«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է ստամբուլահայ հրապարակախոս, «Ակոս» թերթի խմբագիր Բագրատ Էստուկյանը
– Պարո՛ն Էստուկյան, Թուրքիայում ուժգին երկրաշարժից հետո ի՞նչ իրավիճակ է, կխնդրեմ ներկայացնեք՝ ինչ նոր խնդիրներ են ծագել, նաև հայերի մասին:
– Նախևառաջ ասեմ, որ մենք երեկվա դրությամբ ուրախացած ենք, որ մի հայուհի՝ 42 ժամից ավելի փլատակների տակ մնալուց հետո, ողջ-առողջ դուրս է բերվել: Նրա կենդանի մնալու հետ կապված մեր հույսը կտրել էինք: Հիմա հիվանդանոցում է, ստանում է անհրաժեշտ բուժօգնություն:
Ընդհանուր առմամբ, մահերի թիվը շարունակաբար աճում է, ու կարծում եմ՝ դեռ կաճի: Վերջին տվյալների համաձայն՝ այս պահին պաշտոնապես հաստատվել է, որ 7957 մարդ է զոհվել: Փրկարարական աշխատանքները ակտիվ չեն, և որոշ դժվարություններ են առաջանում, նրանք անընդհատ դիակներ են հանում փլատակների տակից:
– Աղետի գոտում հայ բնակչությունը շա՞տ է:
– Ոչ, շատ չէ, ամբողջը միասին հավանաբար 1000 հայ կարող է լինել կամ չլինել: Հայտնի է, որ Մալաթիայում զոհվել էին ազգությամբ հայ ամուսիններ և նրանց մանկահասակ երեխան։ Չի բացառվում, որ նրանց թիվը աճի: Երկրաշարժից ընդհանուր առմամբ 10 նահանգ է տուժել, որոնց ընդհանուր բնակչությունը մոտ 13 միլիոն է կազմում:
– Հայտնի էր, որ Թուրքիան տնտեսական լավ վիճակում չէր, թուրքական լիրայի պարբերական արժեզրկումներ էին: Հիմա այս երկրաշարժի հետևանքով ի՞նչ ծավալի խնդիրներ կարող են առաջանալ:
– Կարող եմ ասել, որ սոցիալ-տնտեսական ճգնաժամը կկրկնապատկվի, բացի այդ, մարդկային զգալի կորուստներ ունեցավ Թուրքիան այս երկրաշարժի հետևանքով: Էլ չենք խոսում նյութական կորուստների մասին՝ 11 հազար շենք է փլվել երկրաշարժի հետևանքով: Երկրի 10 նահանգներում 3 ամիս ժամկետով արտակարգ իրավիճակ է հռչակվել, հայտարարվել է 7-օրյա սուգ: Իսկ արտակարգ իրավիճակը ընտրությունների նախօրեին անշուշտ քաղաքական իմաստ էլ ունի, հետևաբար երկրում քաղաքական, սոցիալական, տնտեսական ճգնաժամը կրկնապատկվելու է:
– Հրապարակվում էին տեղեկություններ, որ ժողովուրդը դժգոհ է նորակառույցների որակից: Կա՞ նման բան:
– Այո, նման խնդիր կա, օրինակ՝ Հաթթայի օդակայանը, որը նոր կառույց էր, զգալիորեն վնասվել է երկրաշարժի հետևանքով: Այդ հարցը վիճաբանության նյութ էր Թուրքիայում: Մինչ դրա կառուցումը շատերը առարկում էին՝ հայտարարելով, որ տեղը հարմար չէ օդակայանի համար, և արդյունքում, հիմա այդ օդակայանը անգործածելի է դարձել:
– Կարծում եք՝ Էրդողանի դիրքերը կթուլանա՞ն ստեղծված ճգնաժամի պայմաններում:
– Էրդողանը շատ ճարպիկ քաղաքական գործիչ է. կան ազդակներ, որոնք կդժվարացնեն նրա գործը, և կան ազդակներ, որոնք, հակառակը՝ կթուլացնեն: Այդ ազդակները շահագործելու մեծ դաշտ է հիմա ստեղծվել:
Կրկնում եմ՝ նա ճարպիկ քաղաքական գործիչ է և կարող է վնասի միջից մեծ օգուտներով դուրս գալ:
Բնակչությունը հատկապես Թուրքիայի ծայրամասային հատվածներում մեծ հակակրանք ունի Էրդողանի նկատմամբ, և դրա պատճառներից մեկն էլ աղքատությունն է:
Հիմա երկրի սոցիալ-տնտեսական խնդիրները էլ ավելի են սրվելու, վերջապես երկիրը մեծ կորուստ ունեցավ, մեծաքանակ մարդիկ անօթևան են մնացել: Բայց նաև կարող եմ ասել, որ շնորհիվ իր ճարպկության այս խնդիրների միջով Էրդողանը կարող է չոր դուրս գալ, քանի որ ժողովուրդը միամիտ է. նա կարող է ամեն ինչ վերագրել աստծո կամքին, ոչ թե իր ղեկավարման թերություններին:
– Իսկ աղետի գոտում գտնվող շրջանները աղքա՞տ բնակավայրեր էին:
– Միանշանակ ասել հնարավոր չէ՝ կան և՛ աղքատ շրջաններ, և՛ ոչ աղքատ: Օրինակ՝ Իսքենդերը աղքատ շրջան չէր, բայց Մարաշը շատ աղքատ էր, Հաթթայը ընդհանուր առմամբ աղքատ չէր, բայց, իհարկե, կան նաև աղքատ գավառներ: Մալաթիան նույնպես:
– Երեկ Փաշինյան-Էրդողան հեռախոսազրույց է կայացել, որից հետո Թուրքիա հայ փրկարարների խումբ ուղարկվեց: Ինչպե՞ս եք սա գնահատում, և արդյոք Թուրքիայի ներսում հիշատակվո՞ւմ է այս մասին, կա՞ն քննարկումներ:
– Չէ՛, զուսպ են ավելի, չի խոսվում այդ թեմայով: Օրինակ՝ ես երեկ հետևում էի BBC-ի թուրքական բաժնի պատրաստած ռեպորտաժը, որում անտեսված էր Հայաստանը: Թվարկեցին օգնություն ցուցաբերած տասնյակ երկրներ, բայց Հայաստանի մասին չնշվեց, թեպետ երեկ արդեն ուղարկվել էր Հայաստանից փրկարարական ջոկատ:
Ինչ վերաբերում է այս քայլին, ապա կարող եմ ասել, որ երկու երկրների միջև սառույցը հալեցնելը կախված է երկու երկրների քաղաքական դիրքորոշումից. եթե քաղաքական գործիչները սառույցը հալեցնելու նպատակ ունեն, մամուլին պստիկ նշմար են անում՝ թեման ակտիվորեն բարձրացնելու մասին, արդյունքում ձևավորվում է հասարակական կարծիք: Բայց առայժմ նման բան չեմ տեսնում: Օրինակ՝ նման բան եղավ այն ժամանակ, երբ Հունաստանը երկրաշարժից հետո օգնության հասավ:
Հասմիկ Համբարձումյան
MediaLab.am
