«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է ՀՀԿ Գերագույն մարմնի անդամ Էդուարդ Շարմազանովը
– Պարո՛ն Շարմազանով, հետևելով ընթացող զարգացումներին, կարո՞ղ եք ասել՝ ինչ է տեղի ունենում Հայաստանի ու Արցախի շուրջ, ըստ ձեզ:
– Լաչինի միջանցքում տեղի ունեցող աղետն ու բլոկադան հետևանքն են այն ազգակործան քաղաքականության, որը պատերազմից հետո իրականացնում է Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորած ռեժիմը, իսկ Հայաստանում բնակչության մեծ մասը պատրաստվում է Ամանորի: Քաղաքական դերակատարների մի մասը ու իշխանական դերակատարների մեծ մասը գլուխը մտցրել է ավազի մեջ ու ջայլամի նման փորձում է պատրանքներ ստեղծել, թե ամեն ինչ լավ է, բայց իրականում չի գիտակցում, որ սա համահայկական խնդիր է, ու էքզիստենցիալ անվտանգային խնդիր ունենք, ու երրորդ՝ շատ փոքր մասն է, խոսքը միայն քաղաքական գործիչների մասին չէ, որ հասկանում են, որ այսօր հայության գլխին կախված է թուրքական սուրը:
Այս խնդիրն առաջացավ, երբ Նիկոլ Փաշինյանը սկսեց այս տարվա ընթացքում Ադրբեջանի նախագահից ավելի լավ ու պինդ հիմնավորել, որ Հայաստանը դեռևս 91 թվականին Ալմա Աթայի հռչակագրով Արցախը ճանաչել է Ադրբեջանի մաս, ինչը բացարձակ սուտ է, դրա մասին բազմիցս խոսել ենք ու հիմնավորել: Նման թեզ առաջ քաշելը դավադրություն է սեփական պետության շահերի դեմ:
Հիմա փորձում են ամեն բան գցել Ռուսաստանի գրպանը. ես Ռուսաստանի փաստաբանը չեմ ու ոչ էլ որևէ այլ պետության փաստաբան, խնդիրն այստեղ այլ է, իսկ ո՛վ հանձնեց Աղավնոն, Սուսն ու Բերձորը: Իսկ այդ ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանի հատուկ հանձնարարություններով դեսպանը հայտարարում էր, որ եթե սրանք չտայինք, այլընտրանքը միջանցքն էր: Բայց դրանից հետո ոչ միայն միջանցք ուզեցին, մի հատ էլ սկսվեց սեպտեմբերյան պատերազմ, որի հետևանքով 150 քառակուսի կիլոմետր տարածք տրվեց: Թշնամուն էսօր հանձնել են Երևանից երեք անգամ մեծ Հայաստանի ինքնիշխան տարածք, հասկանո՞ւմ են մարդիկ, չե՛ն հասկանում:
Ասում եք՝ Լաչին, բա էդպես պետք է լիներ, բա Ալիևն ասում է՝ եթե էս մարդը Գորիս-Կապան ճանապարհը տալիս է մեզ, եթե իր թիմակիցներից մեկը հայտարարում է, որ այդ ճանապարհն Ադրբեջանի տարածք է, ի՞նչ եք ուզում: Սրանց քաղաքական տգիտությունն էն աստիճանի է հասել, որ մի կողմից ասում են՝ դելիմիտացիա ու դեմարկացիա ենք անելու, մյուս կողմից՝ առանց դրա թույլ են տալիս, որ Գորիս-Կապան ճանապարհին ադրբեջանցիները մաքսակետ դնեն:
Քաղաքականապես այնքան տգետ են, որ նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը, որը ոչ մի երկրի պառլամենտ չի վավերացրել, համարում են միջազգային պայմանագիր: Եթե իրենց հիվանդ տրամաբանությամբ հղում են անում այդ «միջազգային պայմանագրին», բա ըստ դրա Քելբաջարի ու Աղդամի շրջաններից բացի՝ զորքերը մնում էին այն տեղերում, որտեղ կանգնած էին, մնացե՞լ են:
Փաստացի Լավրովն ասաց, որ Ալիևն ու Նիկոլը Պրահայում եկել են համաձայնության, որ ըստ Ալմա Աթայի հռչակագրի՝ Ղարաբաղն Ադրբեջան է, ու սա անում է մեկը, որը կոկորդ էր ճղում ու ասում՝ «Արցախը Հայաստան է ու վե՛րջ»: Սա ծրագիր է, որը ներդրվել է 2018 թվականին, ու ես էլ հենց 18 թվականին ասել եմ, որ սա հակաարցախյան շարժում է:
Էս մարդիկ 44-օրյա պատերազմը գցեցին նախկինների գրպանը, հիմա էլ ասում են՝ մենք Արցախի հետ կապ չունենք, ռուսների խնդիրն է, սա հատուկ օպերացիա է՝ ներդրված դեռ 2018 թվականին: Հատուկ ու ընդգծված հակառուսական տրամադրություններ են ստեղծում, իսկ դա համընկնում է թուրք-ադրբեջանական տանդեմի երազանքին:
Ոչ ոք չի կարող ավելի հայ լինել, քան հայը, դու ոչինչ չես անում, ասում ես՝ ռուսը գա անի, ոչ ոք չի գա, սա հայի ու թուրքի կռիվ է, ա՛յ ընկեր: Այս իշխանության գործողությունները շատ նման են երիտթուրքերի գործողություններին՝ 15 թվականին նրանք էլ մտավորական վերնախավը գլխատեցին, զինվորականներին զինաթափեցին ու վերջ:
– Ձեր ասած հատուկ օպերացիան կանխելու համար ի՞նչ է պետք անել:
– Շատ-շատ բարդ է , շատ: Իշխանությանը մնացել է մի բան անելու՝ հայ-ռուսական վերջնական թշնամանք տարածելը, եթե դա էլ արվեց՝ վերջ: Սրանց աբսուրդն այն է, որ իրենց «այբ»-ից հետո «բեն»-ը չի գալիս, գալիս է թուրքական տառ, հետո գնում է ռուսական մի հատ տառ, հետո լատինատառ, խառնել են ամեն ինչ:
Իմ տպավորությամբ՝ Նիկոլին բերել են իշխանության, որ հայ ժողովուրդը հրաժարվի իր պատմական կաղապարներից, այստեղ հստակ երևում է նաև թուրքական շահը: Ուզում են Հայաստանի, Արցախի ողնաշարը վերջնականապես ջարդել: Դժբախտաբար, Երևանում մեր ազգային արժեքներով չեն ապրում, չկա Երևանում մի ուժ, որ կարողանա այնպիսի հանրահավաք անել, ինչպիսին արվեց Արցախում, որովհետև այստեղ այս ամենը համարում են արցախցիների խնդիր, իրենց համար սա կարևոր չէ:
Ակնհայտ է, չէ՞, որ Արցախի ու Հայաստանում իշխող քաղաքական խունտայի իղձերն իրար հետ չեն բռնում, սրանք ուզում են օր առաջ ազատվել Արցախից, սրանց համար Արցախը բեռ է: Իսկ ես էլ ասում եմ՝ ով դեմ է Արցախին, նա երիտթուրք է, ոչ թե թուրք, այսինքն՝ ցեղասպան:
– Ի՞նչ անել, պարո՛ն Շարմազանով:
– Պարզ է, սրանք չպետք է լինեն:
– Ինչպե՞ս անել, որ չլինեն:
– Դե արեցին, չեղավ, էլի, 45 օր տուն չէին գնում, մի մասն ասում էր՝ Սերժն ինչի է գալիս, մի մասը՝ Շարմազանովն ինչի՞ է գալիս, մի մասը՝ դաշնակը: Ես էլ ասում եմ՝ դե պատրաստվեք դիմավորելու Էրդողանին, Ալիևին ու Մեհրիբանին, կամաց մոտենում են: Էս ժողովուրդը պետք է թմբիրից դուրս գա, էլ ժամանակ չի մնում:
– Պարո՛ն Շարմազանով, հնարավոր համարո՞ւմ եք, որ ՀՀ նախկին նախագահները կրկին վերադառնան համազգային կոնսոլիդացիայի ձևաչափին, բայց արդեն հստակ, որ նրանցից ոչ ոք պաշտոնի չպետք է հավակնի, ինչպես ի սկզբանե առաջարկում էր առաջին նախագահը:
– Ես պարոն Տեր-Պետրոսյանի, պարոն Քոչարյանի և Վեհափառ Հայրապետի փոխարեն իրավունք չունեմ խոսելու, Սերժ Սարգսյանի փոխարեն էլ չունեմ, բայց լավ իմանալով նրա կարծիքը, ձեզ ասեմ, որ Սերժ Սարգսյանը 2018-ից հետո և՛ մասնավոր զրույցներում, և՛ հրապարակային զրույցներում մի քանի անգամ ասել է, որ ինքը չի հավակնում գալ իշխանության, ու այս պայքարն իր համար իշխանության համար պայքար չէ, սա ազգային-ազատագրական պայքար է: Եթե նման հանդիպումներ նախաձեռնվեն, մենք միշտ էլ պատրաստ ենք, երրորդ նախագահն այլ կարծիք չի էլ արտահայտել:
Բայց այսօր, դժբախտաբար, Նիկոլ Փաշինյանի ռեժիմը մեզ հասցրել է այն իրավիճակին, որ մեր միակ հույսը մնացել է Տեր Աստված, որ էս ազգը խելքի բերի, մեկ էլ ռուս խաղաղապահները, որ այստեղից չգնան: Սա արժանապատվության պայքար է, ու Արցախն ապացուցեց, որ ինքը Հայաստանի ամենաարժանապատիվ մասն է: Պետք է լինի հայկական դիմադրություն: Մեծն Հրանտ Մաթևոսյանը մի ֆանտաստիկ բան է ասել. «Մարդ ու անասուն իրարից ջոկվում են հիշողությամբ: Հիշողությունը դրած է անասունի և մարդու արանքում», հիմա մենք պետք է ապացուցենք՝ մենք մա՞րդ ենք, թե՞ անասուն, էս է:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
