«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է իրավապաշտպան Նինա Կարապետյանցը
– Տիկի՛ն Կարապետյանց, Բարձրագույն դատական խորհուրդը միաձայն որոշել է բավարարել միջնորդությունը, և դատավորներից մեկի նկատմամբ քրեական հետապնդում է իրականացվում: Ընդդիմադիր «Հայաստան» դաշինքը հայտարարում է իրավական բեսպրեդելի մասին: Դուք ի՞նչ կարծիքի եք:
– Ցավն էլ հենց այն է, որ բեսպրեդելի մասին խոսում են հենց նրանք, ովքեր իշխանության մաս են կազմել և ժամանակին ոչ պակաս բեսպրեդել են կազմակերպել: Դա ինձ համար շատ խնդրահարույց է: Այսինքն՝ գործող իշխանությունը ստեղծեց մի իրավիճակ, երբ նրանք, ովքեր պետք է պատասխանատվության ենթարկվեին, շատ դեպքերում լեգիտիմ հիմքեր են ձեռք բերում էդպիսի հայտարարություններ անել գործող իշխանությունների գործողություններին գնահատական տալու համար:
Մեղմ ասած, տարօրինակ ու անհասկանալի է այն, ինչ կատարվում է Հայաստանի դատական համակարգում: Երբ մենք պահանջում էինք անցումային արդարադատություն իրականացնել, կիրառել վեթինգ, լյուստրացիա գործիքակազմը, մեզ ասում էին, որ դա շատ խիստ, կոշտ գործիք է, չենք կարող իրականացնել:
Բայց այն, ինչ տեղի է ունենում հիմա, անհասկանալի ու անթույլատրելի է: Սրանից ավելի մեծ ճնշում դատական համակարգի վրա դժվար է պատկերացնել:
– ԲԴԽ-ն, որի կազմում են նաև դատավորներ, միաձայն բավարարել է միջնորդությունը, որով թույլ է տրվում դատավոր Բախշիյանի նկատմամբ քրեական հետապնդում սկսել: Ինչպե՞ս է ԲԴԽ-ն միաձայն նման որոշում կայացնում, գուցե իսկապե՞ս եղել են միջնորդությունը բավարարելու հիմքեր:
– Ուղիղ նույն կերպ, ինչպես ԲԴԽ-ն մերժեց Ստյոպա Սաֆարյանի գործի վերաբերյալ բերված բողոքը. էլի միաձայն դեմ քվեարկեց, էլի միաձայն, մեղմ ասած, շատ անհասկանալի որոշում կայացրեց:
Այնպես չէ, որ այդ ԲԴԽ-ն հեղափոխական գաղափարների կրող է ու հանրային մեծ վստահություն ունի: Քաղհասարակության առնվազն մեծ մասը երբեք չի ընդունել ԲԴԽ-ի գործող կազմը, և շատերն էին պնդում, որ լյուստրացիան պետք է սկսել Բարձրագույն դատական խորհրդի կազմից: Այնպես որ, եթե միաձայն է եղել միջնորդությունը բավարարելը, դա դեռ ոչինչ չի նշանակում:
– Դատավորների որոշակի խմբի նկատմամբ քրեական հետապնդումները կամ այլ գործողությունները մշտապես քննադատվում են ընդդիմադիր «Հայաստան» դաշինքի կողմից, նրանք են ցույցեր, հայտարարություններ անում, և քաղհասարակությունը մի տեսակ հետին պլան է մղված: Ինչո՞ւ է այդպես:
– Այո՛, նրանք ունեն իրենց հետաքրքրությունները, ու դրանք քաղաքական հետաքրքրություններ են: Նրանք երբեմն ճիշտ թիրախավորումներ են իրականացնում:
Իսկ ինչ վերաբերում է քաղհասարակությանը, ապա պետք է ասեմ, որ մենք շատ հարցերում մի փոքր տարաձայնություններ ունենք գործողությունների, հայտարարություններում ձևակերպումների տեսանկյունից: Քաղհասարակությունն ինքնին բազմաշերտ ու բազմակարծիք է և տարբեր խնդիրների նկատմամբ միատեսակ վերաբերմունք չունի, այդ իսկ պատճառով միասնական հայտարարություններ, գործողություններ դժվար է լինում կազմակերպել: Ես կարծում եմ՝ որևէ ողջամիտ մարդ գոնե քիչ թե շատ պատկերացում ունի դատական համակարգից, գործընթացներից, հետևաբար նրա համար իրականացվող գործողությունները չեն կարող ընդունելի լինել:
– Դուք նույնպե՞ս կարծում եք, որ գործադիրի կողմից ճնշում է գործադրվում դատական համակարգի նկատմամբ:
– Ես կարծում եմ, որ պետք է կիրառվեր այլ գործիքակազմ, որը կլիներ շատ խիստ ու շատ կոշտ, բայց հասկանալի կլինեին ընթացակարգերը ու հասկանալի կլինեին բոլորին՝ անկախ նրանից՝ մեկ ամիս առաջ են դարձել դատավոր, թե 30 տարի համակարգում են աշխատում: Այդ գործիքակազմի կիրառման արդյունքում մենք չէինք ունենա սելեկտիվ մոտեցում, սելեկտիվ վերաբերմունք, որը կախված կլիներ արդարադատության նախարարության բարի կամքից:
Սելեկտիվ վերաբերմունքը ինձ համար շատ անհասկանալի է: Ինձ համար անհասկանալի է, որ «Մարտի 1»-ի գործով Եվրոպական դատարանի որոշումների գոյության պայմաններում դրանց հեղինակ դատավորները շարունակում են պաշտոնավարել, բայց ինչ-որ կալանքի որոշում կայացնելու համար դատավորին տանեն պատասխանատվության ենթարկեն: Շատ անհասկանալի իրավիճակ է: Եվ ես բոլոր հիմքերն ունեմ ասել, որ, այո՛, սա ճնշում է, ընտրողական մոտեցում է և ոչ մի լավ բանի չի բերի:
– Տարբեր դատարաններ հայտարարություններ են արել, Դատավորների միությունն է նաև հայտարարությամբ հանդես եկել: Ի՞նչ լուծում կարող է լինել:
– Լուծումը կարող է լինել հանրային գիտակցության մեջ փոփոխությունը, թե որքան կարևոր է ունենալ պրոֆեսիոնալ, զտված, արդարադատություն իրականացնող դատական համակարգ:
Դա է պատճառը, որ ես ու քաղհասարակությունից իմ փոքր խումբ գործընկերները անընդհատ խոսում ենք հասարակության գիտակցության փոփոխության ու հանրային պահանջի ձևավորման անհրաժեշտության մասին: Շատերի համար դատական համակարգը վերացական համակարգ է, չեն հասկանում, որ այս համակարգն է հզոր պետություն ունենալու կարևոր երաշխիքը: Ի վերջո, հարցերը չեն լուծվելու Կառավարության շենքի դիմաց ցույցեր անելով, խնդիրների մեծ մասը պետք է լուծվի դատական համակարգի միջոցով, որը բոլոր իմաստներով պետք է լինի անկախ, ուժեղ ու պրոֆեսիոնալ:
Մյուս լուծումը այն կարող էր լինել, որ իշխանությունը գիտակցեր, թե որքան կարևոր է ունենալ ոչ թե ենթարկվող, ոչ թե գրպանային արդարադատություն իրականացնող համակարգ, այլ անկախ մարմիններ: Նրանք պետք է հասկանան, որ մի օր էլ իրենք կարող են դառնալ ամբաստանյալ, և իրենց էլ է անհրաժեշտ, որ դատական համակարգը կախված չլինի գործող իշխանություններից:
Այս իշխանությունները պետք է որ դա հասկանային, որովհետև արդարադատություն իրականացնող մամլիչի տակով անցել են, առնվազն վարչապետը քրեական պատասխանատվության ենթարկված է եղել: Նա պետք է հասկանար, որ պետք է լինի ոչ թե գրպանային համակարգ, այլ արդար գործող համակարգ: Ցավոք, նրանք գնացին ամենաանհասկանալի ճանապարհով:
Տարբեր դատավորների ու դատարանների հայտարարությունները ինքնապաշտպանության բնազդից դրդված են: Նրանք իրենց պաշտպանում են:
Ես հիշում եմ՝ 2018-ից հետո տված իմ բոլոր հարցազրույցներում մշտապես ասել եմ՝ լինելու է դիմադրություն, և հեղափոխությունը տապալելու է արդարադատություն իրականացնող համակարգը: Այդպես էլ եղավ: Բոլոր գաղափարները՝ կոռուպցիայի դեմ պայքարը, մարտի 1-ի նման գործեր և այլն, տապալվել են: Ոչ մեկը խիզախություն չունեցավ հարցեր տալու դատախազությանը, ԱԱԾ-ին, քննչական մարմիններին:
– Իշխանության ներկայացուցիչներն իրենք էլ հայտարարում են, որ իրենց պետք չէ գրպանային դատական համակարգ: Կարծում եք՝ անկեղծ չե՞ն:
– Մի անեկդոտ կա, ասում է՝ է, դու էլ ասա: Ասելը քիչ է, պետք է գործողություն անել: Նրանք, կարծում եմ, ստում են, որովհետև իրենց հենց գրպանային դատական համակարգ էր պետք: Գուցե առաջին փուլում մտածում էին, որ ամեն ինչ տեղը կընկնի, բայց այդպես չէր լինելու: Հետո երբ հասկացան, որ համակարգի կողմից դիմադրություն է կազմակերպվում, հասկացան, որ իրենց հենց գրպանային դատավորներ են պետք:
Նրանք դա անում են շատ ոչ պրոֆեսիոնալ ու գռեհիկ ձևով:
Հասմիկ Համբարձումյան
MediaLab.am
