«Մեկին «воин» էին ասում, մյուսին՝ «игрок», մյուսին՝ գիտնական, «полиглот», բայց մեզ նախագահ է պետք». Էդուարդ Զորիկյան

«Մեկին «воин» էին ասում, մյուսին՝ «игрок», մյուսին՝ գիտնական, «полиглот», բայց մեզ նախագահ է պետք». Էդուարդ Զորիկյան
«Մեկին «воин» էին ասում, մյուսին՝ «игрок», մյուսին՝ գիտնական, «полиглот», բայց մեզ նախագահ է պետք». Էդուարդ Զորիկյան

«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է երգիչ, երգահան Էդուարդ Զորիկյանը:

-Պարոն Զորիկայն, այս փուլում ոչ իշխանական եռյակը հանրահավաքներ է անում, որոնք բազմամարդ են: Ի՞նչ գործընթաց է սա ձեր կարծիքով և ինչ արդյունք կարող է տալ:

-Ես առաջին հանրահավաքին ներկա եմ եղել, երկրորդին համացանցով հետևեցի: Շատ էի ուզում հասկանալ, թե ինչ է նրանց ասածը: Եթե երկրի զարգացման ուղիներ մատնանշեին, տարբեր ծրագրեր ունենային այդ առումով, ես կհասկանայի: Բայց ինչքան էլ ուզեցի հասկանալ, հասկացա, որ նույնն են ասում, ինչ ասում են այսօրվա իշխանությունները՝ և քաղաքական ուղու և այլնի մասին: Այսինքն, ոչ մի ռեալ, հիմնային տարբերություն ես չտեսա: Ժողովուրդը միշտ էլ պատրաստ է հավատալ ցանկացած մեկին: Խնդիրն այն է, որ այդ մեկը պետք է ազնիվ լինի իր մղումներում, որվհետև ժողովրդին ինչ-որ խնդրի, իմ կարծիքով, շատ փոքր խնդրի լուծման համար օգտագործելը ճիշտ չէ: Ի՞նչ տարբերություն,Պուտինի ցուցումով Սերժ Սարգսյանը պիտի ինչ-որ քայլ անի, թե ապագայում ով կլինի: Իմ կարծիքով՝ ոչ մի տարբերություն չկա: Եթե ժողովրդին բացահայտ ասեն՝ ժողովուրդ, մենք ուրիշ ճար չունենք, ըսեցն էլ պիտի գնա, դժվար թե ժողովուրդը հավաքվի: Իմ կարծիքով՝ ժողովուրդն ուրիշ բան է ուզում:

-Ի՞նչ է ուզում ժողովուրդը:

-Ինձ թվում է՝ ժողովուրդն ուզում է ինքն իր երկրում ապրի ապահով ու պաշտպանված լինի:  Պաշտպանված ոչ միայն սահմանների առումով, որովհետև այսօրվա օլիգարխներն ավելի շատ են ուզում, որ էդ սահմանները պաշտպանվեն, որովհետև իրենց ունեցվածքը ներսում է, ունեցվածի ինչ-որ մասը գոնե: Ժողովուրդն ուզում է  պաշտպանված լինել և սոցիալական, և իրավական և մնացած առումներով: Իսկ այդ ամենն այսօր չկա: Ու ես չեմ կարծում, որ ինչ-որ փոփոխության՝ իշխանափոխության, չգիտեմ ինչի հետևանքով այդ հարցերը լուծվելու են: Ի վերջո երկու ուղի կա զարգացման: Սրանից 30-40 տարի առաջ էլ կար այդ նույն երկու ուղին: Այն  ժամանակ մեկը սոցիալիստականն էր, մյուսը կապիտալիստականը, այսօր անվանումները մի քիչ փոխվել են, բայց էությունը նույնն է մնացել՝ մեկը ռուսականն է, մյուսը՝ եվրոպականը: Մենք այս 20 տարվա մեջ տեսել ենք, թե Եվրոպան ինչն է ֆինանսավորում: Հայաստանն իբր թե նոր անկախացած երկիր է, տեսել ենք, թե ով ինչով է օգնում: Եվրոպան ասում է՝ Հայաստան ջան, եթե ուզում ես անկախ երկիր լինես, ուզում ես դառնաս իրոք իրավական պետություն, ուրեմն սկսիր սրանից ու սրանից՝ մարդու իրավունքներ, դատական համակարգի բարեփոխում, կոռուպցիայի դեմ պայքար: Այսինքն՝ եթե դու պետություն ես, դու ինքդ քեզ չպետք է թալանես, դու, այ ճղճիմ էակ, շատ էլ այսօր վարչապետ ես, նախագահ ես, նախարար ես, բայց պետությունն ավելի մեծ կառույց է, պետք է դու դա հասկանաս: Եթե դու դա չես հասկանում, քեզ ցանկացած մեկ այլ քաղաքական ուժի ներկայացուցիչ նույն Եվրոպայի հավաքներից մեկում ոտքի կկանգնի ու կհարցնի՝ դու կազինոյում խաղում ես, թե՞ չես խաղում: Դու ուրեմն պիտի հասկանաս, թե ով ես՝ նախագահ ես, թե՞ «игрок» ես: Մեկին «воин» էին ասում, մյուսին՝ «игрок», մյուսին՝ գիտնական, полиглот` 7 լեզու գիտեր: Բայց մեզ նախագահ է պետք:

-Դուք այսօր եռյակի ուժերի մեջ էլ չեք տեսնո՞ւմ նախագահ:

-Ոչ, չեմ տեսնում: Ի վերջո, պետք է հասկանաք ի՞նչ եք ուզում՝ շարունակել բյուջեն թալանե՞լ, սա ռուսական ուղին է: Սա այն է, ինչ սովորել ենք ռուսներից Սովետի ժամանակ: Այսօր էլ նույն է կրկնվում: Դեռ ցարի ժամանակ էին ասում «как там в России, все воруют?»: Հա, воруют, մինչև էսօր էլ воруют: Մերոնք էլ այստեղ են մինչև այսօր գրպանում, թալանում: Բա էդ առաձնատներն ու մյուս շքեղությունները որտեղի՞ց, եթե իրենք իրավունք չունեն բիզնես ունենան, իսկ աշխատավարձն էլ ընդամենը մի քանի հարյուր հազար դրամ է: Մյուս ուղին՝ եվրոպական, այն է, որ քո քաղաքացին է առաջնայինը, որովհետև նա մարդ է, մարդու իրավունքներն են առաջնայինը: Ես հիշեցի, երբ Ռեյգանը հանդիպեց Գորբաչովին, Գորբաչովը լրագրողներին ասաց, որ Ռեյգանը խոսել է մարդու իրավունքների մասին: Գորբաչովն ասել է՝ «Какие права? Какого человека?»: Էդ մարդը չէր հասկանում՝ ի՞նչ մարդ, ի՞նչ իրավունք: Այսօր էլ նույնն է: Այսօր մեր ամբողջ վերնախավը ժողովրդին վերաբերվում է որպես հոտի, ոչխարի, որպես անասունի ու չի հասկանում, որ էդ անասունի միջից ծնված գերագույն անասունն էլ ինքն է, եթե այդպես է վերաբերվում իր ժողովրդին: Իրենց թվում է, թե իրենք աֆերիստ են, կարան խաղեր անեն, ժողովրդին էլ օգտագործեն: Դա չի լինելու:

-Հնարավոր համարո՞ւմ եք, որ ժողովուրդն այս գործընթացից հերթական հիասթափությունը կապրի, ինչպես, օրինակ, 2008 թվականին եղավ:

-Ես շատ լավ հիշում եմ այն ժամանակ, երբ մի քանի հոգով գոռում էինք՝ անկախություն, մեր շուրջը մի երկու մետրանոց լայնությամբ դատարկություն էր հայտնվում, օղակ, որովհետև մարդիկ վախենում էին: Ասում էին՝ ի՞նչ անկախություն, մենք անկախանանք, թուրքը մեզ կուտի: Տղերքն ապացուցեցին, որ չի ուտի: Գնացին, իրենց կյանքի գնով ինչ-որ պետք էր Ղարաբաղում արեցին: Բայց մենք չանկախացանք, որովհետև անկախ երկրի սահմանը անկախ երկրի քաղաքացին է պահում, իսկ կայսրության սահմանը, ոչ թե Ղարաբաղի սահմանն է, այլ Հայաստանի և Թուրքիայի սահմանն է, էդ է գիծը, սահմանը կայսրության, իսկ ռուսն այնտեղից իր ոտքը չքաշեց, մնաց այնտեղ: Իզուր չէ, որ այսօր ցանկացած քաղաքական ուժ ինչ-որ քայլ անելուց առաջ թռնում է Մոսկվա, խորհրդակցում՝ դաբրո ստանալու համար: Փորձեցին Հայաստանում ռուսաց լեզուն որպես երկրորդ լեզու դարձնել, այն էլ տեսանք, թե ինչ եղավ: Վերնախավն ասաց՝ այո, այո, ժողովուրդն ասեց՝ էս ի՞նչ եք անում: Հասկացան, թե ինչ են անում: Եթե թողնենք, ապուշ-ապուշ ինչ ասես կանեն, լեզուն էլ կփոխեն, պատմությունն էլ կփոխեն, ռուսի սապոգն էլ կպաչեն:

-Այսինքն՝ ժողովուրդն այսօր կարողանո՞ւմ է իր պայքարով ինչ-որ հարցեր լուծել:

-Ինձ թվում է՝ ժողովուրդն Ուկրաինայի ժողովուրդն է, վրացին է ժողովուրդը, ով ասեց՝ Աբխազիան էլ վեկալ, մեկ ա, սոված սատկելու ես, այ ռուս: Իրենք ուրիշ ուղի բռնեցին, Ուկրաինան նույնն է անում: Արեց ամենակարևոր կետը՝ լյուստրացիան, այսինքն՝ բացահայտիր էն մարդկանց, ովքեր հայ չեն բնույթով, շատ էլ, որ ազգանունը յան-ով է վերջանում: Միկոյանն էլ էր յան-ով, հազար ու մի յան-ով ազգանուններ կային: Տարօրինակ է, երբ կռիվ են  տալիս, որ կագնենցնեն ինչ-որ մարդկանց արձաններ, որոնք ձեռքերը մինչև արմունկները հայերի արյան մեջ կորած են:

-Միկոյանի արձանի կանգնեցման դեպքում իշխանությունները պատճառաբանում էին, որ նա շատ լավ բաներ է արել ազգի համար:

-Շատ բան են անում, թող իրենք պատճառաբանեն, թե ինչու է հրապարակը կրում Գարեգին Նժդեհի անունը, իսկ արձանը Նժդեհինը չէ: Ինչ է, էդքան քյասի՞բ են, թող էդ կարմիր գծերից հավաքված փողերով ձուլեն էդ արձանը, տեղադրեն: Դրոշակ են սարքել Նժդեհին, իսկ էս վերջերս, ի միջիայլոց, չեն խոսում Նժդեհից: Երևի Պուտինը մատ է թափ տվել, ասել է՝ էս ի՞նչ եք անում, էն թվերին Դաշնակցությունն էր ինչ-որ բան անում, հիմա էլ դո՞ւք:

-Իսկ ինչո՞ւ մեր ժողովուրդը նման չէ Ուկրաինայի ու Վրաստանի ժողովրդին:

-Որովհետև չի կարելի խաղալ ժողովրդի զգացումների վրա, չի կարելի: Էդ 10 պատվիրանները, որ գրել են, չեն գրել՝ շատ մի գողացիր, այնտեղ գրված է՝ մի գողացիր: Այնտեղ գրված չէ՝ շատ մի շնացիր, գրված է՝ մի շնացիր: Իսկ սրանք շնանալու չափն էլ են անցել, գողանալու չափն էլ: Հաջորդ էլ, որ գա, եռյակ է, քառյակ է, թե ինչ է, ավելի շատ է գողանալու ու շնանալու: Նրանք ուրիշ բան չգիտեն, ես չգիտեմ, երևի սերնդափոխություն է պետք: Մեր ջահելությունն ինչ-որ բաներ անում էր, թեզուզ փոքր առաջին քայերը՝ Մաշտոցի պուրակի պայքարը և այլն: Եթե նախագահ էր Սերժ Սարգսյանը, թող ոչ թե գնար, կանգներ էնտեղ ու ասեր՝ սիրուն չի, հանեք, թող թույլ տար, որ էդ ջահելությունը հասներ էդ հաղթանակին: Փոքր հաղթանակ էր, երկու կրպակ պետք է քանդեին, իսկ մեր նախագահն ասեց՝ ինչ ջահելություն, ես պիտի գնամ ասեմ՝ սիրուն չի:

-Այսինքն՝ ժողովրդի մոտ հիասթափություն ու անտաբերություն կա՞:

-Ինձ թվում է, այո, մեծամասնության մոտ դա է: Այդ հիասթափված ժողովուրդը արդեն ոչ էլ լսում է, թե հանրահավաքներում ինչ են ասում: Ոնց որ ընտրությունների ժամանակն հինգ հազարներն էին վերցնում, էդ նույն ժողովուրդն այսօր հանրահավաքներին ասում է՝ հա, հա: Հարցնում են՝ ժողովուրդ կո՞ղմ եք, գոռում են՝ կողմ ենք, կողմ ենք: Բայց ինչի՞ն եք կողմ, ինչի՞ն:

-Արտագաղթը բացատրում եք հենց նույն անտարբերությամբ ու հույսի կորստո՞վ:

-Ի միջիայլոց, ասեմ, որ այդ արտագաղթը միայն պարզ ժողովրդին չի վերաբերում այսօր: Ամբողջ վերնախավի երեխեքը դրսում են, էդ երեխեքը չեն էլ ուզում գան Հայաստան: Ասում են՝ թքած ունեմ, եթե հերս գող ա, մերս բոզ ա, ես գամ, ի՞նչ անեմ: Շատ էլ, որ պաշտոններ են զբաղեցնում, բայց իրենք գիտեն չէ՞, որ բյուջեից են գողանում: Իրենց երեխեն շատ լավ գիտի, որ հոր աշխատավարձը 400 հազար դրամ է, իսկ տունը, որտեղ ինքն ապրում է, 400 մլն դոլար է: Շատ լավ գիտի, ու էդ երեխեն ասում է՝ ավելի լավ է, ես կգնամ Եվրոպա, նորմալ կապրեմ, ոչ մեկ գլխիս չի տա: Հայաստանում վաղը պապան պաշտոնի չի լինի, կգա մյուսի պապան, կտա գլխին ու կտանի պապայի ունեցվածքն էլ, իրենն էլ:

-Ստեղծված իրավիճակում ինչպե՞ս եք գնահատում արվեստագետների պահվածքը, շատերը կարծես անտարբեր են:

-Ինչի՞ են անտարբեր, սկսած Սոս Սարգսյանից, Սիլվա Կապուտիկյանից, էլ ի՞նչ անեն: Էլ շքանշաններ հետ տվեցին, Երվանդ Մանարյանը ընդվզեց: Ես երկու անգամ ցույցի եմ մասնակցել, բռնել ու տարել են ոստիկանություն, գործերը տվեցին դատարան, թուղթը եկավ, թե նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկը պիտի գանձեն: Ինչի՞ համար, ի՞նչ է, ձեր նման մարդ եմ բռնաբարե՞լ, մարդ եմ սպանե՞լ, մարդ եմ քցե՞լ: Էդ դուք եք քցել ինձ, ես 800 քմ սեփական հող ունեի, Երևանի կենտրոնում՝ Հյուսիսային պողոտայում: Երևանի կենտրոնում մեկ քմ սեփական հող երկրի ոչ մի նախագահը չի ունեցել, ես ունեցել եմ, էսօր ես չունեմ: Տան մեջ նստած, բուլդոզերը եկավ, խփեց պատին, պատը ճաք տվեց, պատը պիտի մեր վրա փլվեր, ստիպված դուրս եկանք: Չէինք ուզում դուրս գալ, ուզում էինք պայքարել: Ժողովորւդն էսօր նույն իմ վիճակում է, ուզում է պայքարի, բայց երբ բուլդոզերով գալիս են, ասում են՝ տո կփլեմ պատը վրեդ, քեզ էլ տակը կթաղեմ, ի՞նչ անի էդ ժողովուրդը: Ստիպված դուրս եկանք: Դուրս եկա, որ էդ բուդոզերը բերողի գլուխը ջարդեմ, թողեց, փախավ: Որովհետև կոնկրետ հրաման էին տվել, կեթաս կխփես ու կփախնես, կամ տղու ջեբը նարկոտիկ կգցես, կամ աղջկան կբռնաբարես, էդ է իրենց ձեռագիրը: Է՞ս է մեր երկիրը:

Լուսանկարը՝ Էդվարդ Զորիկյանի ֆեյսբուքյան էջից 

Մարի Ներսեսյան

© Medialab.am