«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է միջազգայնագետ Դավիթ Կարապետյանը
– Պարո՛ն Կարապետյան, նախօրեին Նիկոլ Փաշինյանը խորհրդարանում լրագրողների հետ զրույցի ժամանակ խոսել է խաղաղության պայմանագրի չհամաձայնեցված երկու կետի, հայկական կողմի արած առաջարկությունների մասին՝ արտահայտելով հետևյալ միտքը, թե Ադրբեջանին առաջարկել են այնպիսի լուծումներ, որոնք ընդունելի են և՛ Հայաստանի, և՛ Ադրբեջանի ժողովրդի համար: Շատերը պնդում են, որ Արցախի պարագայում էլ էր Փաշինյանն այս միտքն արտահայտում, և մենք տեսանք, թե ինչ եղավ վերջնարդյունքում: Ի՞նչ պետք է ակնկալել:
– Ավելորդ չէ ևս մեկ անգամ ասել, որ խաղաղության դարաշրջանը միֆ է, խաղաղության պայմանագիրը՝ լակմուսի թուղթ: Երկրորդ՝ բազմիցս ենք լսել այդպիսի սենսացիոն, պարադոքսալ, հոգեցունց հայտարարություններ, որ, այ, հիմա կգա այդ բաղձալի խաղաղությունը, որն այդպես էլ չենք տեսնում: Բացի այս՝ թույլ տվեք խիստ կասկածել այն մտքին, թե այդ պայմանագիրն ապահովելու է խաղաղություն, տարածքային ամբողջականություն, սուվերենություն:
Այս տասներկուերորդ խմբագրությունը, որն ըստ Փաշինյանի վկայում է, թե գործընթացը փակուղում չէ, ապա ես կասեմ ճիշտ հակառակը, որ եթե փակուղում չլիներ, ապա վեց ամսից ավելի չէին խոսի այդ երկու կետերի մասին: Ես նաև խիստ կասկածում եմ, որ չհամաձայնեցված կետերն այդ երկուսն են, ես կարող եմ տասներկու կետ թվարկել, որոնք որպես պայման դրված են այդ փաստաթղթի ստորագրման հիմքում կամ որպես հարակից պայման են դրված, որոնց կատարումից հետո միայն կստորագրվի այդ պայմանագիրը:
Եթե խոսում է միջազգային դատարաններից իրավական հայցերի փոխադարձ հետկանչման մասին, ապա ինչպե՞ս է ստացվում, որ ընդամենը օրեր առաջ՝ փետրվարի 12-ին, Ադրբեջանը Հաագայի արբիտրաժային դատարան ընդդեմ Հայաստանի հայց է ներկայացրել, ընդ որում՝ այս հայցում կոնտրադիկցիոն ու ռեպարացիոն պահանջներ են նաև ներկայացված, իսկ այս մասով մենք մտահոգվելու առիթ ու տեղիք ունենք:
Ինչ վերաբերում է երկաթուղային գծերի հաղորդակցությունների թույլտվությանը, դա բացառապես միջանցքի մասին է խոսում, որովհետև ցանկացած բան, որը կարող է առանց Հայաստանի իշխանության կողմից վերահսկողության, Հայաստանի տարածքով անխոչընդոտ անցնել, միջանցք է: Այնպես որ, խիստ կասկածում եմ, թե այդ երկու կետն է, բացի այդ՝ ադրբեջանցիները հիմա ստացել են այդ կետերի թույլտվությունը՝ բնականաբար, միակողմանի զիջումների արդյունքում:
– Իսկ հայկական կողմն ինչո՞ւ հայ ռազմագերիների հարցը չի դարձնում բանակցության մաս, չի բարձրաձայնում նրանց ոտնահարված իրավունքների մասին, որովհետև գոնե Ռուբեն Վարդանյանի օրինակով մենք տեսնում ենք, թե ինչ վիճակում են գտնվում Բաքվի բանտերում գտնվող հայերը:
– Որովհետև շատ լավ ալիբի են գտել՝ ասելով, որ եթե բարձրաձայնեն այդ մասին՝ ավելի շատ խնդիրներ կստեղծեն, քան կօգնեն այդ մարդկանց: Այսինքն՝ եթե նրանք բարձրաձայնեն այդ մարդկանց՝ որպես քաղբանտարկյալ Բաքվում պահվելու մասին, նրանց՝ օր առաջ Հայաստան վերադարձնելու մասին, դա կխանգարի խաղաղության հաստատմանը:
Այնտեղ իրականում հայ ժողովրդին ու Հայաստանին են դատում, դա բոլորիս ամոթն ու խարանն է: Ձևական ինչ-որ բաներ են ասվում, տարբեր պատվիրակությունների մոտ ասվում է, թե Բաքվում պահվում են քաղբանտարկյալներ, միայն պահվում են, չի ասվում, որ կեղծ դատավարություն է ընթանում, այդ մարդիկ խոշտանգվում են: Ընդ որում՝ այս մասով վարչապետը ժամանակին շատ վտանգավոր հայտարարությամբ է հանդես եկել, ասելով, որ մենք հետախուզական տվյալներ ունենք, որ Բաքվում հոգեմետ դեղեր են կիրառում բանտարկյալների նկատմամբ, որպեսզի ինչ-որ ինֆորմացիա կորզեն: Միայն տգետ ղեկավարը կարող է իրեն թույլ տալ նման բան ասել՝ դրանով իսկ ավելի բարդացնել այդ մարդկանց վիճակն այնտեղ: Ադրբեջանական կողմը կարող է նաև հղում տալ սրան ու ասել, այսինքն՝ դու իմ երկրում գործակալներ ես պահում, իսկ օրվա երկրորդ կեսին էլ խոսում ես խաղաղությա՞ն մասին:
– Պարո՛ Կարապետյան, այսինքն, խաղաղության պայմանագիր կնքելու հեռանկար չկա՞:
– Եթե անգամ կնքվի, ապա դա լինելու է ձևական թղթի կտոր, որը չի լինելու կողմերի, ազգերի կամարտահայտությունը, որովհետև ազգերը պատրաստ չեն խաղաղության: Իրական խաղաղությունը չի հաստատվում թղթի կտորով, դրա համար պետք են երկուստեք կամք ու ցանկություն, չի կարող այս երկու ժողովրդի մեջ խաղաղություն լինել, ու ով որ հղում է տալիս սովետական տարիներին, ապա ասեմ, որ ժամանակները փոխվել են:
Սումգայիթ տեսած, Կիրովաբադի ջարդեր տեսած, Արցախի հայաթափում ու էթնիկ զտում տեսած իրական հայ ժողովուրդը, այլ ոչ թե իրական Հայաստանի ժողովուրդը չի կարող Ադրբեջանի հետ խաղաղության գնալ՝ մոռանալով այդ ամենը: Այսօր Սումգայիթի ջարդերի օրն է, բայց մեր իշխանությունը ոչ մի բառ, ոչ մի արարողակարգ պաշտոնապես չի անում, մարդկանց հրամցնում է մոռացությունը: Շատ վախով ու մտահոգությամբ վերաբերվեք Նիկոլ Փաշինյանի այդ հաստատակամ վստահությանը, թե ամեն ինչ լավ է:
Քրիստինե Աղաբեկյա
MediaLab.am
