին, որը յուրաքանչյուր կողմ տարբեր կերպ է մեկնաբանում, ինչո՞ւ է հիշատակվում այս հռչակագիրը:
– Ըստ Հելսինկյան ակտի՝ Սովետական Միության արտաքին սահմանները պետք է մնային նույնը, իսկ ներքին սահմանների հարցն իրենց համար նորություն էր՝ ի՞նչ անել դրանց հետ: Իրենք որոշեցին, որ 91 թվականի վարչական սահմանները պետք է ֆիքսվեն պետական սահման միութենական հանրապետությունների միջև: Այդ հռչակագիրը նույն ոգով է, որ մենք ճանաչում ենք վարչական շրջանները Սովետական Միության փլուզման պահին:
Հայկական կողմի փաստարկն այն է, որ ԼՂ-ն, այդ կոնֆլիկտն ու անջատումը եղել են Սովետական Միության փլուզումից առաջ, դեռ Սովետական Միության ժամանակ, ինչը փաստ է: Հետևաբար, փոխադարձ սահմաններ ճանաչելն ամենևին չի նշանակում ԼՂ-ն ճանաչել Ադրբեջանի մաս: Ամբողջ կռիվը սա է:
Երկու օր առաջ Լին Թրեյսին՝ Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանը, ասաց, որ կա վիճելի տարածք, ու կա վեճ, որը պետք է լուծվի խաղաղ ճանապարհով, այսինքն՝ խոսքը ոչ միայն ինքնորոշման, մարդու իրավունքների, այլ նաև վիճելի տարածքի մասին է: Եվս մեկ փաստ, որ Արցախն Ադրբեջանի մաս չէ. Ադրբեջանի Հանրապետությունը իրեն հայտարարել է Ադրբեջանի առաջին հանրապետության ժառանգորդ, իսկ ԼՂ-ն այդ հանրապետության մաս չի եղել:
Ռուսաստանն ասում է, որ ԼՂ-ի այդ փոքր կտորում մնում է իր զորքը, ինքն այդ տարածքը ճանաչում է Ադրբեջանի մաս, բայց կան ազգամիջյան խնդիրներ, որոնք Ռուսաստանին իրավունք ու հնարավորություն են տալիս մնալ այդտեղ առնվազն մեկ սերունդ, որովհետև իրենք ասում են, որ հաջորդ սերունդն է լուծելու ԼՂ-ի հարցը: Իսկ Ռուսաստանի տեսանկյունից այդ լուծումը Սովետական Միության վերականգնումն է:
Ինչ վերաբերում է տարբեր մեկնաբանություններին, բնական է, որ Ադրբեջանն այն մեկնաբանելու է, ինչպես իրեն ձեռնտու է:
– Իսկ հայկական կողմը…
– Հայկական կողմը չի կարողանում դա անել, որովհետև ապաշնորհ դիվանագիտություն ունենք:
– Ստեղծված իրավիճակում բանակցությունների հետագա ընթացքն ինչպե՞ս եք պատկերացնում: Խաղաղության պայմանագիրը մինչև տարեվերջ կկնքվի՞:
– Մինչև տարեվերջ չի կնքվի: Հաջորդ տարի շանսեր կարող են լինել, բայց շատ մեծ դիմադրություն կլինի Ադրբեջանի կողմից, հիմա արդեն՝ նաև Ռուսաստանի կողմից, որովհետև Ադրբեջանն էլ կարծես թե հակված է ռուսական տարբերակին, բայց բոլորովին այլ ապագայի տեսլականով, որ Ռուսաստանը թուլանում է, ու նրան շատ արագ դուրս կշպրտեն այնտեղից ադրբեջանցիները:
– Ֆրանսիայի միջնորդությանը Ադրբեջանն ի վերջո կհամաձայնի՞, պարո՛ն Հովհաննիսյան:
– Այո՛:
– Ի՞նչը պետք է ստիպի:
– ԱՄՆ-ի, Եվրամիության դիրքորոշումը: Ադրբեջանը չի կարող միաժամանակ հակադրվել և՛ Արևմուտքին, և՛ Իրանին, և՛ Հայաստանին, և՛ տեղ-տեղ՝ Ռուսաստանին: Այս աստիճան չեն գերագնահատում իրենց հնարավորությունները, ինչ-որ տեղ պետք է ֆորմալ զիջումների գնան:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am