«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է իրավապաշտպան Ժաննա Ալեքսանյանը:
– Տիկի´ն Ալեքսանյան, «Սասնա ծռերի» կողմից ոստիկանության Էրեբունու բաժնի ՊՊԾ գնդի գրավումից անցել է մեկ տարի: Ընդհանրապես այս մեկ տարվա ընթացքում կարծես քաղաքացիական շարժումները մարել են, ակտիվություն չկա, ի՞նչ է տեղի ունեցել:
– Նախ` արձանագրենք, որ այս մեկ տարվա ընթացքում իշխանությունը որևէ հետևություն չի արել, նորից նույն մեթոդով է շարժվում` մեր դեմ խաղ չկա: Նրանք բավական շատ գործեր ունեին, դրանցով էին զբաղված` ընտրությունների կազմակերպում, անցում խորհրդարանական կառավարման համակարգին և այլն: Սերժ Սարգսյանն այդ հարցերն էր կարգավորում, և կարծես թե բարեհաջող ավարտեցին: Մինչդեռ երկիրը մեկ տարի առաջ մեծ ցնցում ապրեց «Սասա ծռերի» գործողությունների հետևանքով, որից պետք էր հետևություններ անել. ինչո՞ւ էին մարդիկ այնուամենայնիվ գնում «Սասնա ծռերի» հետևից, երբ նրանք զինված գրավել էին այդ գունդը: Բայց որևէ վերլուծություն ու հետևություն չարվեցին: Իշխանությունների համար կարևորն այն է, որ մնան ու պահպանեն իրենց իշխանությունը:
«Սասնա ծռերի» նկատմամբ համակրանքը հիմա էլ կա մարդկանց մեջ, քանի որ «Սասնա ծռերն» անձնազոհության գնացին, մահվան միջով անցան: Դա շատ մեծ տպավորություն գործեց մարդկանց վրա, որ իրենց համար են այդ ծայրահեղ քայլին դիմել: Նրանք սրանով ուզում էին ցնցում առաջացնել, երկրում ինչ-որ բան փոխել ու ոտքի հանել մարդկանց, բայց չհաջողեց, ալիքը հզոր չստացվեց: Մյուս կողմից էլ` այս բռնատիրական համակարգը բռնի ուժի միջոցով մարեց այդ շարժումը, մարդկանց լցրեց բանտերը: Բայց շարժումներ կարող են միշտ ծնվել, և մենք չգիտենք, թե ե´րբ կարող է հաջորդ պոռթկումը լինել: Մի օր կարող է լինել շատ հզոր պոռթկում:
-Իսկ ինչո՞վ էր պայմանավորված հասարակության, քաղաքացիական ակտիվիստների անցած մեկ տարվա պասիվությունը:
– Այդ շարժման լիդերները հայտնվեցին բանտերում, շարժումը մի տեսակ գլխատվեց: Կարծում եմ` հետևողական բռնությունը, նախքան ՊՊԾ գնդի դեպքերը, դրան նախորդած տարիների իրադարձություններն էլ իրենց ազդեցությունն ունեցան պայքարի մարման վրա: Այսինքն` մեծաթիվ մարդկանց բանտեր լցնելն ու բռնությունները դադարի առումով ազդեցություն ունեցան: «Սասնա ծռերը» հենց այդ ակնկալիքով էին գործողություն սկսել, որ հասարակությունն իրենց հետևից կգնար, բայց դա չեղավ: Երբ նայում ենք, թե մեկ տարի անց ի´նչ է տեղի ունենում, աննախադեպ իրավիճակի ենք ականատես լինում հիմա, երբ գործի նախաքննությունն ավարտվել է, և սկսվել է դատավարությունը: Ականատես ենք լինում ամբողջովին օրենքից դուրս գործողությունների` ճնշում է գործադրվում փաստաբանների նկատմամբ, ամբաստանյալներին ծեծում են դատարանի շենքում, բայց որևէ մեկը պատասխանատվություն չի ստանձնում, արդարադատության նախարարությունն ընդհանրապես չի ասում, թե ինչու եք կալանավորին տանում ու խոշտանգված բերում:
– Այսինքն` այդ դեպքերից մեկ տարի անց իշխանություններն ավելի բիրտ մեթոդների՞ են անցել:
– Այո´, նրանք անցել են ավելի բիրտ մեթոդների: Այն, որ Սերժ Սարգսյանն ասում էր` մենք վրեժխնդրության չպետք է գնանք, դա չի պահպանվում, ճիշտ հակառակն է տեղի ունենում: Իշխանությունները տապալում են այս դատական գործընթացը:
– Այդուհանդերձ, «Սասնա ծռերի» գործողություններից հետո ի՞նչ փոփոխություններ են եղել երկրում վերջին տարվա ընթացքում:
– Իրականում որևէ փոփոխություն տեղի չի ունեցել: «Սասնա ծռերն» այդ մղումով էին գնացել և վստահ էին, որ փոփոխություններ կլինեն, բայց դա ճնշվեց բռնի ձևով: Մարդիկ ազատազրկվեցին և հայտնվեցին բանտերում: Իշխանություններն անցկացրին իրենց «ընտրություններ» կոչվող միջոցառումը` «ես քեզ` փող, դու ինձ` քվե» սկզբունքով: Այդ մեթոդը շատ լավ աշխատում է, որևէ մեկը չկար, որ նրանց խանգարեր: Երեկ էլ Սերժ Սարգսյանն ասում էր, որ հետընտրական պրոցեսներ չկան: Բայց ի՞նչ հետընտրական պրոցեսներ պետք է լինեին, երբ կողմերը բավարարված են. ես քեզ փող եմ տվել, դու ինձ` քվե:
– Իսկ հնարավո՞ր է, որ այդ դեպքերից ու բռնություններից հետո հասարակությունը հիասթափվեց ու իր ձայնը վաճառեց ընտրություններում:
– Այդ գումարն իհարկե նրանց սոցիալական վիճակը չի փոխում, բայց նման հոգեբանություն կա. ինչո՞ւ պետք է ես քեզ հենց այնպես ձայն տամ: Միևնույն է, հասարակության մոտ կա այդ բացասական վերաբերմունքը իշխանության նկատմամբ: Եվ այդ ձայնը նրանք չեն տա առանց փողի: Դա իշխանության մշակույթն է, որը ներմուծեց հասարակության մեջ: Եվ տարիների ընթացքում դա այնքան արմատավորվեց, որ մարդիկ հենց այդպես էլ մտածում են, որ փողի դիմաց իրենց ձայնը կտան: Այս պայմաններում էլ ի՞նչ հետընտրական պրոցես: Այս իրավիճակն ինձ հիշեցնում է միջինասիական երկրները, սա խանություն է, իսկ Սերժ Սարգսյանը` խան, մեծամասնությունն ունի, ոնց ուզում` այնպես էլ անում է:
Ինձ մի մարդ պատմեց, որ իրենց գյուղում նրանք, ովքեր ընտրությունների համար գումար են վերցնում, հետո չեն կարողանում մարդկանց աչքերին նայել: Այսինքն` եթե մարդը փողը վերցնում է, այդ ընդվզումը չկա: Ինքը մեղքի զգացում ունի, այդ զգացողությամբ չի կարող փողոց դուրս գալ, այդ նույն մարդիկ են, չէ՞, փողոց դուրս եկողները:
– Ասել կուզի` մարդկանց մոտ փողը վերցնելու մղում կա, բայց այն վերցնելուց հետո չեն կարո՞ղ դուրս գալ պայքարի:
– Այո´, այդ իրավիճակն է: Եվ իշխանությունն անթերի կազմակերպում է այդ գործընթացը: Եվ հենց այս ամենի դեմ էր, որ «Սասնա ծռերը» պետք է հետք թողնեին: Բայց պետք է ասել, որ նրանք մնացել են մարդկանց սրտերում: Գուցե կգա ինչ-որ պահ, և այդ պոռթկումը կլինի:
– Ուրեմն հետագայի համար չբացառե՞նք պայքարի նոր ալիք, նոր պոռթկումներ:
– Միանշանակ, չի կարող նոր պոռթկում չլինել: Իշխանություններն ինչքա՞ն պետք է այս բռնություններով առաջ շարժվեն: Չի կարող միշտ լինել այնպես, ինչպես իշխանությունն է կամենում: Երբ այսօր ԱԺ փոխնախագահ Էդուարդ Շարմազանովը սգում էր ոստիկանների մահը, խոսում, որ դեմ է եղբայրասպանությանն ու զենք վերցնելուն, նա մարտի մեկին դեմ չէր, որ զենք էին վերցրել ու 10 մարդու սպանել: Այդ թվում` չորս մարդու սպանել էին ոստիկանության ներկայացուցիչները: Այդ ժամանակ ինչո՞ւ իշխանությունների սիրտը չէր ցավում, ի՞նչ արտոնյալ կարգավիճակ ունի ոստիկանը Հայաստանի շարքային քաղաքացու նկատմամբ: Ինչո՞ւ մարտի մեկը չեն հիշում, չեն խոսում 10 զոհերի մասին:
Ռոզա Հովհաննիսյան
MediaLab.am
