Հունվարի վերջին Ադրբեջանում ինքնասպան եղավ ԼԳԲՏ ակտիվիստ, գեյ Իսա Շահմարլին: Չդիմանալով հասարակության ճնշումներին՝ բազմաթիվ ԼԳԲՏ անձինք, հիմնականում գեյեր, ինքնասպան են լինում նաև Հայաստանում:
Սակայն ըստ «Հանրային տեղեկատվություն և գիտելիքի կարիք» (ՓԻՆՔ) ՀԿ նախագահ Մամիկոն Հովսեփյանի՝ այդ մասին գրեթե անհնար է խոսել, քանի որ ինքնասպանությունից հետո նրա ընտանիքը անմիջապես մի աղջիկ է «հայտնաբերում», որը նրա նշանածն էր:
31-ամյա միասեռական Հրայրը (անունը փոխված է) «Մեդիալաբին» ասում է, որ հայ հանրությունում գերակա արժեք համարվող կին-ամուսին-երեխա շղթան իր համար վանդակ է, որտեղ իրեն ուզում էին տեղավորել իր ծնողները. «բայց ես դուրս պրծա այնտեղից»:
Այն, որ Հրայրը գեյ է` հայտնաբերել է հայրը մի գիշեր, երբ վերջինս իրենց տանը հյուրընկալել էր իր գեյ զուգընկերոջը:
«Պապաս բան չասեց, մամայիս էր պատմել,- ասում է նա,- մամաս լաց լինելով ասում էր, որ եթե ամուսնանամ`կփոխվեմ»:
Հրայրը մի քանի անգամ փորձել է սեռական հարաբերություն ունենալ աղջիկների հետ` մտածելով, որ միգուցե բիսեքսուալ է, սակայն հասկացել է, որ էմոցիոնալ բավարարվածություն ստանում է միայն տղաների հետ կապով:
ՓԻՆՔ-ը 2011թ. հանրային վերաբերմունքի ուսումնասիրություն է արել, համաձայն որի հարցվողների 70 տոկոս դիրքորոշմամբ` հանրությունը պետք է դատապարտի ԼԳԲՏ անձանց, իսկ 98 տոկոսը կարծում է, որ այն շեղում է: Նույնիսկ հարցման արդյունքում էլ երևում է «հայ լինելու» մասին առանձնահատուկ վերաբերմունք, և 52 տոկոսը նշել է, որ հայ ազգին հարիր չէ ԼԳԲՏ անձ լինելը:
Երևանի պետ համալսարանի կիրառական հոգեբանության կենտրոնի տնօրեն, հոգեթերապևտ Դավիթ Գևորգյանն ասում է, որ դասական սեռական կողմնորոշումը չի կարող որակվել որպես նորմալ, իսկ այլընտրանքայինը` շեղում նորմայից, քանի որ ինչ-որ երևույթի նորմալ լինել-չլինելու մասին խոսել կարելի է միայն այն ժամանակ, երբ հասկանալի լինի մեխանիզմի ձևավորումը:
«Ցանկացած երեխա 3-7 տարեկան հասակում անցնում է նույնականացման պրոցես իր սեռի մարդու հետ, տղայի համար՝ հոր, աղջկա կողմից՝ մոր և հակադրվելով հակառակ սեռին` բերում է հակում նրա նկատմամբ,- ասում է նա,- նույնասեռականների համար այն ունենում է մի փոքր այլ ընթացք, և դրա պատճառները դեռևս պարզ չեն, քանի որ այդ գործընթացը տեղի է ունենում անգիտակցական պրոցեսների արդյունքում»:
1972-73թթ. ամերիկյան հոգեբանների ասոցիացիան, այնուհետև 1992թ. ՄԱԿ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը միասեռականությունը հանեցին հոգեկան հիվանդությունների շարքից, որպիսին այն համարվում էր մինչև 1970-ականները:
Հովսեփյանն ասում է, որ ուսումնասիրության արդյունքում նրանք պարզել են, որ մարդիկ իրազեկվածության պակաս ունեն և չգիտեն սեռական կողմնորոշման ու գենդերային ինքնության տարբերությունը. «Նրանք չգիտեն, որ միասեռականը չի կարող փոխել իր սեռական կողմնորոշումը»:
Հոգեբանը նշում է, որ մինչ 6 տարեկանը` սեռական ինքնահասունացման առաջին փուլերում որոշակի արտաքին ազդեցություններ. դաստիարակություն, միջավայր և այլ հանգամանքներ կարող են նշանակալից ազդեցություն ունենալ սեռական կողմնորոշման հարցում:
«Առաջին հայացքից անմեղ թվացող այնպիսի հանգամանքներ, ինչպիսին են միասեռ միջավայրի գերակայությունը կամ ծնողական մեսիջների անհամապատասխանությունը երեխայի կյանքում կարող են համալիր կերպով ազդել, որպեսզի երեխան չանցնի նույնականացման դասական գործընթացը»,- ասում է նա:
Սրանք թեպետ կարևոր գործոններ են, սակայն հոգեբանն ընդգծում է, որ ամբողջ դաստիարակությունը հիմնականում ուղղված է մարդու գիտակցական ոլորտի զարգացմանը և շատ հաճախ չի էլ շոշափում ենթագիտակցությունը, իսկ վերջինս ունի ինֆորմացիայի ստացման իր սեփական ուղիները, և «սիրել աղջիկների, թե տղաների» ընտրությունը մարդը կայացնում է շատ ավելի վաղ շրջանում, քան ձևավորված է լինում նրա գիտակցությունը:
«Խոսքը վերաբերվում է զգայական մակարդակում կատարվող պրոցեսներին, որոնք կարող են վերաբերել մինչև անգամ ոչ խոսքային շրջանի և նախածննդյան շրջանի՝ հղիության և ներարգանդային զարգացման ընթացքին,- ասում է նա,- այն պրոցեսները, որոնք մարդուն կարող են ենթագիտակցորեն հանգեցնել նման սեռական կողմնորոշման, կարող են լինել անտեսանելի, և թվա, թե ամեն ինչ նորմալ է ընտանիքում, բայց որոշակի գենետիկական, ֆիզիոլոգիական, հոգեբանական նախադրյալներով կամ ուրույն անձնային առանձնահատկություններն իրար գումարվելով` տան ինչ-որ ուրիշ արդյունք»:
Գևորգյանը վկայակոչում է ժամանակից հոգեբանության նախահայրերից մեկին` անալիտիկ հոգեբանության հիմնադիր Կարլ Յունգին, որի ուսմունքի հիմքում ընկած է անգիտակցական վիճակում մարդու երկսեռ լինելու մասին գաղափարը:
28-ամյա ամերիկահայ բիսեքսուալ Նորան կանանց նկատմամբ ունեցած սեռական հակումը հայտնաբերել է Հայաստանում`ընդամենը 3 տարի առաջ: Նրա ծնողները ԱՄՆ են մեկնել Ստամբուլից, երբ նա արդեն մեկ տարեկան էր: Նորային մեծացրել են չափազանց խիստ ու պահպանողական միջավայրում, որտեղ «կանայք պիտի լինեն այսպիսին ու անեն այսպիսի բաներ»:
Երբ նա ընդունվել է Լոս Անջելեսի UCLA համալսարանը` կարող էր տանը մնալով հաճախել դասերի, սակայն ի հակառակ ծնողների`ապրել է համալսարանական կամպուսում, որպեսզի ծանոթանա աշխարհի հետ: Համալսարանում Նորան մի գեյ տղայի հետ է ծանոթացել, սակայն երբեք չի մտածել, որ ինքը կարող է իր սեռի նկատմամբ հակում ունենալ:
Հետո Նորան մի քանի անգամ տարբեր ծրագրերով գալիս է Հայաստան ու որոշում կապը պահել իր պատմական հայրենիքի հետ: Հերթական այցելություններից մեկի ժամանակ նա ծանոթանում է լոնդոնաբնակ մի հայուհու հետ, որի տեսքից` իր խոսքով, սիրտը վեր ու վար էր անում:
«Նա շատ գեղեցիկ էր ու երբ նրան տեսա՝ հասկացա, որ ուզում եմ հետը լինել,- «Մեդիալաբին» ասում է նա,- մի հավաքույթի ժամանակ երկուսով հանկարծ զուգարանում հայտնվեցինք, խմած էի ու ասացի, որ շատ գեղեցիկ է: Նա էլ ինձ համբուրեց ու սիրտս սկսեց թփթփալ»:
Այդուհանդերձ, Նորայի առաջին միասեռական փորձը եղավ դրանից մոտ երկու տարի հետո, իսկ ընկերոջ հետ այժմ գժտված է, որովհետև վերջինս արդեն գիտի կանանց նկատմամբ նրա հակման մասին:
«Ընկերոջս շատ էի սիրում, բայց նրան ասել եմ, որ ցանկանում եմ նաև կնոջ հետ լինել,- ասում է Նորան,- որովհետև նա արդեն զգում էր»:
Նա այդպես էլ իր համար չի պարզել, թե ինչու է բիսեքսուալ, միայն ասում է, որ իրեն ավելի շատ ձգում են կանայք:
«Դժվար է որոշել տղայի հետ ես ուզում լինել, թե աղջկա,- մտածկոտ ասում է նա,- տղաներից կոնկրետ տղայի հետ եմ ուզում լինել, օրինակ` ընկերոջ հետ, սակայն երբ առաջին անգամ կնոջ հետ եղա` ինձ հազար անգամ ավելի լավ էր ու հանգիստ էի զգում»:
Ամերիկացի սեքսապաթոլոգ Ալֆրեդ Կինսին երկու խոշոր ուսումնասիրություն է տղամարդկանց և կանանց շրջանում: Հարցման ենթարկված տղամարդկանց 4 տոկոսը պատասխանել է, որ բացառապես միասեռական է:
Հովսեփյանը հղում է անում Կինսիի հետազոտությանը՝ ասելով, որ հոմոսեքսուալիզմը օրինաչափ երևույթ է ու բնության պահանջը, քանի որ բոլոր ժամանակներում և բոլոր հասարակություններում որոշակի փոքր տոկոսով եղել են միասեռականներ. «Մարդիկ, եթե տարրական գիտելիքներ ունենային՝ կհասկանային, որ ԼԳԲՏ անձինք չենք շատանա ու Հայաստանը երբեք չեն կարող ամբողջությամբ դարձնել հոմոսեքսուալ»:
Հոգեբան Գևորգյանի համար այս 3-5 տոկոս ցուցանիշը բավական տրամաբանական է:
«Սակայն ավելի կարևոր է այն, թե ինչպես ենք մենք այն տեղավորում մեր ընկալման տիրույթում, որովհետև այդ 3-5 տոկոս թվերի տակ ռեալ մարդիկ են ապրում, որոնք ունեն ապրումներ, աշխատանքի ընդունվելու խնդիր և կյանք, որը պետք է ապրել»,- ասում է նա:
Աննա Մուրադյան
Լուսանկարը` Անահիտ Հայրապետյանի
© Medialab.am
