«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է քաղաքագետ Սուրեն Պետրոսյանը
– Պարո՛ն Պետրոսյան, Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերությունների կարգավորմանը միտված բանակցությունները շարունակվում են, Ռուսաստանի ու Ադրբեջանի արտգործնախարարների վերջին հանդիպմանը Բայրամովը չէր բացառել, որ խաղաղության պայմանագրի մասով, հնարավոր է՝ առաջիկայում հանդիպում լինի: Ինչպե՞ս եք գնահատում բանակցությունների ընթացքն ու այդ պայմանագրի կնքման հնարավորությունները:
– Անկեղծ ասած, խաղաղության պայմանագրի կնքումն այնքան էլ հնարավոր չեմ համարում, կամ դա կլինի այնքանով, որքանով արցախյան հիմնախնդրին հստակ լուծումներ չի տա, որովհետև դա ոչ թե հայկական, այլ ռուսական շահի հետ է կապված:
Ռուսական կողմն ունի հստակ դիրքորոշում ու մոտեցում, որ ինքը չպետք է լքի Արցախը, ու նման օրինակ եղել է նաև Մոլդովայի հետ կապված, երբ հակամարտող կողմերն ու նոր եկած իշխանությունն ասում էին, որ իրենք այլևս իրար հետ խնդիր չունեն, ու ռուս խաղաղապահները պետք է դուրս գան այդտեղից, բայց այնպես ստացվեց, որ ռուս խաղաղապահները մնացին՝ անկախ հակամարտող կողմերի ցանկությունից:
Բայց, կրկնում եմ, որ այնքան էլ հավանական չեմ համարում այդ պայմանագրի կնքումը, ուղղակի այստեղ ցավալի մի փաստ կա, որ հայկական կողմն արդեն որերորդ անգամ հասկացնում է կամ ուղիղ ասում, որ, ըստ էության, Արցախի հարցն իր համար էլ է լուծված, ու նա որևէ առարկություն չունի, որ Արցախը լինի Ադրբեջանի կազմում, միայն թե անվտանգային երաշխիքներ լինեն:
– Այսինքն՝ Արցախի մասով հիմա ինչ որ պետք է արվի, պետք է Ռուսաստա՞նն անի:
– Իրականում, շատ-շատ բան կախված է մեզանից, բայց մեզանից ասելով՝ ես նկատի չունեմ իշխանությանը, որովհետև իրենք իրենց դիրքորոշումը հստակ արտահայտել են ու հստակ պահում են, որ իրենք որևէ պահանջ Արցախի վերաբերյալ չունեն, միակ պահանջը հայերի իրավունքների պաշտպանությունն է Ադրբեջանի կազմում՝ որպես էթնիկ փոքրամասնության:
Հետևաբար այստեղ արդեն մյուս կողմերը (դա կլինի ԱՄՆ-ն, Ռուսաստանը, Ֆրանսիան կամ Ադրբեջանը) ունեն անելիքներ, որի արդյունքների կամ հետևանքների կրողը լինելու ենք մենք: Բայց այստեղ Ադրբեջանի ու մեր իշխանություններն Արցախի հարցով փաստորեն ունեն կոնսենսուս, իսկ մյուս արտաքին դերակատարները՝ ոչ, սա ակնհայտ է, ու պետք է ֆիքսենք:
– Իսկ այդ պարագայում Ռուսաստանին որքանո՞վ կհաջողվի իր ներկայությունը պահել Արցախում:
– Գոնե առաջիկա տարիներին, կարծում եմ, կհաջողվի, որովհետև դա անմիջականորեն բխում է իր կենսական աշխարհաքաղաքական շահերից, որքան էլ այսօր լրջագույն խնդիրների առաջ է կանգնած: Եթե Արցախում կորցնի իր ներկայությունը, դա կնշանակի տարածաշրջանից Ռուսաստանի մասնակի դուրսմղում:
– Պարո՛ն Պետրոսյան, արտգործնախարարների վերջին հանդիպմանը Ադրբեջանի արտգործնախարարը, ըստ էության, դժգոհեց խաղաղապահների գործունեությունից, որոշակի պահանջներ հնչեցրեց, բայց Սերգեյ Լավրովն այդ ամենին չպատասխանեց, չհակադարձեց, ինչո՞ւ, որովհետև չի՞ կարող, թե՞ ցանկություն չունի:
– Այդ ողջ գործընթացի մեջ ամենակարևորն այն է, որ հայկական կողմն իրականում ցանկություն չունի որևէ բան բեկելու, ինչ-որ մեկին զսպելու: Իրենք ուզում են այս ամենին վերջ տալ՝ զիջելով ամեն ինչ, եթե հայկական կողմից ցանկություն չկա ինչ-որ բան անելու, ապա կարծում եք, որ մեր շահերի համար մեկ ուրի՞շը պետք է պայքարի, չի՛ լինելու նման բան:
Ամեն մեկն ունի իր շահերն ու հենց դրա համար է պայքարում, հետևաբար Ռուսաստանից ակնկալել ինչ-որ բան, այն, ինչ բխում է իրենց շահերից, միևնույն է՝ անելու են՝ առանց մեր կարծիքը հարցնելու, իսկ այն մասը, որը չեն անում, պետք է անենք մենք: Իսկ մենք ոչինչ չենք անում ու վերջում նեղանում ենք միջնորդ երկրներից, սա քաղաքական կատեգորիա չէ, աղերս չունի քաղաքականության հետ:
– Լաչինի միջանցքի շուրջ ադրբեջանական սադրանքները, որոնք սկսվեցին նախորդ շաբաթվա վերջից, երբ մի քանի ժամով փակեցին մայրուղին, մինչ օրս շարունակվում են: Ադրբեջանի նպատակը ո՞րն է, ու արդյոք ռուս խաղաղապահները՝ ի դեմս Ռուսաստանի կկարողանա՞ն կանխել դրանք:
– Այդ սադրանքները լինելու են շարունակական, ու այդ քայլերը միտված են Արցախի հայաթափմանը: Պատահական չէ, որ ադրբեջանական կողմը թիրախավորեց Դրմբոնի ոսկու հանքը, որովհետև այդ գործարանը Արցախի խոշոր հարկատուն է, որը նաև աշխատատեղերի մեծ քանակ է ապահովում: Եթե Ադրբեջանին հաջողվի կասեցնել հանքի շահագործումը, պատկերացնո՞ւմ եք՝ տնտեսական ի՛նչ կոլապսի առաջ կկանգնի Արցախը, ու ինչ արտագաղթ կսկսվի այնտեղից՝ պայմանավորված այդ գործոնով:
Ցավոք, հայկական կողմից որևէ մեկը չի խոսում սրա մասին: Իսկ թե որքանո՛վ կարող է ռուսական կողմը զսպել շարունակվող սադրանքները, կարծում եմ, իրականում որևէ մեկը չի կարող դրա մասին լուրջ կարծիք հայտնել, բայց մենք պետք է հասկանանք, որ այս գործընթացը միայն ռուսների վրա թողնել պետք չէ, եթե մենք իրականում ուզում ենք, որ Արցախը մնա հայկական, մեզնից հասանելիքը պետք է հստակ անենք, նոր ուրիշներից ինչ-որ բան պահանջենք:
– Իշխանության ներկայացուցիչներն ասում են, որ դա ռուս խաղաղապահների տիրույթում է գտնվում, ու նրանք են պատասխանատու: Նման հայտարարություններից հետո հույսեր ունեք, որ հայկական կողմը կճնշի՞ Ադրբեջանի այս սադրանքները:
– Բնականաբար ոչ, ես իշխանությանը բնավ նկատի չունեի, որովհետև իրենք շատ անկեղծ են ու ասում են, որ իրենց Արցախ որևէ կերպ պետք չէ, ու չեն պատրաստվում Հայաստանը գրավ դնել Արցախի համար: Խոսքս վերաբերում է քաղաքական այն տարրերին, որոնք այս հարցում էական տարբերություն ունեն իշխանության մոտեցումներից:
– Նման քաղաքական տարրեր նկատո՞ւմ եք, օրինակ՝ խորհրդարանական ընդդիմությանը:
– Խորհրդարանական ընդդիմությանը ևս նկատի չունեի, որովհետև իրական գործողություններով նրանց ու իշխանությանը որևէ կերպ չի կարելի տարբերակել: Քաղաքական օրակարգով որևէ կերպ չի կարելի տարբերակել իշխանությանն ու խորհրդարանական ընդդիմությանը: Քաղաքական տարր ասելով՝ նկատի ունեմ նոր ուժերի, որոնք կդառնան հիմնական դերակատարները, չի կարող այնպես լինել, որ վիճակն այսպես մնա, սա քաղաքական առումով էլ է նոնսենս:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
