«Մտավորականը պետության համար պատասխանատու շրջանում իրավունք չունի կաշկանդել իրեն». Արմեն Մարտիրոսյանը չի վերցրել պետական պարգևը

«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է «Անտարես» հրատարակչության տնօրեն Արմեն Մարտիրոսյանը

-Պարո՛ն Մարտիրոսյան, անկախության օրվա կապակցությամբ, երեկ նախագահ Արմեն Սարգսյանի որոշմամբ՝ պարգևատրվել եք «Հայրենիքին մատուցած  ծառայությունների համար» 2-րդ աստիճանի շքանշանով, բայց հրաժարվել եք, ինչո՞ւ:

-Լարված աշխատանքի մեջ սեպտեմբերի 20-21-ի գիշերը ժամանակ գտա խորհելու: Հասկացա, որ մտավորականը պետության համար պատասխանատու շրջանում իրավունք չունի որևէ ձևով իրեն կաշկանդի, որպեսզի քննադատի իշխանությանը կամ որևէ մեկին: 

Այսինքն՝ այդ ազատության, չկաշկանդվածության խնդիրն եմ փորձել լուծել, ոչ մեկի դեմ չէ: Հայաստանի դեմ հիմա մարտահրավերները շատ են ու պետք է սխալ քիչ արվի, ինչ-որ մարդիկ պետք է լինեն, որ այդ սխալների, եթե դրանք արվեն, մասին ասեն: 

Երախտապարտ եմ իմ գործընկերներին՝ Գործարարների միությանը, ովքեր գնահատել ու ներկայացրել են ինձ, բայց սա առաջին դեպքը չէ, ես մեկ անգամ էլ Սերժ Սարգսյանի ժամանակ եմ հրաժարվել «Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանից:

-Փաստորեն, ըստ ձեզ, ով պետական պարգև է ստանում, նա կաշկանդվում է ու չի՞ կարող քննադատել օրվա իշխանությանը:

-Միանշանակ, ոչ միայն պետական պարգև, այլ նաև պետական գրանտ: Միշտ ասել եմ, որ չի կարելի, որ պետությունը իր մտավորականին ուղիղ ֆինանսավորի կամ հրատարակչին տա փողը, իսկ հրատարակիչը տա այդ մտավորականին: 

Մատերի վրա կարող ենք հաշվել ընդամենը մի քանի անուն՝ Օհան Դուրյան, Երվանդ Մանարյան, Լևոն Խեչոյան, որոնք այս կամ այն ձևով ձայն են բարձրացրել ընդդեմ որևէ իշխանության կամ իրենց հետհայացքով զսպել են ինչ-որ բաներ անել: Դա քիչ է, պետք է այդ մարդկանց քանակը շատ լինի, որ նոր որակ ստացվի: 

Դա նրանից է, որ մեր պետությունը երկար ժամանակ միտումնավոր մտավորականներին փորձում էր «գնել», չեմ ասում, որ դա անպայման պետք է ստացված լիներ իր մոտ, բայց ինչ-որ ձևով ու չափով ստացվել է, որովհետև մենք ունեինք 2008 թվականին շատ-շատ մտավորականների կարիք, որոնք մեզ չեն միացել: 

Շատ կարևոր է նաև, թե ինչի համար են քեզ պարգևատրում, եթե ինձ ասեին, որ ընթերցանության մակարդակի բարձրացման համար է, դա կնշանակեր, որ իսկապես մեծ գործ ես արել, իրենք տեսել են դա, բայց, ստացվում է, որ չեն հասկանում ու չեն էլ տեսել դա: Կարևոր է, որ քո արած գործը ճանաչվի ու գնահատվի:

Այսօր ասում ենք՝ դպրոցներ, մանկապարտեզներ ենք վերանորոգում, կառուցում, բայց ինձ համար մանկապարտեզը բովանդակությունն է, ոչ թե շենքը: Սկզբից բովանդակություն պետք է ստեղծել, նոր պատեր, վերջապես ամենալավ, ամենամեծ ուժ տվող  դպրոցը պատ չի ունեցոլ, երբ որ Քրիստոսն իր աշակերտների հետ գնում էր ու հետո երկու միլիարդ սարքեցին քրիստոնեա՝ պատ չուներ, ուներ ինքնազոհաբերության տարր:  

Որպեսզի մեր կրթությունը փոխենք, պետք է ամեն մեկն ինչ-որ բան զոհաբերի, շատ չէ, մի փոքրիկ բան:

-Պարո՛ն Մարտիրոսյան, հետաքրքիր բան ասեցիք, որ պետությունը երկար ժամանակ փորձում էր «գնել» մտավորականներին, բայց պարտադիր չէ, որ հաջողեր: Չէի՞ք կարող վերցնել այդ պարգևն ու քննադատել իշխանությանը:

-Խնդիրը ինքնակաշկանդման մեջ է, որ քո ենթագիտակցությունը քեզ չկաշկանդի: Ես գտնում եմ, որ որևէ կաշկանդող բան չպետք է լինի, դա չի վերաբերում բոլոր ժամանակներին, վերաբերում է կարևոր ժամանակներին, իսկ այսօր շատ կարևոր ժամանակ է, ու պետք է այսօր մտավորականն ազատ լինի, որպեսզի այն կարողանա կիրառի, որ ինքը լսելի լինի: 

Իհարկե, այդ պետական պարգևը շատ թանկ է, բայց հարցը հենց այդ թանկից հրաժարվելու մեջ է, քո պետության բարձր պարգևից հրաժարվելու մասին է խոսքը: Դա ինձ համար միևնույն չէ, ես դողալով եմ դա արել, բայց այդ ազատությունը պետք է ունենալ: Մտավորականը նրա համար է, որ մաքրություն հաստատի հանրության մեջ:

-Հիմա դա հաջողվո՞ւմ է մտավորականներին, նրանց ձայնը լսո՞ւմ են, քննադատությունները հասցեատիրոջը հասնո՞ւմ են:

-Ես հիմա Սերժ Սարգսյանի օրինակը կասեմ: Նա, ի վերջո, լսեց այդ քննադատությունը ու, երբ ես հրաժարվեցի նրա տված պետական պարգևից և սկսվեց հարկային տեռոր մեր նկատմամբ, ի վերջո, իր օգնականի միջոցով մենք հանդիպեցինք «Բուկինիստում»՝ միմյանց գիրք նվիրելու համար, շատ կարևոր զրույց եղավ: 

Միակ հարցը, որ ես ու այդ մարդը քննարկել ենք եղել է Ղարաբաղի հարցը, այսինքն՝ պետության դե ֆակտո ղեկավարը, չեմ կարող նախագահ ասել, եկել էր հանդիպման հրատարակչի հետ ու մանրամասն պատասխանեց հրատարակչի տված հարցին: 

Այսինքն՝ այդ քննադատությունն այսպես, թե այնպես տեղ հասնում է, ես ո՞վ էի Սերժ Սարգսյանի համար, որ ինքը գար ու մի հատ էլ խոսեր ղարաբաղյան հարցի խնդիրներից, բայց ինչ-որ դեր ունեցել ես, չէ՞, որ այդ մարդը Բաղրամյան 26-ից հասել էր  «Բուկինիստ», այսինքն՝ տեղ հասնում է, Սերժ Սարգսյանին շատ եմ քննադատել, բայց մարդն արել է այդ քայլը ու դա շատ կարևոր է:

-Ի վերջո, ինչպե՞ս եք վերաբերվում պետական պարգևատրմանը, պարո՛ն Մարտիրոսյան:

-Օրինակ՝, եթե այդ մտավորականը գիտնական է ու արբանյակ է ստեղծում, իհարկե պետք է պարգևատրել, բայց Սախարովի նման մարդ էլ է պետք, որ այդ ամենը ստեղծի ու այդ բարիքից, որը կարող էր իրեն հասնել, չօգտվի՝ հանուն նրա, որ պետք է ճիշտը ասել: 

Շատ կարևոր է ունենալ մարդիկ, որոնք ամենածանր պահին իրենց կարևոր խոսքը կասեն: Ինձ չեմ համեմատում Սախարովի հետ, բնավ, բայց ընդհանուր գաղափարն եմ ասում:

Քրիստինե Աղաբեկյան

MediaLab.am