«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է կրթության փորձագետ Սերոբ Խաչատրյանը
– Պարո՛ն Խաչատրյան, գործադիրի հավանությանն արժանացած «ակադեմիական քաղաք» ծրագրի հայեցակարգի վերաբերյալ ձեր մեկնաբանությունն եմ խնդրում: Ի վերջո որոշեցին, որ այն կառուցվելու է մայրաքաղաքում, այլ ոչ թե Աշտարակում:
– Այս դեպքում, փաստորեն, Կառավարության այն թեզը, թե համալսարանները տանում են Աշտարակ, որպեսզի մարզերն ավելի համաչափ զարգանան և այլն, և այլն, ըստ էության, արդեն չկա, ու ընդամենը բուհերը տեղափոխվում են քաղաքի կենտրոնից դեպի ծայրամաս:
Սա ամենևին էլ զարմանալի չէ, որովհետև, հավանաբար, Կառավարությունը հասկացավ, որ եթե բուհերը հեռացվում են Երևանից, ապա կարող են առաջանալ և՛ ժամանակի, և՛ բնակարանային խնդիրներ, դրա համար նախընտրեցին ավելի էժան տարբերակը, բայց դրանով հերքեցին նաև այն թեզը, որ համալսարանները պետք է լինեն քաղաքից հեռու, և դա կբերի Արագածոտնի մարզի զարգացմանը և այլն:
Ինձ համար հասկանալի է, որ «ակադեմիական քաղաքի» կառուցումն իրականում երկու նպատակ է հետապնդում. ավելի հեշտ արվի բուհերի ու գիտահետազոտական ինստիտուտների միավորումը, այլ կերպ ասած՝ այս ձևով փորձ է արվում բուհերին հանել իրենց այսօրվա «տներից», տանել նոր տեղ ու ասել, որ այս նոր տեղում մենք որոշել ենք, որ դուք պետք է միասին լինեք:
Եթե այդ միավորումն արվեր առանց իրենց այստեղի կառույցներից դուրս հանելու, ապա դա մի քիչ ավելի դիմադրող կլիներ: Այսինքն՝ որոշվեց, երբ նոր բան ենք ստեղծում, այստեղինը քանդում ենք, միավորումն ավելի փափուկ կլինի, ու դիմադրությունն ավելի քիչ կլինի:
Երկրորդ նպատակն էլ այն է, որ, ըստ էության, բուհերը դուրս են բերվում քաղաքի կենտրոնից, ինչի արդյունքում կենտրոնում գտնվող այդ շենքերը կտրվեն բիզնեսներին վարձակալության կամ վաճառքի համար:
– Բովանդակային առումով ի՞նչ է տալու այդ «քաղաքը», որ չէին տալիս գոյություն ունեցող բուհերը:
– Ընդհանուր առմամբ, իհարկե, գոյություն ունեցող իրավիճակն այս դեպքում կարող է ավելի վատանալ, որովհետև այսօր մեր բուհերի թիվ մեկ խնդիրը, ցավոք, այդ մասին ոչ ոք չի խոսում, հաճախումների հարցն է: Դասերից ուսանողների բացակայությունը վաղուց հատել է թույլատրելիության սահմանը: Այսօր հատկապես երրորդ կուրսից ուսանողների մեծ մասն աշխատում է ու աշխատում է դասերի հաշվին:
Սա մեր բուհական համակարգի գլխավոր խնդիրն է, մենք իրականում դասապրոցեսում նորմալ ընդգրկվածություն չունենք, իսկ հիմա եթե բուհերը տանում են Երևանի ծայրամաս, բացակայություններն ավելի կշատանան, որովհետև քաղաքի կենտրոնն ուսանողներին ավելի հասանելի է, ու նրանք քիչ թե շատ կարողանում էին աշխատանքը համատեղել ուսման հետ:
Ես չգիտեմ, թե ի՛նչ պետք է անենք, օրինակ՝ 17-րդ թաղամասում, որպեսզի հաճախումների թիվն ավելանա: Այս կարևոր խնդիրն «ակադեմիական քաղաքը» չի լուծում, ու այս մասին ոչ ոք չի խոսում: Տպավորություն է, որ բուհերում ուսանողները պարտաճանաչ գալիս են, սովորում են, ու մեզ մնացել է միայն լուծել հետազոտությունների հարցը:
Այսօր, երբ խոսում են բուհական համակարգի խնդիրների մասին, միշտ ասում են, թե այս ամենի նպատակն այն է, որ բուհերը դառնան հետազոտական, բայց եթե ուսանողները դասերի կարգին չեն հաճախում, ունեն գրագիտության խնդիր, ի՞նչ հետազոտականության մասին է խոսքը: Եթե ուսանողների 10 տոկոսն է, որ պետք է այդ աշխատանքն անի, ապա դա ես չեմ համարում հետազոտահենք բուհեր, ես չեմ համարում, որ եթե համալսարաններն ու գիտահետազոտական հաստատությունները միացնեն, համալսարանների հետազոտական կարողությունները կուժեղանան: Ո՛չ, եթե մարդիկ դասի չեն գալիս, ի՛նչ հետազոտական կարողություններ: Դա հերթական մոդայիկ միֆերից է, որը շրջանառվում է, բայց տակը ոչինչ չկա:
– Փաստորեն, բովանդակային առումով որևէ առաջընթաց չե՞նք ունենալու, եթե այս գաղափարն ի վերջո կյանքի կոչվի:
– Այո՛, նույնիսկ կարող են անհարմարություններ լինել, որովհետև, ենթադրենք, այսօր ունենք լավ աշխատող գիտահետազոտական ինստիտուտ, կարող է վերցնեն այդ ինստիտուտը, միացնեն ինչ-որ համալսարանի, և արդյունքն ավելի վատանա: Կամ՝ ունենք ագրարային համալսարան, վերցնեն այն բաժանեն երկու մասի, մի մասը կցեն մի բուհի, մյուսը՝ մեկ այլ, ու այդպիսով ագրարային կրթության ամբողջականությունը խաթարվի, այսինքն՝ ռիսկերը շատ մեծ են:
– Պարո՛ն Խաչատրյան, հնարավո՞ր է, որ սա ավելի շատ բիզնես նպատակից ելնելով է արվում: Հիշում ենք, պարբերաբար խոսակցություններ շրջանառվեցին, որ այս կամ այն համալսարանի շենքը պատրաստվում են տալ ինչ-որ բիզնեսմենների:
– Իհարկե դա էլ կա, որովհետև քաղաքի կենտրոնում, բնականաբար, ավելի հակված են տալ բիզնեսներին, ու այդ մասին մեկ անգամ նաև Կառավարության նիստում է ասվել, որ եթե կենտրոնում գտնվող շենքերը տանք բիզնեսներին, դա բյուջեի համար լավ կլինի:
Բազմաթիվ անհարմարությունների մասին ես ասել եմ, օրինակ՝ եթե բուհերը տանում են 17-րդ թաղամաս, Ազգային գրադարանն ի՞նչ են անում, այն դեպքում, երբ բոլորս էլ գիտենք, որ հիմնականում ուսանողներն ու ասպիրանտներն են օգտվում: Հիմա նրանց տանեն 17-րդ թաղամաս, որքանո՞վ Ազգային գրադարանի օգտագործելիությունը կմնա, իհարկե, կտրուկ կնվազի: Նույնը Մատենադարանը, որը ևս բազմաթիվ ուսանողների, դասախոսների ու ասպիրանտների համար աշխատանքի կարևոր կենտրոն է: Մի խոսքով, հարցերը շատ են:
Կամ՝ դպրոցների հարցը. այսօր շատ բուհեր իրենց ուսանողների մանկավարժական պրակտիկան կազմակերպում են քաղաքի կենտրոնի դպրոցներում: Որքան ես գիտեմ, 17-րդ թաղամասում մեկ դպրոց կա, այսինքն՝ դժվարանում է ուսանողների մանկավարժական պրակտիկայի կազմակերպումը: Ասել կուզի, շատ-շատ խնդիրներ են առաջանալու, էլ չեմ ասում, որ այդ ամեն ինչը կառուցելու համար հսկայական գումարներ են անհրաժեշտ:
– Արցախի հայաթափումից հետո, ի թիվս այլ խնդիրների, օրակարգային է նաև դարձել Արցախի պետական համալսարանի հարցը: Ոմանք ասում են՝ պետք է այն պահպանել իբրև առանձին կառույց, ոմանք՝ կողմ են տարբեր բուհերի մեջ այն տարրալուծելուն: Ձեր մասնագիտական կարծիքն ինչպիսի՞ն է այս հարցի վերաբերյալ:
– Ընդհանուր առմամբ, երբ նախարարությունն արդեն գնում է դեպի միավորում, ծրագիրը կա, որ 2026 թվականից այդ միավորումը սկսվելու է, պարզ է, որ նախարարությանն այս պահին ձեռնտու չէ Արցախի համալսարանը առանձին պահել: Եթե հիմա առանձին պահեն, 2026-ին մի հատ էլ Արցախի համալսարանը միացնելու գլխացավանքն է լինելու, դրա համար էլ քանի պահը այսպես խառն է, ամեն բան կարվի, որ այդ համալսարանի ուսանողները ցրվեն տարբեր բուհերով, ու համալսարանը չմնա:
Բայց, կարծում եմ, ճիշտ կլիներ, որ գոնե այդ համալսարանը պահեին, ու ովքեր այսօր սովորում են, կարողանային ավարտել, որովհետև հիմա բազմաթիվ խնդիրներ են առաջանում: Օրինակ՝ Արցախից եկած ուսանողներին ասում են՝ մասնագիտությամբ կրթություն ստանալը վճարովի է, իսկ եթե անվճար եք ուզում, գնացեք Շիրակ, Լոռի, այսինքն՝ ուսանողը սովորել է պետպատվերով, հիմա իրեն ասում են՝ չէ: Այսպիսի խնդիրներ կան:
Իհարկե իդեալի մեջ լավ կլիներ, որ համալսարանը մնար, բայց, ինչպես նշեցի, արդեն քաղաքականությունը գնում է դեպի խոշորացում, դեպի միավորում, ու այստեղ ասել, որ ճիշտը պահելն է, ուտոպիայի նման բան է դառնում:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
