«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է «Իրազեկ և պաշտպանված սպառող» ՀԿ նախագահ Բաբկեն Պիպոյանը
– Պարո՛ն Պիպոյան, ինչպես և կանխատեսվում էր, հայ-ռուսական հարաբերություններով պայմանավորված Լարսում արդեն առաջացել են խնդիրներ, ինչին ի պատասխան կառավարության աշխատակազմի ղեկավարը կոչ է անում բիզնեսին նոր շուկաներ գտնել, գնել բացառապես հայկական արտադրանք: Ձեր մեկնաբանությունն եմ խնդրում:
– Նմանատիպ կոչեր կարող էին անել բոլորը, բայց ոչ կառավարությունը, որովհետև նման հայտարարություններ անողներ շատ կան՝ կառավարամերձ ուժեր, փորձագետներ, իսկ կառավարությունը գործ անող է, ոչ թե զանգ կախող, այսինքն՝ մենք կոչապետություն չենք:
Ես դեռ երեկ էի ասել, որ հիմա խնդիրը կփորձեն ուռա՜-հայրենասիրական կոչերով լղոզել, ու ստիպված եմ հիշեցնել, որ ընդամենը ամիսներ առաջ կաթնամթերքի շուկայում սահմանափակումներ եղան, ու կրկին բոլորը քննարկում էին, որ դա քաղաքական է: Բայց, ինչպես հայտնի դարձավ պարզաբանումներից, քաղաքական որևէ բան չկար, կար հետևյալ խնդիրը. իրանական շուկայից կաթնամթերքի հումք արտադրողներից քչերն են, որ գրանցված են ՌԴ արտահանելու համար, ու Հայաստանն այդ ընկերությունների արտադրանքը բերում է, վերամշակում ու տանում: Իրենք ասում էին՝ այն ընկերությունները, որոնք այդ չգրանցված ընկերություններից ապրանք կարտահանեն, չեն արտահանի, բոլոր նրանք, ովքեր կվերամշակեն այն ընկերությունների ապրանքը, որոնք գրանցված են, չեն լինի:
Երկու պետական լիազոր մարմինների միջև մասնագիտական դաշտում տեղի ունեցավ աշխատանքային հանդիպում-քննարկում: Իհարկե, շատ նուրբ բաների մասին հիմա ես կարող եմ խոսել, որը քչերին հետաքրքիր կլինի, բայց հաղորդագրություններում անգամ առկա էր, որ դիվանագիտական կորպուսի ներկայացուցիչ են բերել քննարկմանը, իսկ մինչ այդ նման բան չկար, այսինքն՝ ուղիղ ցույց են տվել, որ դուք ամեն ինչի մեջ ուզում եք քաղաքականություն տեսնել, անգամ այնտեղ, որտեղ պետք է, որ դուք ձեր գործը տեսնեք: Այսինքն՝ դա նոտա էր, մի քիչ կողմնորոշվեք, թե մասնագիտական հարցերն ինչպես պետք է քննարկել, ու ավելին՝ ռուսական կողմի պաշտոնական հաղորդագրության մեջ հստակ նշված էր, որ գերատեսչությունների միջև է, այսինքն՝ ոչ թե պետությունների միջև հարաբերությունների վստահությունը կվերականգնվի, այլ՝ գերատեսչությունների, այսինքն՝ հստակ է, որ լիազոր մարմնի նկատմամբ վստահություն չկա:
Բնականաբար, եթե այս ուղղությամբ քայլեր չեն ձեռնարկվում, մոնիթորինգային ծրագրեր չկան, վստահություն չկա, երբ ընդհանուր քաղաքական ֆոնն էլ լարված է, սկսում են աչք չփակել ինչ-որ բաների վրա, որոնց վրա մինչ այդ աչք էին փակում: Քաղաքական նոտայի տարրի չափն արդեն ձեզ ասացի:
Հիմա գամ արդեն կոչերին. նախ՝ այդ ծավալները միայն մե՞ր շուկայի համար են նախատեսված, թե՞ նաև արտահանման, այսինքն՝ մեր շուկան դեֆիցիտային պայմաններո՞վ էր աշխատում, իհարկե ոչ: Երկրորդ՝ երբ արդեն նոր շուկաներ գտնելու վերաբերյալ հորդոր է գնում, նոր շուկաներ գտնելն էլ է կառավարության գործը: Ինչ-որ իմաստով, այո՛, նոր շուկան տնտեսվարողը պետք է գտնի, օրինակ՝ գնա, տեսնի, որ ԱՄՆ-ում հայկական լոլիկը կվաճառվի, բա ԱՄՆ հասցնե՞լը:
Եթե շուկայի ուսումնասիրության հարցն անգամ թողնում ես բիզնեսի վրա, միևնույն է, բիզնեսին պետք է ուղղորդես, որովհետև հիմա առանց թղթի կարո՞ղ ենք, օրինակ՝ 30 արկղ լոլիկ վերցնել ու գնալ Իտալիա կամ Ֆրանսիա: Իհարկե չէ, որովհետև դրա համար անհրաժեշտ են համապատասխան փաստաթղթեր, դրանք պետք է փոխճանաչված լինեն, լիազոր մարմիններն իրար հետ պետք է աշխատած լինեն, այսինքն՝ այստեղ մեծ ծավալի անելիք ունի պետությունը: Երբ հորդորում են, պետք է ասեն՝ գիտեք, իքս երկրի հետ խոսել ենք, սերտիֆիկատների ճանաչում ունենք, նրանց համար արել ենք մոնիթորինգ:
Մեր երկրում Այ Թի ոլորտը փրկելու համար փող են տալիս, բայց գյուղատնտեսության ոլորտը փրկելու համար մոնիթորինգային ծրագրերը, որոնք այս կամ այն ապրանքում, մթերքում մնացորդներ պետք է պարզեին, դրանց ծրագրերի ֆինանսավորումը կրճատել են: Վերջին անգամ ե՞րբ եք լսել ոլորտային խայտառակ չարաշահումների մասին, իսկ փորձը ցույց տվեց, որ հանրային վերահսկողությունը որ ոլորտ մտավ, մոնիթորինգ արեց, պատկերը խայտառակ էր:
Փորձը ցույց տվեց, որ երբ դրսից եկան արտահանման համար մոնիթորինգ անելու, ամեն արտադրության համար ահռելի տեղեկանք գրեցին, գնացին, բա մինչ այդ մենք ո՞ւր էինք: Ես չեմ ասում, թե նոտա չկա, անպայման կա նաև ընդհանուր քաղաքական նոտա, բայց թող մենք պատշաճ մեր գործն անեինք, տեսնեմ՝ նման խնդրի առաջ կկանգնեի՞նք:
– Եթե այս խնդիրը շարունակվի, ի՞նչ է մեզ սպասում:
– Եկեք ես կանխագուշակություններ չանեմ, արդեն իսկ ասում եմ՝ ով ինչ պետք է անի: Ավելին ասեմ՝ թող հիմա ավելի շատ բիզնեսի շահերի պաշտպանները մտածեն, ինձանից հասանելիքը՝ որպես ՀՀ քաղաքացի, մաքսիմալ արել եմ, հանրային արձագանքն արդեն իսկ տվել եմ, հիմա էլ ձեր հարցերին եմ պատասխանում:
Բիզնեսը պետք է հասկանա, որ պետք է գնա կառավարություն ու համապատասխան պահանջներ ներկայացնի: Այդ մյուս շուկաների մասին որ խոսում են, մենք երբևէ դրանց մրցունակությունը չափած կա՞նք: Էլի եմ ասում՝ դարձել ենք կոչապետություն:
– Պարո՛ն Պիպոյան, իսկ այդ կոչերով մենք ո՞ւր ենք հասնելու:
– Այնտեղ, որտեղ ենք, եթե ընդամենը տեսնենք, թե ինչ կորուստներ ունենք այս տարիների ընթացքում, կհասկանաք, թե ուր ենք հասնելու այս կոչերով, որովհետև այս պահին գյուղատնտեսական խնդիր է առաջանում, մինչև այդ էլ անվտանգային այլ խնդիրներ են առաջացել: Իրականում միշտ գտնվում է մի համեմունք, որով կոչերն անում են, իբր թե դրանք ինքնիշխանությանը միտված են, ես կարող եմ ասել, որ պետությունը որքան թուլանում է, դիրքերը վատանում են, այնքան թուլանում է նաև ինքնիշխանությունը, մնացածը կենացներ են:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
