Հոգևորականի խոսքով՝ «Հայոց եկեղեցու պատմություն» առարկան վտանգված է

Հոգևորականի խոսքով՝ «Հայոց եկեղեցու պատմություն»  առարկան վտանգված է
Հոգևորականի խոսքով՝ «Հայոց եկեղեցու պատմություն» առարկան վտանգված է

Հարցազրույց Մայր Աթոռ սուրբ Էջմիածնի Քրիստոնեական դաստիարակության տնօրեն, հայր Վարդան վարդապետ Նավասարդյանի հետ

-Ինչո՞ւ է անհրաժեշտ «Հայոց եկեղեցու պատմություն» առարկան դպրոցում և ինչու եք կարծում, որ այն շատ կարևոր է:

-Առաջին հերթին համայնավարության տարիներին Հայոց պատմության միջից հիմնականում զտել են եկեղեցու դերակատարությունը, մինչդեռ մենք բազմաթիվ դեպքեր ունենք, երբ օրինակ, Սահակ Ձորափորեցի կաթողիկոսը փրկել է Հայաստանը՝ դուրս գալով ոստիկանի առջև, Հովհաննես Օձնեցին՝ գնալով Դամասկոս՝ շահի մոտ, իր ազգի, եկեղեցու և իր հայրենի հողի մասին հարցեր է բարձրացրել և ազդվելով իր պատկառանքից՝ շահը ընդառաջումներ է արել, և այլն: Բացի այդ, եթե այսօր մշակույթի ենթաշերտերից ինչ-որ բան ենք ուսումնասիրում՝ լինի մանրանկարչություն, ձեռագրություն, պատմություն և այլն՝ այս ամբողջը եկեղեցական ակունքներում է ձևավորվել և զարգացել և ճիշտ չէ այն ամբողջությամբ զտել ու հանել: Անգամ եկեղեցական դասագրքերում հոգևոր հայրերը պարզ հասարակական գործիչներ էին ներկայացված, օրինակ, Գրիգոր Նարեկացին և Ներսես Շնորհալին: Այս վերջին  հրատարակություններում արդեն երևում է, որ հոգևորական են, բայց Նարեկացին միշտ իբրև բանաստեղծ է ներկայացվել, և Մատյան ողբերգությունը որ աղոթագիրք է՝ ներկայացվել է որպես բանաստեղծությունների ժողովածու:

-Մենք ունենք 1700-ամյա քրիստոնեության պատմություն, ընդսմին՝ նաև քաղկեդոնական մշակույթ: Ինչպե՞ս են ներկայացված ոչ առաքելական քրիստոնեական ուղղությունները:

-Դասագրքում ավանդական բոլոր կրոնները երկար և հիմնավոր ներկայացված են. մահմեդականություն, բողոքականություն, կաթոլիկություն: Բացի այդ 7-9-րդ դասարանների դասագրքում առանձին բաժին կա՝ ունիթորական շրջանի և այդ ընթացքում ձևավորված մշակույթի մասին: Այնպես չէ, որ բացարձակ անտեսված և միակողմանի է ներկայացված հայ եկեղեցին, պարզապես վիճելի հարցերի վերաբերյալ, օրինակ Քաղկեդոնի ժողովի մասին, ներկայացված է միայն հայ առաքելական եկեղեցու դիրքորոշումը:

-Իսկ ինչ սկզբունքներից ելնելով է որոշվում ծրագիրը, և ի՞նչ է ընդգրկվում դասագրքերում:

-Գոյություն ունի Կրթության ազգային ինստիտուտի հետ համատեղ գործող հանձնախումբ, և նրանք մշակում և ներկայացնում են ծրագիր, որը քննարկվում է եկեղեցում և նախարարությունում, և եթե որևէ հակաօրինական կամ հակաօրենսդրական արգելք չի լինում, առաջարկվում է նախարարի հաստատմանը: Անցյալ տարի այդ հանձնախումբը՝ երկու հոգևորական և վեց աշխարհական՝ գիտակրթական ոլորտի մասնագետներ, մոտ 5-6 ամիս համատեղ աշխատանքի արդյունքում եղած դասագրքերը վերամշակեց և դարձրեց կես կամ մեկ քայլ ավելի լավը:

Իսկ դասագրքերի սկզբնական կազմման աշխատանքներին մասնակցել է միայն մեկ հոգևորական՝ Աբրահամ սրբազանը, մնացյալը եղել են բարձրագույն կրթական ցենզին համապատասխան որակավորում ունեցող պատմաբաններ և կրթական փորձագետներ, իսկ մենք հիմա պարզապես փորձում ենք բեռնաթափման միջոցով ավելի դյուրամատչ դարձնել նյութը:

Առարկայի դասավանդումն սկսվել է դեռևս 2002-2003թթ.՝ Վեհափառ հայրապետի և վարչապետ Անդրանիկ Մարգարյանի հետ՝ 2002թ. ստորագրված համաձայնագրի հիման վրա, որով էլ Հայոց եկեղեցու պատմություն առարկան ներդրվեց հանրակրթական դպրոցներում՝ այն ժամանակ 4-10 դասարաններում, այսօր 5-11 դասարաններում: Ստեղծվեց ուսումնական ծրագիր, մշակվեցին դասագրքեր, վերապատրաստվեցին ուսուցիչներ և 2005թ. ծարգիրն ամբողջությամբ սկսեց գործել:

-Ո՞ր ուղղություններով է աշխատում Քրիստոնեական դաստիարակության կենտրոնն ու ինչ աշխատանքներ է տանում:

-Բացի ԲՈՒՀ-երից, մենք աշխատում ենք այնտեղ, որտեղ կրթական ծրագիր է իրականացվում՝ նախադպրոցական, հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում, կիրակնօրյա դպրոցներում, մանկատներում և հատուկ դպրոցներում:

Մանկապարտեզներում կրոնական դասընթաց չկա, բայց մենք նախարարության, ինչպես նաև մարզային իշխանությունների հետ համագործակցաբար տարին մեկ-երկու անգամ փորձում ենք քաջալերել ազգային եկեղեցական տոնակատարությունները: Սցենարներ ենք պատրաստում, փոխանցում ենք դաստիարակներին, երբեմն  սեմինարներ ենք կազմակերպում՝ հանդիպում ենք դաստիարակների, տնօրենների հետ, փորձում ենք տարրական գիտելիքներ փոխանցել՝ եկեղեցու և տոների՝ Վարդավառի, Համբարձման, Զատիկի մասին: Անցյալ տարի մանկապարտեզներում մենք առաջին անգամ ունեցանք տարեկան մեծ ծրագիր, որ գնահատեց դաստիարակներին, տնօրեններին և ամփոփվեց հունիսի 1-ին:

Յուրաքանչյուր մարզից մեկական տնօրեն, որ ճանաչվել էին լավագույնը՝ ուխտավորաբար եղան Մայր Աթոռ սուրբ Էջմիածնում՝ Կրթության նախարարության առաջնորդությամբ և Վեհափառ հայրապետը հատուկ արարողությամբ նրանց օրհնություն փոխանցեց, ինչպես նաև համապատասխան պարգևներով ու նվերներով գնահատեց նրանց:

Դպրոցներում Հայոց եկեղեցու պատմություն առարկայի հետ կապված  սեմինարներ ենք անում,  ուսուցիչների հետ ենք աշխատում, մասնակցում ենք ծրագրի և դասագրքի վերամշակման աշխատանքներին՝ Կրթության ազգային ինստիտուտի հետ համատեղ:

-Հնարավո՞ր է, որ ուսուցիչը աթեիստ լինի կամ այլ կրոնական կազմակերպության ներկայացուցիչ:

-Հնարավոր է: Ունեցել ենք և, դժբախտաբար հիմա էլ ունենք: Դա աննորմալ երևույթ է, բայց դժբախտաբար ունենք: Եվ ունենք թվացյալ կայացած վայրում՝ Երևանում: Երևանի դպրոցներից մեկում մի ուսուցիչ կա, որից չենք կարողանում ազատվել: Կրոնական ազատությունները հարգելու և ձևամոլական երևույթների պատճառով՝ չենք կարողանում այդ հարցը լուծել: Բայց մենք երբեք խիստ անհանդուրժողական կեցվածք չենք դրսևորում, եթե ունեցել ենք անգամ  այդպիսիք, փորձել ենք զրուցել, հասկացնել, որ կրոնական քարոզչությունը դասի ժամանակ չեն կարող իրականացնել:

-Իսկ եթե նա դասի ժամանակ քարոզ չի՞ անում, սակայն այլ համոզմունքներ ունի:

-Պարզ է, որ այդ դասը չի կարող լավ անել, որովհետև ինքը չի հավատում այդ դասին: Եթե ֆիզիկոսը չի հավատում ֆիզիկայի օրենքներին, ինքը ինչքան էլ լավ դաս վարի՝ չի կարողանա երեխաներին վարակել ֆիզիկայի նկատմամբ սիրով: Նա կարող է շատ լավ մեթոդներ ունենա, բայց  առարկան չի հաջողի: Սա է մեր հիմնական հիմնավորումը, որ մենք բերում ենք մարզային իշխանությունների առջև. եթե դպրոցներում դասավանդում են ոչ մասնագետներ, մենք այս առարկայով իրականում վնասում ենք երեխաներին, քան թե օգտակար լինում: Եվ ցանկալի է, որ դասավանդի այնպիսի մի ուսուցիչ, որը գոնե մի քիչ նկարագիր և հավատք ունի այս առարկայի հանդեպ:Եթե կատարյալ հավատ չունի Աստծո գիտության մասին՝ գոնե առարկայի մասին տեղեկություններ և հմտություններ ունենա, որոնք կարող է փոխանցել երեխային:

Երևանի այդ դպրոցի ուսուցչուհու միայն աղանդավոր լինելը չէ իր թերությունը, այդ ուսուցչուհին ծրագիրը չի կատարում, դասը վարել չգիտի, մատյան լրացնել չգիտի, այսինքն բոլոր թերությունները, որ ուսուցիչը կարող է ունենա՝ նրա մոտ առկա են: Մեր պատասխանատուն դասալսում է արել և համապատասխան զեկուցագրով ինձ զեկուցել է, և ես տեղյակ եմ պահել քաղաքային իշխանություններին, և չեն կարողանում այդ հարցը լուծել.  տնօրենը խոստանում է, թե տարին վերջանալուց հետո՝ մյուս տարվա համար ժամ չի տա իրեն, բայց նորից տալիս է:

-Որոշ ժամանակ առաջ մամուլով այսպիսի լուր էր շրջանառվում, որ նախարար Աշոտյանն ասել է, իբր այս առարկայի ուսուցիչների ընտրության հարցը թողնված է ձեր կենտրոնի հայեցողությանը: Այս պարագայում ինչպե՞ս է հնարավոր Ձեր նկարագրած ուսուցիչների առկայությունը դպրոցում:

-Դա այդպես չէ, որովհետև բարեհաճությունն ու իրականությունը տարբեր են: Կրթության նախարությունը մեր աշխատանքները տեսնելով և եկեղեցու հեղինակությունը հաշվի առնելով, մեր հանդեպ բարեհաճ վերաբերմունք ունի, բայց որ այդպես է իրականում՝ չեմ կարող ասել: Որովհետև դպրոցի տնօրեններն առաջնորդվում են ՊՈԱԿ-ի իրենց օրենքներով, իսկ օրենքը մարդու համար է, որ օրենքը ձեռք է տալիս՝ դրանով էլ առաջնորդվում են:

Իմ վերաբերմունքն այս հարցի շուրջ հետևյալն է. ես ասում եմ, որ չկա վատ մարդ, թող լինի այդ մարդը, մենք նրա հետո կաշխատենք, լավ գիտելիքներ կտանք, թող այդ մարդն ինքը փոխվի և ինքը փոխի առարկայի դրվածքն այդ դպրոցում: Բայց խնդիրն այն է, որ մենք դեռ համատարած վերապատրաստումներ չենք արել, ծրագրում ենք, որ սկսենք:

Սակայն ինչ-որ ձևով իրավիճակը պետք է փրկել, որովհետև, օրինակ Արագածոտնի թեմի Թալինի տարածաշրջանում աղետալի պատկեր ունենք՝ էլեկտրիկ ու բուժքույր ունենք, որ դասավանդում են: Այդ մասին ես գրավոր տեղյակ եմ պահել Կրթության վարչության պետին, արդեն՝ նախկին, բայց արձագանք չի ստացվել: Այսինքն մեր առաքելությունը հանապազորյա պայքար է, ու հեշտ չէ:

-Սակայն ձեր կենտրոնը երաշխավորում է ընտրված ուսուցիչների համար, այնպես չէ՞:

-Խնդիրը հենց այն է, որ բոլորին չենք երաշխավորում: Որովհետև լինում է, որ առանց մեզ դիմելու և մեզանից երաշխավորագիր ուզելու՝ շրջանցելով են մրցույթ անում և ընդունում են ինչ-որ մի թեկնածուի, որը ծանոթի կամ կաշառակերության ճանապարհով է գալիս, նվեր տալով տնօրենին կամ մրցույթի հանձնաժողովին և ընդունվում է գործի՝ ամենահանրահայտ ճանապարհով:

Ինչքան էլ որ այս օրերին Կրթության նախարարությունը խստացրել է այդ երևույթները և մրցույթները ամենաթափանցիկ ձևերով են անցկացվում. օրինակ, տնօրենների մրցույթները բավական արդար և թափանցիկ են անցկացվում, բայց եկեք տեսեք, որ նույն երևույթը չի երևում դպրոցներում, չնայած պետք է ասեմ, որ պատկերը մի քիչ լավացել է, առաջ ավելի վատ էր:

-Իսկ ինչպե՞ս են ընտրվում ուսուցիչները:

-Իրավական տեսանկյունից ուսուցիչներն ընտրվում են ՊՈԱԿ-ի մասին օրենքով՝ տնօրենի կողմից կազմված  հանձնախմբի և համապատասխան մրցույթի ճանապարհով: Սակայն թե ում պիտի ընտրեն՝ դա էլ ուրիշ օրենք է: Տվյալ առարկան պիտի դասավանդի բարձրագույն կրթությամբ մասնագիտական որակավորում ունեցող ուսուցիչը:

Մեր պարագան մի քիչ տարբեր է, որովհետև մենք մասնագետներ չենք ունենում, դրա համար նախկինում վերապատրաստվել են լեզվաբաններն ու պատմաբանները, երբեմն, բացառաբար, այլ առարկա դասավանդողները ևս, որոնք, ի դեպ, վատը չեն, ունենք քիմիկոս, կենսաբան, որ հրաշալի դասավանդում են առարկան:

-Վերապատրաստումները ձեր կենտրո՞նն է անում:

-Նախկինում այն արել է Կրթության ազգային ինստիտուտը՝ մեր կենտրոնի ներկայացուցիչների հետ, իրենք ունեն 2-3 վերապատրաստված մասնագետներ, նաև՝ դասագրքի հեղինակներ, որոնք պատմաբան են եղել և կանգնած են դասագրքի ստեղծման ակունքներում և իրենք այնտեղ մեթոդաբանական կենտրոնում են աշխատում: Հիմա  նախատեսում ենք միասին անել, բանակցություններ ենք վարում, որպեսզի նախարարությունը վերապատրաստման գործընթացը հանձնի մեր կենտրոնին և  կարողանանք միասին լուրջ բովանդակային վերապատրաստում անենք, այսինքն մեթոդաբանությունը, օրենսդրությունը, տեխնոլոգիաները և այլ բլոկները անի Ազգային ինստիտուտը, ինչպես որ եղել է նախկինում, իսկ կրոնական բովանդակային մասը՝ հոգևորականը, որովհետև ես մտածում եմ, որ դա պիտի անի տվյալ նյութին կատարյալ տիրապետող մասնագետը:

Նախկինում որակավորման արդյունքում վկայականներ են տրվել, և որակավորված ուսուցիչներ կան, որովհետև դեռևս 2004-2005թթ. եղել են ուսուցիչների որոշակի վերապատրաստումներ, բայց փոքր ինչ փութանակի են եղել, իսկ վերջին՝  2007-2008թթ. վերապատրաստումներից հետո շատ ուսուցիչներ են փոխվել՝ տարբեր պատճառներով. մի մասն արտագաղթի, մի մասն էլ՝  դպրոցի տնօրենների կամայականությունների հետևանքով: Քանի որ եկեղեցու պատմություն առարկան քիչ ժամեր ունի դպրոցում, շատ դեպքերում նախընտրել են այդ ուսուցչին հանել, որպեսզի սոցվճարներ և այլ հարկեր չլինեն, և տվել են դասղեկներին կամ  պատմության, լեզվի  ուսուցչի: Այս պարագայում մենք խնդրի առջև են կանգնում:

Մեր պատասխանատուն դեպքերի է ականատես եղել, երբ երեխան հարց է տալիս, ուսուցիչն ասում է, թե չգիտի, չի ընդունում և ոչ էլ հավատում է, ու իրեն հետաքրիքր չէ այդ հարցը:

Եթե այդ ուսուցչի մասին մեր պատասխանատուն կարծիք չունի՝ բացառվում է, որ մենք երաշխավորագիր տանք: Իսկ պատասխանատուն ուսուցչին ստուգում է դասալսման միջոցով կամ մինչև ընտրվելը՝ մրցույթի հանձնաժողովում, որտեղ նա էլ է ընդգրկված լինում:

-Սակայն եթե ուսուցչին արդեն ընտրվել է, այդ դեպքում ի՞նչի համար է երաշխավորագիրը:

Հիմա եթե կրթության պետական տեսչությունը գնում է ստուգման և տեսնում է, որ չորակավորված ուսուցիչ են ընտրել, ուրեմն առաջարկություն է անում, որ փոխեն, հիմա այդ պարագայում նոր հիշում են մեզ և ասում են, թե կլինի՞ մի երաշխավորագիր տաք, որ մեր ստուգման արդյունքներում բացասակայն եզրակացություն չլինի, մենք էլ ասում ենք՝ եթե համապատասխանում է՝ կտանք, եթե չի համապատասխանում՝ ինչպե՞ս տանք:

Մեր երաշխավորությունը որոշակի առումով դերակատարություն է ունենում, այսինքն եթե մեր պատասխանատուն դասալսում է կատարել և կարծիք ունի այդ ուսուցչուհու մասին, ուրեմն մենք երաշխավորագիր ենք գրում ուղարկում և մեծ մասամբ այդ երաշխավորագիրը հաշվի են առնում, որովհետև եկեղեցի և պետություն հարաբերությունները կարգավորող օրենք կա, որի 8-րդ կետի երրորդ  ենթակետի համաձայն Եկեղեցու պատմության ուսուցիչներին երաշխավորում է Մայր Աթոռի համապատասխան բաժինը, այսինքն՝ մենք:

Խնդիրն առաջանում է, երբ մեզ շրջանցելով են անցկացնում մրցույթը, ու մենք կանգնում ենք դժվարության առջև:

Մենք հիմա բանակցություններ ենք վարում, որպեսզի վկայական տրվի նախաատեստացիոն վերապատրաստման ժամանակ, և այդ վկայականը տալու ժամանակ մենք մեր կարծիքն ունենանք, ինչպես որ կրթության նախարարն ասել է: Իսկ ես հավատում եմ, որ եթե իրենք  բովանդակային լուրջ վերապատրաստում անցան, անհնար է, որ քննությունը չացնեն:  

-Ձեր խոսքում նշեցիք «մեր պատասխանատուն». Ովքե՞ր այդ պատասխանատուները և ինչ գործառույթ են իրականացնում:

-Մենք մարզերում շուրջ 20 ներկայացուցիչներ ունենք, որոնք այցելում են դպրոցներ, այնուհետև համացանցի միջոցով  հաշվետվություններ ներկայացնում: Երկու հոգի էլ Երևանում ունենք: Միակ մարզը, որտեղ պատասխանատու չենք կարողացել գտնել՝ Սյունիքն է: Տավուշում գոնե մեկ հոգի ունենք, Արագածոտնի մարզում երեքն են: Միշտ էլ փնտրում ենք, եթե լավ նկարագիր ունեն, գիտելիքներ ունեն, կարող են ջերմությամբ ու քաղցրությամբ շփվել ուսուցիչների հետ, մեծ սիրով ընդունում ենք:

-Հոգևորականնե՞ր են:

-Ոչ: Նրանք աշխարհականներ են. աստվածաբաններ կամ կամ եկեղեցու պատմության որակավորված լավագույն ուսուցիչներ: Նրանք մեր մոտ համապատասխան հարցազրույց են անցնում, և եթե տեսնում ենք, որ կարող են օրինակելի լինել այդ տարածքում և աջակցել ուսուցիչներին՝ ընտրում ենք:

Նրանց առաքելությունն է առարկայի կայացումը, որի նպատակով գնում են դասալսումների և արդյունքները քննարկում ուսմասվարի և տնօրենի հետ, փորձում են աջակցել ուսուցչին՝ դիդակտիկ նյութերով ու մեթոդապես զինելով: Եթե այլևս հույս չկա, մենք մի նամակ ենք գրում և առաջարկում ենք, որպեսզի այդ ուսուցիչը փոխվի: Որովհետև հնարավոր է, որ խիստ անհավատ և աստվածամերժ մի ուսուցիչ է դասավանդում առարկան և առարկայի դասավանդումը վտանգված է:

-Ձեր կենտրոնն ո՞ւնի հայեցակարգ, ինչով եք դուք առաջնորդվում:

-Մենք ունենք ռազմավարական պլան, բոլորովին վերջերս Վեհափառ հայրապետի տնօրինությամբ կրթության և հայեցակարգային առանձին բաժին է ստեղծվել, որտեղ էլ պատրաստվում է կրթական հայեցակարգ, սակայն այն հիմնականում եկեղեցու կրթական հայեցակարգ է, որտեղ առանձնացվել են ութ ոլորտներ: Իսկմեր կենտրոնն ունի իրեն հատուկ գործունեությունը, որին համապատասխան էլ մշակվում է մեր ռազմավարական պլանը:

Մոտ ժամանակներս ծրագրում ենք ստեղծել մեր կայքը, որը, հավանաբար, կլինի Զատիկից հետո, և այնտեղ նախատեսված բաժիններում էլ կդրվի մեր հեռանկարային ծրագրերն ու ռազմավարական պլանը: Սակայն պետք է ասեմ, որ վերջինս մի քիչ հին է, որովհետև գրված է եղել 2-3 տարվա համար՝ մինչև 2014թ., ու այս տարի հաջորդ 2-3 տարվա համար նորը կպատրաստենք, և երկուսն էլ կդնենք կայքում:

-Ինչպե՞ս է կարգավորվում դասալսման հարցը: Կարող է՞, օրինակ, լրագրողը կամ հանրային որևէ մարմին դասալսում անել որևէ դպրոցում:

-Պիտի արտոնություն ունենա նախարարությունից, հակառակ դեպքում տնօրենը թույլ չի տա: Մեր պատասխանատուները՝ նախարարության համապատասխան հրամանով, լիազորագրեր ունեն: Մենք կնքված լիազորագիր ենք տալիս, որը գրեթե միշտ ստուգվում է: Թեպետ լինում է, որ չարակամ՝ ապազգային նպատակներ հետապնդող կառույցներ դպրոց են մտնում, իբրև «ուսումնասիրություն» անելու, բայց ուսումնասիրում են, թե արդյո՞ք դպրոցներում կրոնական անհանդուրժողականություն կա: Դժբախտաբար, այդպիսի դեպքեր եղել են: Կեղծ և զարտուղի ճանապարհով, երբեմն նաև ներկայանալով որպես եկեղեցու ներկայացուցիչներ, մտնում են դպրոցներ:

-Իսկ տնօրենները չե՞ն ճանաչում ձեր ներկայացուցիչներին: Չէ՞ որ նրանք ամեն շրջանում մեկ-երկուսն են:

-Չեմ կարող ասել, որովհետև տարբեր դպրոցներ կարող են գնալ, մեկում չի ստացվի, մյուսում՝ կստացվի: Հետո բոլոր տնօրենները չեն, որ աչալուրջ են:

-Վերջին 2-3 տարիներին տարրական դասարաններում կրոնի հետ կապված ևս նոր առարկա են անցնում: Հայտնի է, որ այն փորձնական է: Ի՞նչ արդյունքներ եք կուտակել այս ժամանակի ընթացքում:

-Հիմա շուրջ 49 դպրոցներում այդ առարկան անցնում են: Այն նույնպես կոչվում է «Հայոց եկեղեցու պատմություն», պիլոտային ծրագիր է, սակայն ավելի մատչելի, դասվարներն են եղել հեղինակները և Ազգային ինստիտուտում վերանայել են այդ ծրագիրը: Դեռ փորձնական գետնի վրա է և երաշխավորված առարկաների ցանկում: Արդեն երրորդ տարին է, որ դասավանդվում է: Տարրական գիտելիքներ է տալիս ու պատրաստում է բուն ծրագրին՝ գծելով, կտրելով նկարելով՝ տրամաբանությունը զարգացնող մի առարկա, որը նախապատրաստում է հիմնական առարկային:

Մենք յուրաքանչյուր տարի՝ երկու անգամ մշտադիտարկում ենք կատարում, այսինքն մեր մասնագետները հարցաշար են կազմում, և դա տրվում է ծնողներին, որոնք լրացնում ենք այն: Դրա հիման վրա մոնիթորինգ ենք անում և զեկուցում նախարարությանը: Հիմնականում արդյունքը շատ լավն է լինում, որովհետև ընտրված դպորցներ են, սակայն եղել է, որ նաև մեկ դպրոց դադարեցրեց ծրագիրը՝ ուսուցչի հետ կապված խնդրի պատճառով: Գյումրիից էլ, օրինակ 2-3 դպրոց դուրս են եկել: Բայց մենք աշխատում ենք այնպես անել, որ ամեն մարզից գոնե մեկ դպրոց ծրագրում ընդգրկվի:

-Ինչպե՞ս է որոշվում, թե որ դպրոցում է այն ներդրվելու:

-Դպրոցն ինքը դիմում է կատարում և ցանկություն հայտնում ընտրել այդ առարկան: Սակայն առաջին տարին մենք ինքներս ենք ընտրել դպրոցները՝ մոտ 20 դպրոց, որտեղ ունենք լավ ուսուցիչներ, որոնց վրա կարող էինք հենվել:

-Արդյո՞ք այն կդառնա պարտադիր:

-Պարտադիր դառնալու համար խոչընդոտներ կան, որովհետև ամեն տարի մենք այդ գրքերը պետք է հրատարակենք և տանք երեխաներին նվեր, որովհետև դրանք գիրք-տետրեր են, որոնցով երեխաներն աշխատում են: Դա հսկայական նյութական հարց է:

Լուսանկարը` հայր Վարդան վարդապետ Նավասարդյանի ֆեյսբուքյան էջից:

Աննա Մուրադյան

© Medialab.am