«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է Հայ ազգային կոնգրես կուսակցության վարչության անդամ Արմեն Խաչատրյանը
– Պարո՛ն Խաչատրյան, Հայաստանն ու Ադրբեջանը ավարտել են խաղաղության պայմանագրի տեքստի վերաբերյալ քննարկումները, բոլոր կետերը համաձայնեցված են: Փաշինյանն էլ նախօրեին՝ ճեպազրույցի ժամանակ, ասաց, որ տեքստի հանրայնացման համար պետք է ծանոթանալ ընթացակարգերին, բայց հավելեց, որ հայ հանրությունը ծանոթ էտեքստին, որովհետև այն է, ինչ քննարկել են այս չորս տարվա ընթացքում, դրվագ-դրվագ տեղյակ է եղել ժողովուրդը: Կատարվողն ինչպե՞ս եք մեկնաբանում դուք:
– Անկեղծ ասած, հանրությանը հայտնի չէ, թե ինչ է իրեն հայտնի հանրությանը հայտնի լինելու մասին, ես չեմ կարող ասել, բայց հանրությանը հայտնի չէ: Մենք միշտ ենթադրել ենք, միշտ ադրբեջանական աղբյուրներն են մեր ինֆորմացիայի աղբյուրը եղել, որին վստահել ամբողջությամբ, հասկանում եք, որ անթույլատրելի է:
Երկրորդ՝ հասկացանք, որ տեքստը համաձայնեցվել է, իսկ արդյոք քայլերի հաջորդականության,մասնավորապես, Ադրբեջանի կողմից խաղաղության պայմանագիր ստորագրելու վերաբերյալ եղե՞լ է որևէ հավաստիացում: Մենք չունենք նման տեղեկատվություն, ու այս պահին խոսել խաղաղության պայմանագրի ստորագրման մասին հիմնազուրկ է: Այնպես որ, վերաբերմունքը տեքստին մի հարց է, վերաբերմունքը գործընթացին՝ մեկ այլ:
– Դե, չհամաձայնեցված կետերը երրորդ երկրի ներկայացուցիչների հետքաշումն է սահմանից, միջազգային հայցերից հրաժարումը, նաև Փաշինյանը հավելեց, որ այդ տեքստում չկա մի կետ, որը միայն մի կողմին է վերաբերում, բոլորը փոխադարձություն են ենթադրում: Ժամկետի մասով էլ սպասում են, որ Ալիևն ասի՝ երբ ու որտեղ ստորագրեն պայմանագիրը:
– Կանխատեսելի էր այդ իրերի ընթացքը, ու վերջին պաշտոնանկությունից կարելի էր ենթադրել, որ հայցերի մասով հարցի լուծումն արդեն տրված է: Ինձ մոտ տպավորություն կա, որ, այնուամենայնիվ, տեքստի շուրջ համաձայնեցումը միակողմանի է կատարվել, այսինքն՝ իշխանությունը կատարել է Ադրբեջանի պահանջը:
Նորից եմ ասում՝ մինչև ադրբեջանական կողմից չստանանք հավաստիացումներ, չենք կարող պնդել, որ ադրբեջանական կողմը պատրաստվում է ստորագրել այդ պայմանագիրը: Ես կարծում եմ, որ ադրբեջանական կողմը շարունակում է Հայաստանին պարտադրել իր պայմանները ու մինչև վերջ ուզում է ստանալ իր պարտադրած պայմանների կատարումը:
– Պարո՛ն Խաչատրյան, կարծում եք, որ Ադրբեջանը չի՞ շտապի հստակեցնել պայմանագրի կնքման ժամկետն ու վայրը:
– Ես ունեմ նման ենթադրություններ, որ առաջիկայում մենք այդ մասին Ադրբեջանից ծանուցում չենք ստանա, այս պահին պաշտոնական Բաքվի կողմից հակառակը պնդելու համար որևէփաստական հիմք մենք չունենք:
– Ե՞րբ կստանանք այդ ծանուցումը:
– Դա ոչ թե պետք է ժամանակով նայենք, այլ՝ Ադրբեջանի ախորժակով, ինչքան ճոխ կլինի այդ ախորժակը, ու ինչ ժամկետներում Նիկոլ Փաշինյանը կբավարարի Ադրբեջանի անընդհատ բացվող ախորժակը: Երբ սա բավարարվի, եթե իհարկե բավարարվի, այդ ժամանակ մենք կունենանք խաղաղության պայմանագիր, այս պահին Ադրբեջանը դեռ բաց է թողնելու դուռը ռազմական ճանապարհով խնդիրներ լուծելու համար, եթե Փաշինյանն ինչ-որ պահի հրաժարվի կատարել այդ ճոխացող ախորժակի որևէ պայման:
Ադրբեջանը պարտված ղեկավարին անընդհատ փակուղու առաջ է կանգնեցնելու ու փորձելու է ստանալ առավելագույնը, որպեսզի մենք չհայտնվենք այդ վիճակում, մենք պետք է կարողանանք անել դիրքորոշում հայտնողի փոփոխություն: Սա պետք է լինի առաջին քայլը, որպեսզի կարողանանք Ադրբեջանի ախորժակը զսպել, մենք դեռ սուվերեն պետություն ենք ու կկարողանանք գտնել դաշնակիցներ Ադրբեջանին զսպելու համար:
– Այն բոլոր պահանջները, որոնց մասին մենք գիտենք, Փաշինյանի խոսքով՝ կատարվելու են միայն պայմանագրի կնքումից հետո, այս պարագայում ինչո՞ւ պետք է Ադրբեջանը շահագրգիռ չլինի այդ պայմանագիրը հնարավորինս շուտ կնքելու հարցում:
– Ադրբեջանին ինչո՞վ են անհրաժեշտ ԵՄ դիտորդները կամ հայցերի հետքաշումը, ի՞նչ կենսական բան է դա տալու Ադրբեջանին, էդ որ Լաչինի միջանցքի հետ կապված բարձր դատական ատյանները վճիռ կայացրեցին, դա ի՞նչ արեց Ադրբեջանին, դա բավարար եղա՞վ, որ Ադրբեջանը Արցախի հայաթափումը չաներ: Դրանք ընդամենը դետալներ են, բայց ոչ բուն էությունը:
Հայ-ադրբեջանական կոնֆլիկտի միակ չլուծված ու միակ լուծում պահանջող դետալը մնացել է«Զանգեզուրի միջանցքը», և խաղաղության պայմանագիր չկնքելը կամ ձգձգելը Ադրբեջանի կողմից բացառապես կախված է նրանից, որ լուծված չէ «Զանգեզուրի միջանցքի» հարցը:
Ադրբեջանը խելացի է վարվում, պետք է սա նշել. ստեղծվում է նոր աշխարհակարգ, նոր աշխարհաքաղաքական իրավիճակներ ենստեղծվում, ու այս իրավիճակում նա ժամանակավոր դադար է վերցնելու՝ հասկանալու համար իր հետագա գործողությունները, դիրքորոշումները: Ի տարբերություն սրա՝ իշխանությունն այսօր աղերսում է այդ պայմանագիրը՝ որպես երաշխիք այն բանի, որ Ադրբեջանը նոր էսկալացիայի չի գնալու: Սա է պատճառը, որ Ադրբեջանը տեղ է թողնելու էսկալացիայի համար ու այսօր չի գնալու փաստաթղթի ստորագրման:
– Ստացվում է, որ տեքստի համաձայնեցումը ժամանակ շահելու համա՞ր է արվել, պարո՛նԽաչատրյան:
– Դե հա, գործընթաց է, ընթանում է, Ադրբեջանը մի հաղթանակ էլի տարավ, երկու պահանջ էլ կատարվեց, մենք պահանջ ունե՞նք այդ պայմանագրում, ես չգիտեմ:
– Բովանդակության հաստատումից հետո սկսվեցին քննարկումներ, թե սա կապիտուլյացիա է, այլ ոչ թե՝ խաղաղություն: Այդպե՞ս է:
– Սա փաստացի կապիտուլյացիայի հետևանք է, դա նոր չի եղել, ու այս փաստաթղթով չէ, որ այդ կապիտուլյացիան պետք է հաստատվի, դա եղել է տևական ժամանակ առաջ, ու այս մնացած բոլոր բաները դրա հետևանքներն են, արձանագրումները: Այնպես որ, պետք չէ էմոցիոնալ նոր ալիք ստեղծել, կապիտուլյացիան վաղուց է եղել:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
