«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է քարտեզագիր Շահեն Շահինյանը
– Պարո՛ ն Շահինյան, այսօրվանից փաստորեն ադրբեջանական կողմը, ըստ հայ պաշտոնյաների հայտարարությունների, մաքսակետ է տեղադրել Գորիս-Կապան ճանապարհին: Մասնագիտական տեսանկյունից ի՞նչ է հուշում ձեզ այս իրավիճակը:
– Ադրբեջանական մաքսակետերի տեղադրումը ամբողջ գործընթացի տրամաբանական շարունակությունն է, քանի որ փաստացի հայ պաշտոնատար տարբեր անձանց կողմից բազմիցս հայտարարվել է, թե դա ադրբեջանական տարածք է: Կհիշեք, որ մի պահ ադրբեջանական կողմը կանգնեցնում էր հայկական, ինչպես նաև իրանական պետհամարանիշներով մեքենաները, փաստաթղթեր ստուգում: Հիմա էլ այդ տարածքի հետ վարվում է այնպես, ինչպես կվարվեր սեփական տարածքի հետ:
Դե ֆակտո, այդ տարածքում սկսում է գործել Ադրբեջանի օրենսդրությունը, և հետայու այդտեղով երթևեկող ցանկացած տրանսպորտային միջոց, այդ թվում՝ թե՛ Հայաստանի Հանրապետության, թե՛ միջազգային համարանիշներով, ստիպված է լինելու ենթարկվել Ադրբեջանի օրենսդրությանը:
Սա այն հայտարարությունների տրամաբանական շարունակությունն է, որոնց համաձայն այդ տարածքը Ադրբեջանինն է:
Սակայն ինձ համար այս վիճակը փոքր-ինչ աբսուրդային է. եթե չկա սահմանազատում, չկա սահմանների փոխճանաչում, ի՞նչ մաքսային հարաբերությունների մասին կարող է խոսք լինել:
Ավելին, օրինակ՝ ՀՀ քաղաքացին եթե փորձի ինքնաթիռով ժամանել Բաքու, նրան թույլ չեն տա մուտք գործել, իսկ ի՞նչ տրամաբանություն է գործելու, երբ ՀՀ քաղաքացին երթևեկի Գորիս-Կապան ճանապարհով: Թողնելո՞ւ են, թե՞ ոչ:
– Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանն այսօր հայտարարեց՝ ՀՀ քաղաքացին կարող է համապատասխան վճարի դիմաց երթևեկել այդ ճանապարհով:
– Սա աբսուրդի է նման, ուղղակի աբսուրդ է, ինչպե՞ս է դա հնարավոր: Եթե դուք փորձեք ՀՀ քաղաքացու անձնագրով մուտք գործել այդ տարածք, կարգելեն: Փաստացի այդ անցակետով թույլ են տալու անցնել Ադրբեջանի տարածք:
Եթե մի փոքր հետ գնանք, կհիշենք, որ հայտարարում էին, թե այդ ճանապարհով անցուդարձը ապահովելու է ռուսական կողմը: Ի՞նչ եղան այդ պայմանավորվածությունները, ինչո՞ւ փոխվեց այսպես, Ադրբեջանն ինքն իրեն որոշեց, որ դա դե յուրե իր տարածքն է ու կարող է օգտագործե՞լ:
– Այսօր վարչապետը հայտարարեց, որ անցակետը տեղադրվում է Էյվազլիի հատվածում…
– Նման փոփոխություն չկա: Երբ նախկինում խոսվում էր 21-կիլոմետրանոց հատվածի մաին, որ անցնում է Ադրբեջանի տարածքով, նույն հատվածի մասին է խոսքը, քանի որ այդ ճանապարհից այն կողմ գտնվում են ադրբեջանական անվանումներով բնակավայրեր, որոնցից մեկը Էյվազլին է: Բայց ինձ համար հարց է՝ արդյո՞ք դրանք Ադրբեջանի տարածք են՝ հաշվի առնելով այն, որ չկա ճանաչված սահման:
– Դուք կարծում եք, որ պետք է սահմանազատում ու սահմանագծում իրականացվեին, և հետո միայն հայտարարվեր դրանց ադրբեջանական լինել-չլինելու մասին:
– Միանշանակ այո: Դեռևս ապացուցված փաստ չէ, որ դրանք ադրբեջանական տարածք են, քանի որ կան քարտեզներ, որոնց համաձայն այդ տարածքները հայկական են: Մի քանի օր առաջ հայտարարվեց, որ քննարկվում է 1920-ական թվականների քարտեզը, իսկ այդ քարտեզով Գորիս-Կապան ճանապարհը Հայաստանի տարածքում է:
Եթե դիտարկենք 1970-ականների քարտեզները, ապա դրանք նշված են որպես ադրբեջանական, իսկ եթե դիտարկենք 1920-ական թվականների քարտեզները, ապա այդ տարածքը հայկական է:
– Եվ կոչվում էր Էյվազլի՞:
– Բնակավայրի անունով կդժվարանամ ասել, քանի որ Հայաստանը բաժանված է եղել, հետևաբար և՛ ցարական Ռուսաստանի, և՛ Սովետական Միության ժամանակաշրջանում այդ տեղանունները պահպանվել են թուրքալեզու անվամբ, ու հնարավոր է, որ քարտեզում հենց այդպես էլ գրված լինի:
Բայց, միաժամանակ, այդ տարածքն ունեցել իր հայկական համանունը: Անկախ նրանից, թե տարածքն ինչ անվանում ունի, սահմանազատում չեն անում ըստ անվանման: Սահմանազատում իրականացնում են ըստ կոնկրետ պայմանագրերով ու օրենքի ուժ ունեցող փաստաթղթերով:
– Այսինքն՝ Հայաստանը հիմքեր ունի՞ միջազգային ատյաններում վիճարկելու Ադրբեջանի այս գործողությունները, և, ընդհանրապես, հնարավո՞ր է նման բան:
– Դե յուրե կարող ենք վիճարկել կատարվողը միջազգային ատյաններում, բայց որքանո՞վ է դա արդյունավետ: Դե ֆակտո ես չեմ հիշում մի դեպք, երբ մենք վիճարկած լինենք մեզ համար կարևոր պետական նշանակության հարց միջազգային ատյաններում, և Ադրբեջանը դա կատարած լինի: Ես գոնե թերահավատ եմ, որ անգամ միջազգային դատարաններում մեր օգտին որոշում լինելու դեպքում Ադրբեջանը դա կկատարի:
Ինչ-որ մեկը պետք է պարտադրի, չէ՞, որ Ադրբեջանը որոշակի գործողություններ կատարի: Ո՞վ է պարտադրելու: Հայաստանը, տեսնում ենք, դեռևս ուժ չունի պարտադրելու: Որևէ երկիր դեռևս քայլեր չի գործադրել պարտադրել այդ երկրին:
– Միակ տարբերակը կարծում եք ուժային լուծո՞ւմն է:
– Ցավոք սրտի, այո: Թշնամու հետ պետք է խոսել ուժեղ բանակի, ուժեղ պետության լեզվով:
Հասմիկ Համբարձումյան
MediaLab.am
