Այն, որ Ֆրանսիայում հաշմանդամություն ունեցողների կյանքը անհամեմատելի է Հայաստանում ապրող սահմանափակ հնարավորություններ ունեցող մարդկանց հետ այնքան ակնհայտ է, որ այդ մասին հոդված գրել չարժեր։ Այս մասին գրելուս նպատկն ավելի շատ ուղղված է բացահայտելու, թե որտեղ է գաղտնիքը, որն է այն ճիշտ սերմը, որը ցանել է պետությունը, ջրել ժողովուրդը, արդյունքում խնդիր` հաշմանդամության խնդիր, որպես այդպիսին կարելի է ասել Ֆրանսիայում չկա։
Առաջին սերմը հավասարությունն է, այն մարդկանց միջև , ովքեր կարող են տեղաշարժվել շատ արագ, օրինակ հասարակական տրանսպորտ բարձրանալ և այն մարդկանց, ովքեր օրինակ սայլակով են, հատուկ տեղ է պետք, սայլակը կանգնեցնելու, որ ե՛ւ իրենց հարմար լինի, ե՛ւ մյուսներին:
Այս հարմարությունը վերաբերվում է նաև ինձ` մանկասայլակով մայրիկին, որը ևս դժվարությամբ ավտոբուս է բարձրացնում սայլակը:
Հարմարավետության ևս մեկ օրինակ ` մասնավոր խանութներ, պետական հաստատություններ, բնակելի շենքեր առանց խոչընդոտ մուտք գործելու համար:
Օրինակ, Պրեֆեկտուր գնալու համար հատուկ մուտք և վերելակ կա սայլակով մարդկանց համար, մայրիկների և ծերերի, ովքեր դժվարանում են բարձրանալ վերև, էստեղ ևս հատուկ չի առանձնացվում սայլակով մարդը որպես հաշմանդամ, այլ ընդհանրապես ցանկացածը` ով չի կարող, կամ դժվարանում է աստիճան օգտագործել:
Խանութներում կան հատուկ դրամարկղեր կա, որը նախատեսված է կրկին հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց առօրյան ավելի հեշտացնելու համար: Սա միտված չի առանձնացնել մարդկանց, կրկին, նպատակը մարդկանց կյանքը հեշտացնելն է միայն։ Երբ ես հղի է, օգտվում էի ինձ հասանելիք հատուկ դրամարկղից։
Հաջորդ սերմը ` պետական հզոր ֆինանսական աջակցությունն է: Ֆրանսիայում կարևոր է ոչ թե շատ գումար ներդնելը, այլ հնարավոր բյուջեն ճիշտ օգտագործելը:
Հայրս ֆրանսիայում ունի հաշմանդամության կարգ ` 80 % ( այստեղ տոկոսային սանդղակ է )
Կարգ ստանալու համար ոչ մի սոցապ նախարարի տեղակալի քարտուղարի գրպանը 20 000 դրամ խցկել պետք չի, բավական է ուղարկել բժշկական փաստաթղթեր և բժշկի նամակ:
Հատուկ հանձնաժողովը կքննի գործը և չկասկածեք` արդար որոշում կկայացնի: Ձեզ կնշանակեն համապատասխան թոշակ, բժշկական ապահովագրություն և համապատասխան զեղչեր: Սա ոչ մի կերպ խղճահարություն կամ առավելություն չի ընկերներ, այլ չոր հաշվարկ է, պետությունը իր բնակչության մեջ հավասարությունը պահպանելու համար դիմում է նման քայլի:
Եթե դու ի վիճակի ես աշխատել 8 ժամ, կստանաս քո միջին աշխատավարձը` օրինակ 1200 եվրո, եթե առողջությունդ քեզ դա թույլ չի տալիս, ինչպես օրինակ իմ հայրիկի դեպքում ` կստանաս 80 % ը մնացած 20% ը վատակիր ինքդ եթե կարծում ես, որ ավելի գումարի կարիք ունես:
Իսկ աշխատատեղեր կան բոլորի համար և ամենուր: Օրինակ մեր մոտ գտնվող խանութում աշխատում է մի կին, որի դրամարկղի վրա գրված է «ես ունեմ լսողության խնդիր, խնդրում եմ խոսելիս նայեք ինձ, որպիսզի ես կարողանամ ձեր շուրթերից կարդալ» և սա պետական խանութ չի, որտեղ կարող էր պարտադրվել աշխատակից, պարզապես պետության դրական օրինակը միշտ էլ վարակիչ է :
Երրորդ սերմը` հասարակության վերաբերմունքն է :
Այս վերաբերմունքը բխում է պետության վերաբերմունքից: Սա շատ կարևոր է:
Երբ աուտիզմ ունեցող երեխային ոմն դպրոցի ոմն տնօրեն չի թողնում դասարան, անկախ քեզանից խղճում ես, խղճում ես քո կրթական փտած համակարգի պարագլխին, որ տենց փտած տնօրեն է նշանակում դպրոցում:
Երբ ՄՈՒԿ (մանկական ուղեղային կաթված) և քայլելու խնդիր ունեցող երեխային պետությունը տալիս է չոր և անհարմար սայլակ կրկին տխրում ես, որ այդ ծրագրով զբաղվում է մեկը, որն ըստ էության երբևէ ինքն իրեն այդ հարցը չի տվել ` արդյոք քայլել չկարողացող երեխային հարմար կլինի՞ սայլակը, թե՞ ոչ:
Երբ առողջական խնդիր ունեցող մարդը ոչ մի կերպ չի կարողանում լիարժեք և անվճար բուժում ստանալ և պետությունը գրեթե չի աջակցում կամ մարդը ստիպված դիմում է հասարակությանը իրեն օգնելու համար, թևաթափ ես լինում, թե ինչու պիտի այս մարդը էլ ավելի տանջվի պարզապես նրա համար, որ իր ապագան կախված է այն ատյաններից, որտեղ նստած են սառը գլխով և սառը սրտով մարդիկ:
Հայաստանում պետության այս թերացումը փորձում է ուղղել հասարակությունը, բայց բոլորին չես կարող օգնել, հետևաբար ամեն մի անարդար և տխուր դեպք անցնում է ժողովրդի սրտով և ստացվում գաղջ մթնոլորտ:
Երբ դրսում տեսնում ես օրինակ սայլակով մարդու անկախ քեզանից տխրում ես, որովհետև ռեալ պատկերացնում ես այն հնարավոր խնդիրները, որի միջով անցնում են մարդիկ:
Ֆրանսիայում այս ամենից ձերբազատվել են վաղուց, բայց դա չի խանգարում ամենօրյա քրտնաջան աշխատանք տանել ` ձեռքբերումը ամրապնդելու համար:
Արդյունքում հասարակությունը իր վրա չի վերցնում այդ բեռը, հասարակությունը պարզապես ընդունում է երևույթը, այո, բոլորը միանման չեն և բոլորը չէ որ ունեն նույնանման ունակություններ և հնարավորությունները (բոլոր հարցերում !) բայց բոլորը հավասար են պետության առաջ և պետությունը գնահատում է ցանկացածի ներդրումն լավ ապագայի համար:
Թե երբ այս երեք սերմը արմատ կգցի և բողբոջ կտա Հայաստանում, ես դժվարանում եմ ասել, դուք էլ մտածեք սրա մասին, անկախ նրանից թեման անմիջական կապ ունի ձեր հետ թե չէ, հիշեք այն ժամանակ, երբ ընտրության կգնաք և ձեր ձայնը որոշիչ կլինի պետական փտած համակարգը փոխելու համար:
Որովհետև, որքան երկար նույն մտածողություն ունեցող կառավարությունը կմնա իր աթոռին սերտաճած այնքան այս խնդիրը հրատապ և անլուծելի կմնա:
Ձեր՝ Ռոզա Սարգսյան Ֆենդեր
MediaLab Blog
