«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանել է Հովհաննես Թումանյանի անվան տիկնիկային թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար Ռուբեն Բաբայանը
– Պարո՛ն Բաբայան, հեղափոխությունից հետո հնչել են տեսակետներ, որ երկրում թավիշը շատ է, նախկին իշխանության հանդեպ այս իշխանությունները մեղմ են վարվում:
Եվ երեկ մենք լսեցինք նախկին օլիգարխիայի ներկայացուցիչ Ռուբեն Հայրապետյանի հայտարարությունները, որ ինքը ոտքերը կմաքրի իշխանության վրա: Ո՞րն է իշխանությունների սխալը, որ նախորդները կարծես վերադառնալու հույսեր ունեն:
– Կարծում եմ՝ սխալը եղել է այն, որ մենք ավելի շատ զբաղվել ենք բարոյական գնահատականներով, այլ ոչ իրավական: Իրավական գործընթաց պետք է լիներ՝ միայն ու միայն օրենքի շրջանակներում: Չի կարող լինել այս մոտեցումը՝ այս մարդը վատն է, ուրեմն խախտել է օրենքը:
Շատ հավանական է, որ մարդն ունի հոյակապ մարդկային հատկանիշներ, բայց օրենքը խախտել է: Եվ ամեն ինչ պետք է դիտարկվի այդ տեսանկյունից: Երբ մենք հարցը տեղափոխում ենք բարոյական հարթություն, այնտեղ ստեղծվում է այլ վիճակ:
Օրենք ու միայն օրենք, օրենքի պահանջը խստագույնս պահպանելը բացարձակապես չի պարունակում ո՛չ վիրավորանք, ո՛չ բարոյական մեղադրանքներ, ո՛չ բարոյախոսություն: Եվ օրենքի առաջ բոլորը պետք է հավասար լինեն:
Պետք է իմանալ, որ նախկին իշխանության ներկայացուցիչները քրեական պատասխանատվության են ենթարկվում ոչ թե իրենց բարոյական հատկանիշների համար, այլ որովհետև օրենք են խախտել: Կարծում եմ՝ ամենաճիշտ մոտեցումը սա է:
Եվ ևս մեկ դիտարկում՝ վերջին շրջանում մենք ականատես եղանք, որ մեր իրավապահ մարմինները մասնագիտորեն թույլ են ու վատ պատրաստված: Ասեմ ինչու. մենք գիտենք, որ երկար տարիներ, ոչ թե վերջին 30 տարիներին, այլ այս պատմությունը հարյուրամյակների է, ինչպես էին աշխատում մեր իրավապահ մարմինները:
Մարդուն մեղադրանք էր առաջադրվում, բաժանմունքներում նրան լավ ծեծում էին, խոստովանություն կորզում, դրա հիման վրա դատ էր լինում: Հիմա քանի որ բացառվում է այդ խոշտանգումների մեթոդը, ստացվում է, որ իրավապահ մարմիններն ուրիշ գործիք չունեն:
– Այսինքն՝ այդ ոլորտում լայնածավալ բարեփոխումնե՞ր են անհրաժեշտ:
– Իհարկե, լուրջ ու մասնագիտական բարեփոխումներ պետք է արվեն: Քրեական հետապնդումը բացարձակապես չի նշանակում հետապնդում, չի նշանակում անպայման խոշտանգում, նշանակում է միայն մեկ բան՝ նորմալ կատարել այդ հետաքննչական աշխատանքը:
Չպետք է այնպես լինի, որ մարդուն բռնեն, հետո շատ արագ բաց թողնեն: Բռնելուց առաջ մի լավ մտածեք, պատրաստեք ամբողջ փաստական բազան, որ պարզ լինի՝ ինչի՛ համար եք բռնել, որպեսզի նման վիճակներ չստեղծվեն:
Նման իրավիճակները վարկաբեկում են հենց իրավապահ մարմինների աշխատանքը: Մենք նախկին մեթոդներից հրաժարվել ենք, դրանք հնարավոր չէ կիրառել, և պարզվում է՝ նրանք մասնագիտական մեթոդներին չեն տիրապետում: Ամենամեծ կոնֆլիկտը, կարծում եմ, այստեղ է:
Եվ դա տալիս է հնարավորություն, որ իրավական տեսանկյունից այս իրավիճակը լինի: Ես չեմ խոսում բարոյական կողմի մասին, թե ինչ լեքսիկոն են օգտագործում այդ մարդիկ և ինչ արժեքային համակարգի մեջ են գտնվում: Հասկանալի է, որ քրեական ենթամշակույթը հենց այդ մարդկանց արյան մեջ է:
Որպեսզի դրա իրավունքը չստանան, նրանց նկատմամբ հետապնդումը պետք է լինի միայն ու միայն իրավական դաշտում: Եվ այստեղ չկա՝ թավիշ է, թե պողպատ է, պետք է գործի օրենքը: Իսկ օրենքը պողպատ է:
– Այդուհանդերձ այդ մարդկանց տեսակի վերադարձ հնարավո՞ր է Հայաստանում, կարծես նախկին իշխանությունների կողմից վերադարձի հույսեր կան:
– Այն, ինչ կատարվում է Հայաստանում՝ մեկուկես տարվա այս փոփոխությունները, ինձ համար դրանում ամենագնահատելին քրեական ենթամշակույթի դեմ պայքարն է:
Իրականում մենք երբեք չենք ունենա քաղաքակիրթ հասարակություն, առավել ևս՝ պետություն, մինչև արմատախիլ չանենք դա: Իսկ դա արմատախիլ անելը շատ դժվար է: Եվ մենք որևէ հաջողության չենք հասնի, եթե թավիշը փոխենք պողպատի, բայց չվերացնենք քրեական մտածողությունը:
– Բանակում ևս այդ ենթամշակույթը շարունակվում է, մենք դարձյալ ականատես ենք լինում ինքնասպանության կամ ինքնասպանության հասցնելու դեպքերի: Ե՞րբ հնարավոր կլինի զերծ մնալ այդ ենթամշակույթից:
– Բանակը, ցավոք սրտի, Սովետական Միությունից եկող ժառանգություն է: Երբ ասում ենք՝ սպայի պատիվ, դա նշանակում է զինվորի կյանքը մեծագույն արժեք է: Չի կարելի վիրավորել, կողոպտել, քրեական հարաբերություններ հաստատել բանակում:
Այդ բոլոր ողբերգական դեպքերը սրա հետևանքն են: Առաջին հերթին այդ ենթամշակույթը բանակում պետք է վերացնի սպայական կազմը: Զինվորի կյանքից մեծ արժեք չկա մեզ համար: Դա բարդ է, քանի որ տարիներ շարունակ արմատացած է, բացի դա, մենք պատերազմող երկիր ենք, իսկ պատերազմն իր էությամբ հանցագործություն է:
Եվ այն սերմանում է մարդկանց մեջ հանցագործություն, սա բարդ հոգեբանական պրոցես է, որը պետք է դուրս հանել բանակից, ինքն իրենով դուրս չի գա: Սա հոգեբանների մեծ աշխատանք է պահանջում, իսկ մեր խրամատներում արդյոք կա՞ն հոգեբաններ, նրանք զբաղվո՞ւմ են այն գործով, որով պետք է զբաղվեն՝ հոգեբանական մթնոլորտն առողջացնելով: Սա կարևոր աշխատանք է, որը պետք է կատարվի ամեն օր:
Ռոզա Հովհաննիսյան
MediaLab.am
