«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է միջազգայնագետ Դավիթ Կարապետյանը
– Պարո՛ն Կարապետյան, ինչպե՞ս եք գնահատում Ֆրանսիայի Սենատի ընդունած բանաձևը՝ Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցների ու Արցախ հայ բնակչության վերադարձի մասին։ Ի՞նչ է տալու այն հայկական կողմին։
– Ես մշտապես ողջունել եմ նման նախաձեռնությունները՝ հատկապես Ֆրանսիայի կողմից, որովհետև Ֆրանսիան այն պետությունն է, որը բացահայտ ոչ միայն պրոհայկական, այլև բացարձակ ճշմարտությանը հարիր ու միջազգային իրավունքին հարիր՝ ոտնահարված իրավունքների բարձրաձայնման առաքելություն է ստանձնել։
Չեմ կարող չասել, սակայն, որ չի կարելի ֆետիշացնել նման որոշումը․ նախ դա պետք է լեգիտիմացման այլ գործընթացներ անցնի: Փորձը ցույց է տվել, որ Ֆրանսիայի Սենատը մի քանի անգամ ձայների բացարձակ մեծամասնությամբ նման որոշումներ ընդունել է, բայց ավարտական ակտ տեղի չի ունեցել: Մենք նաև աչքի առաջ ունենք նմանատիպ բովանդակությամբ Հաագայի որոշումները, որոնք կյանքի չեն կոչվել։
Պետք է հասկանանք, թե Ֆրանսիայի այս քայլը գործնականում ի՛նչ կիրառություն կստանա, ու, որպես այդպիսին, եթե 9 կետանոց պատժամիջոց է ներկայացնում Ֆրանսիան, դրանից գոնե 2-3-ը մենք կյանքի կոչված տեսնելո՞ւ ենք։ Այստեղ շատ լուրջ քննարկման խնդիրներ կան, քանի որ դա մեկ պետության օրենսդիր մարմնի որոշում է, ոչ ավելին, ու չի կրում համաեվրոպական բնույթ։
Ադրբեջանի Միլլի մեջլիսն արդեն հանդես է եկել առաջարկով՝ նմանատիպ պատժամիջոցներ կիրառել Ֆրանսիայի իշխանությունների նկատմամբ, սառեցնել ֆրանսիացի պաշտոնյաների ակտիվները Ադրբեջանի տարածքում, ընդհուպ տնտեսական պատժամիջոցներ, Ադրբեջանի տարածքում հայտնի «Տոտալ» ընկերության աշխատանքների կասեցում, առհասարակ չթույլատրել որևէ մասնակցություն շինարարական ցանկացած նախագծերի:
Նույնիսկ հրահանգ է իջեցվել արտգործնախարարությանը՝ Կանակիի, Մաոհի Նուիի ու Կորսիկայի անկախության ճանաչման համար, բնականաբար, մի փոքր զավեշտալի է, բայց հիմա Ադրբեջանը գնում է նման քայլի։
– Դրանով ի՞նչ է ուզում ասել Ադրբեջանը։
– Դրանով ուզում է ասել, որ այդ պատժամիջոց ասվածը չի կարող միակողմանի բնույթ կրել, որ իրենք ևս կարող են Ֆրանսիայի նկատմամբ պատժամիջոցներ կիրառել։ Ես կարծում եմ, որ մենք ականատես կլինենք ֆրանս-ադրբեջանական ժամանակավոր դիվանագիտական ու տնտեսական հարաբերությունների վատթարացմանը:
Չեմ կարծում, որ դա կհասնի դիվանագիտական հարաբերությունների խզման, բայց սա տանելու է նրան, որ երկարաժամկետ կտրվածքում մենք կտեսնենք դիվանագիտական փոխհրաձգություններ, տարբեր միջազգային ատյաններում ֆրանս-ադրբեջանական լուրջ հակասություններ, ավելի շատ պրոհայկական դիրքորոշմամբ հայտարարություններ Ֆրանսիայի բարձրաստիճան այրերի կողմից։
Մենք գիտենք նաև, որ Ադրբեջանը՝ ի դեմս Ալիևի, որն իր ծավալապաշտական նկրտումներից չի ձերբազատվել, հստակ ասում է, թե ցանկացած համատեքստում Ֆրանսիան այլևս միջնորդ դերակատարություն չի կարող ստանձնել հենց այդ պրոհայկական դիրքորոշման համար։
– Պարո՛ն Կարապետյան, գործնականում դա ի՞նչ կտա Հայաստանին։
– Ես կարող եմ արձանագրել միայն մեկ փաստ այս պահին, որ Հայաստանի ու Ֆրանսիայի պաշտպանության նախարարությունների միջև կա պայմանավորվածություն, ըստ որի Ֆրանսիան տվել է որոշակի համաձայնություն առ այն, որ ՀՀ տարածքի ամբողջականության խախտման բացահայտ դեպքերի ժամանակ Ֆրանսիան կցուցաբերի աջակցություն:
Չի նշվում հստակ ռազմական աջակցության մասին, բայց եթե դիտարկում ենք այն փաստը, որ ռազմաքաղաքական որոշակի պայմանավորվածություններ են ձեռք բերվել՝ տեխնիկայի ու սպառազինության մատակարարման, այս պարագայում խոսքն անվտանգային համակարգում իրենց մասնակցությունն ապահովելու մասին է, բայց Ֆրանսիան արդյոք կգնա՞ ռազմաքաղաքական ամենաբարձր համագործակցության մակարդակի, իր վրա կվերցնի՞ ողջ ՀՀ տարածքի ամբողջականության պահպանման պատասխանատվությունը, թույլ տվեք կասկածի տակ դնել, որովհետև չեմ կարծում, թե ի վիճակի կլինեն ստիպել Ադրբեջանին, տվյալ դեպքում պատժամիջոցներ կիրառելով, որ Ադրբեջանը դրանց արդյունքում թույլ տա հայությանը վերադառնալ Արցախ, բնականաբար, իրենց սեփականության, գույքի վերականգնման իրավունքներով հանդերձ։
– Ինչո՞ւ եք թերահավատ։
– Եթե ԱՄՆ-ի նման գերտերությանը Ադրբեջանը կարող է ընդդիմանալ, ընդհուպ կովկասյան բանակցությունների հարցերով ավագ խորհրդական, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ամերիկացի համանախագահ Լուիս Բոնոյի այցը մերժի, ապա ինչո՛ւ պետք է նրանք չընդդիմանան ու դեմարշի դուրս գան Ֆրանսիայի դեմ ևս։ Տվյալ դեպքում Ալիևը կարծում է, որ ինքն այն քաղաքական կարգավիճակում է և ունի նման միջազգային օժանդակություն, որ կարող է ընդդիմանալ ու ատամ ցույց տալ Ֆրանսիայի ու ԱՄՆ-ի պես հեգեմոն պետություններին:
Իհարկե դա անհետևանք չի մնա, որովհետև կա համբերության բաժակ, ու միջազգային հանրությունը ևս տեսնում է այդ ամենը։ Ադրբեջանը փորձում է հակաֆրանսիական տրամադրություններ ստեղծել, Փարիզին ներկայացնել՝ որպես միայն հայկական դիրքորոշում հետապնդող, բայց այստեղ կա մի նրբություն․ եթե այսօր Ֆրանսիան գնաց նման հայամետ, բոլորիս հաճո որոշման, ինչո՞ւ նույն Ֆրանսիան՝ ի դեմս Մակրոնի, իր մասնակցությունն ունեցավ ու պնդեց Պրահայում տարածքային ամբողջականության ճանաչումը: Այսինքն՝ կարելի է ասել, որ Ֆրանսիան ինչ-որ տեղ երկակի ստանդարտներով առաջնորդվեց, որովհետև երբ Պրահայում նման միջնորդությամբ հանդես եկավ, պետք է հասկանար, որ արդյունքը լինելու էր այն, ինչ եղավ։
– Իսկ նման բանաձևի ընդունման հիմնական պատճառը, ըստ ձեզ, ո՞րն է, պարո՛ն Կարապետյան։
– Միջպետական հարաբերություններում հազար ու մի պատճառ և պատրվակ կարող են լինել, բայց ես կարծում եմ, որ հայկական լոբբին է շատ ակտիվ աշխատում այնտեղ, նրանք քաջատեղյակ են հայոց պատմությանն ու ճակատագրին ու իսկապես հանդես են գալիս պրոհայկական դիրքորոշմամբ:
Չեմ կարծում, թե այստեղ կա այլ քաղաքական նկրտում, Ֆրանսիան իսկապես դիտարկում է Հայաստանը որպես եղբայր պետություն, այդ հարցում կասկածի տեղ չկա։
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
