«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր, Հայաստան-Ղազախստան բարեկամական խմբի անդամ Լիլիթ Գալստյանը
–Տիկին Գալստյան, Ղազախստանում քաղաքակն ճգնաժամ է, և այդ երկրի նանխագահի դիմումի հիման վրա ՀԱՊԿ-ն արագ արձագանքեց՝ խաղաղապահ ուժեր տեղափոխելով այնտեղ: Ինչպե՞ս եք ընդհանուր առմամբ գնահատում իրավիճակը և դրան ՀԱՊԿ ու մասնավորապես, Հայաստանի արձագանքը:
-Նախ, միանշանակ չէ․ ներքաղաքական ճգնաժամ է՞, թե՝ նաև արտաքին և ահաբեկչական միջամտության։ Զարգացումները դեռ առջևում են։ ՀԱՊԿ-ը՝ որպես կոլեկտիվ անվտանգության ինստիտուտ լուրջ կառույց է, կարևոր դերակատարությամբ, մանավանդ աշխարհաքաղաքական ներկա լարված մթնոլորտում: Մեր զորակազմը, ինչպես հայտարարվել է, մասնակցելու է ռազմավարական նշանակության օբյեկտների պահպանությանը։ Խնդիրն այն է, թե ինչպես ենք կապիտալիզացնելու մեր պահվածքը, մեր պետականության շահը ո՞րն է, ինչպե՞ս ենք կարողանալու այս ինստիտուտը ծառայեցնել մեր երկրի անվտանգային խնդիրներն։
Իմ բազմաթիվ հարցերը վերաբերում են Հայաստանի ներքաղաքական իրողություններին և հատկապես՝ Նիկոլ Փաշինյանի կողմից կիրառվող կրկնակի ստանդարտներին: Մեր հիշողության մեջ թարմ է փաշինյանի կողմից այս ինստիտուտի վարկաբեկման կիրքն ու կեցվածքը։ Հանրությունը պետք է հստակ պատասխան տրվի՝ ինչ ընթացակարգով էր 44-օրյա պատերազմի ժամանակ ՀՀ-ն դիմել ՀԱՊԿ-ին։ Հիմա, երբ շարունակվում է ադրբեջանական զորքերի կողմից ՀՀ ինքնիշխան տարածքի օկուպացիան, կարո՞ղ ենք առավել անաչառ վերաբերմունք և գնահատական ստանալ այդ ինստիտուտից: Երբ պատերազմի օրերին միջազգային տարբեր կազմակերպություններ և երկրների ղեկավարներ հայտարարեցին, որ արցախյան պատերազմում ահաբեկչական ուժեր են ներգրավված, ինչո՞ւ ՀԱՊԿ-ը բավարար հետևողականությամբ ու օպերատիվորեն չարձագանքեց: Ի վերջո, ՀՀ-ն կոնսուլտացիայի խնդրանքո՞վ էր դիմել, թե՞ միջամտության առաջարկով․․․
Մեր հաարակությունը իրավունք ունի Նիկոլ Փաշինյանից ու նրա ղեկավարած քաղաքական ուժից պարզաբանումներ ստանալ, թե ինչո՞ւ են նրա կողմից երկակի ստանդարտներ կիրառվում․ մի դեպքում քարկոծվում է այդ ինստիտուտը, երկրորդ պարագայում՝ առաջամարտիկի դեր է ստանձնում, Հայաստանի պարագայում նախկիններին մեղադրում է ժողովրդի դեմ զորք ու բանակ հանելու մեջ, հիմա մի ամբողջ զորամիավորում է մեկնում։
Ըստ էության, մենք տեսնում ենք, որ Ղազախստանը կարողացավ ՀԱՊԿ-ից՝ իր համար հնարավոր շահեկան վերաբերմունք ստանալ, իսկ թուրքադրբեջանական ագրեսիան մնաց չճանաչված, չդատապարտված։ Սա, իհարկե, մեր արտաքին քաղաքական տապալումների համատեքստում է։
Ի դեպ, չի կարելի մոռանալ նաև 44 պատերազմին Ղազախստանի պաշտոնական դիրքորոշումն ու նոյեմբերի 9-ին Ադրբեջանին ողջունելը․․․
–Հայաստանի ԱԽ քարտուղարն այսօր հայտարարել է, որ Հայաստանը պատասխանատու է իր ստանձնած պարտավորությունների նկատմամբ, որպես նախագահող երկիր, ու ընդգծել. «պատմության մեջ երևի առաջին անգամ աշխատեցրել ենք ՀԱՊԿ մեխանիզմները»:
-Իսկ ի՞նչն էր խանգարում, որ այդ մեխանիզմներն աշխատեցնեինք 44-օրյա պատերազմի ժամանակ: Մեր երկրի, մեր ժողովրդի անվտանգության համար ամենաճակատագրական պահին ինչո՞ւ մենք չկարողացանք աշխատեցնել, մեզ պետք է այդ գնահատականները տրվեն: Ինչո՞ւ այդպես ստացվեց: Ուրեմն ոչ բավարար գործիքակազմո՞վ էինք դիմել, ինչո՞ւ էինք միայն խորհրդակցության համար դիմել: Այս ամենը խոսում է իշխող քաղաքական ուժի որակների, բանակցելու անկարողության, գործիքակազմերը ոչ արդյունավետ կիրառելու մասին:
–Շատ լավ, իսկ ինչպե՞ս է ընդդիմությունը վերաբերում Ղազախստանում ստեղծված ներքաղաքական ճգնաժամի լուծմանը ՀԱՊԿ միջամտությանը:
-Ես ամբողջ ընդդիմության անունից չեմ կարող գնահատական տալ: Մենք ՀԱՊԿ անդամ երկիր ենք, կառույցն ունի իր կանոնադրությունը, իսկ Հայաստանը՝ ստանձնած պարտավորություններ:
Իմ հարցերը զուտ ներքաղաքական են՝ ինչո՞ւ այդ ինստիտուտը, Ղազախստանի պարագայում օպերատիվ գործեց, կոնսենսուսով որոշումներ կայացվեցին, իսկ Հայաստանի պարագայում՝ ունեցանք բոլորովին այլ պատկեր:
Պետք է վերլուծություններ կատարել ու գնահատականներ տալ: Ես հակված եմ պնդելու, որ խնդիրը նաև Հայաստանում իշխող ուժի քաղաքական անստույգ կողմնորոշումների և քաոտիկ վարքագծի մեջ է:
–Տիկին Գալստյան, օրինակ քաղհասարակությունն ասում է, որ Հայաստանի կառավարությունն անհեռատես ու ոչ պատասանատու գործեց՝ Ղազախստան զորք ուղարկելով: Դուք, որպես ընդդիմության ներկայացուցիչ, ունե՞ք գնահատական, արդյոք սա միջամտություն չէր այլ երկրի ներքին քաղաքական հարցերին:
-Ես անձամբ իմ անունից կարող եմ ասել, որ միջամտություն չեմ համարում։ Նաև կարևոր է, թե ինչպես կկապիտալիզացնենք մեր մասնակցությունը և կարժևորենք մեր հետագա ակնկալիքները։
Եթե այդ կառույցի անդամ ես, պետք է պահպանես այդ կառույցի կանոնադրությունը, մասնակից դառնաս և նաև կարողանաս ստանալ, քո շահը հետապնդես։
–Դուք հայ-ղազախական բարեկամական խորհրդարանական խմբի անդամ եք, չունե՞ք մտավախություն, որ այդ ամենի հետևանքով կարող է հակահայկական տրամադրություններ առաջանալ Ղազախստանում, որտեղ տասնյակ հազարավոր հայեր են ապրում:
-Նման դատողություններ ու վերլուծություններ անելու համար տեղեկատվության պակաս ունենք: Նաև մեր դեսպանատունը Ղազախստանում պետք է ճիշտ աշխատի՝ կապված մեր համայնքի քաղաքական կոռեկտության և անվտանգային հարցերի հետ։ Այն, ինչ կատարվում է Ղազախստանի փողոցներում, անկեղծ ասած, ժողովրդավարության հետ որևէ աղերս չունի՝ գլխատված ոստիկաններ, հարյուրավոր զոհեր, թալանված խանութներ ու բանկեր, երկիրը քաոսի մեջ: Մի՞թե ներկա պատկերը աղերս ունի ժողովրդավարության հետ:
Հստակ է, որ ընդվզման համար սոցիալական ֆոն կար, բայց հստակ է նաև, որ այն ուղորդվում է։ Երկրի կայունացումը, ներքաղաքական և պետական արժեքների պահպանությունը ղազախ ժողովրդի խնդիրն է, միանշանակ է, որևէ երկիր միջամտելու իրավունք չունի:
Բայց մենք իրավունք ունենք նաև լրացուցիչ մտահոգված լինել ընդհանրապես, տարածաշրջանի գերլարվածության, մի շարք աշխարհաքաղաքական գործոնների ակտիվացման առնչությամբ:
Հասմիկ Համբարձումյան
MediaLab.am
