«Ադրբեջանը մեզ ստորացնում է». Ըստ Արա Պապյանի, խոսքից գործողությունների անցնելու ժամանակն է

«Մեդիալաբի» զրուցակիցն է «Մոդուս Վիվենդի» վերլուծական  կենտրոնի ղեկավար Արա Պապյանը:

-Պարոն Պապյան ՄԻ 24 ուղղթիռը խոցելուց անմիջապես հետ պաշտոնական Բաքուն ԼՂՀ օդային տարածքը ոչ թռիչքայի գոտի հայտարարեց եւ այդ մասին շտապեց տեղեկացնել Քաղավիացիայի միջազգային կազմակերպության անդամներին: Ի՞նչի կարող է հանգեցնել Ադրբեջանի նման հայտարարությունը:

-Նախ եւ առաջ, այդ հայտարարությունը քաղաքական հայտարարություն է: ԼՂՀ երկինքը հայտարարելով ոչ թռիչքային գոտի, Ադրբեջանը ուզում է ցույց տալ, որ Լեռնային Ղարաբաղն Ադրբեջանի տարածք է, որովհետեւ տարածքի  վրա գտնվող երկնքի ինքնիշխանությունը պատկանում է երկրի ինքնիշխանություն ունեցողին: Երկրորդ, սրա մեջ կա ռազմական սպառնալիք: Ադրբեջանն ուզում է  հասկացնել, որ ինքը պատրաստ է ոչնչացնել ինքնաթիռ, ուղղաթիռ, թռչող ապարատներ եւ, փաստորեն, Ադրբեջանը ցույց է տվել դա:

Զինադադարից հետո սա առաջին դեպքն էր, ցավոք կարծում եմ, որ միակը չի լինի, որովհետեւ մենք նկատում ենք` Ադրբեջանն ինչ-որ քայլեր է անում, սկզբից նշանառուներն էին, դիվերսիոն խմբերը, տեսնում է` այդ քայլը ստացվեց ու առանձնապես դատապարտում  չեղավ միջազգային հանրության կողմից, հայկական կողմից էլ առանձնապես համարժեք պատասխան չեղավ, շարունակում է կրկնել: Հիմա մենք տեսանք, որ գրեթե բոլորը, բացառությամբ ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարի ներկայացուցիչ Ապատուրայի, խոսեցին ուղղակի ուղղաթիռի մասին: Միայն Ապատուրայը նշեց, որ Ադրբեջանը խոցել է հայկական ուղղաթիռ, մյուսները ափսոսանք, ցավ էին հայտնում կամ դատապարտում էին ուղղաթիռի խոցվելը`  վերացական: Ո՞վ  խփեց, ո՞ւմ ուղղաթիռն էր…Երկրորդ պարբերության մեջ բոլորն առանց բացառության, կողմերին զսպվածության կոչ արեցին: Սա նշանակում է, որ դրվում է հավասարության նշան, ինչից Ադրբեջանը ոգեւորվելու է: Եթե  անգամ մենք էլ ինչ-որ բան ոչնչացնեք, Ադրբեջանի համար էական չի լինի, որովհետե նա փող ունի, մարդկային կյանքերն էլ կարեւոր չեն նրա համար:

– ԼՂՀ ու Հայաստանի իշխանությունները տեւական ժամանակ փորձում էին Ստեփանակերտի օդանավակայանի խնդիրը լուծել: Օդանավակայանն այդպես էլ չգործարկվեց, փոխարենը ունենք նման հայտարարություն:  Միջազգային հանրության արձագանքն ինչպիսի՞ն պետք է լինի այս դեպքում ԼՂՀ քաղաքացիների ազատ տեղաշարժման իրավունքի ապահովման տեսանկյունից:

-Չմոռանանք, որ Ղարաբաղից Հայաստան եկող քաղաքացիական օդանավեր չկան, հետեւաբար Ադրբեջանը կարող է ասել` ես ոչ մի բան չեմ սահմանափակում, ռազմական թռիչքներն ենք սահմանափակում: Այստեղ այլ խնդիր կա, երբ նման հսկայական ներդրում է կատարում  ու զուգահեռ նաեւ քաղաքական վարկն է դրվում սեղանին, պետք է ամեն  ինչ հաշվարկվի: Եթե դու վստահ չես, որ կարող ես թռցնել օդանավ, բայց հայտարարում ես,  դա նշանակում է` խայտառակ ես լինում ու հսկայական գումար ես անարդյունավետ ծախսում Տարբեր թվեր են նշվել` քսան միլիոն դոլար, ինչեւէ, խոսքը միլիոնավոր դոլարների ներդրման մասին է, եթե որեւէ հիմնարկություն ստուգեին ու տեսնեին, որ այդ հիմնարկությունն անարդյունավետ հինգ հարյուր դոլարի ծախս է արել, օրինակ, գնել է մի սառնարան, որը չի աշխատում, կհարցնեին`բա չէի՞ք մտածում,  սա ինչ է: Հիմա ո՞վ է պատասխանատու այդ օդանավակայանը կառուցել եւ չգործարկելու համար: Մարդիկ են չէ, ինչ-որ մեկը խորհուրդ է տվել ԼՂՀ գուցե եւ Հայաստանի ղեկավարությանը, համաձայնություն են տվել, հիմա ո՞վ է պատասխան տալու: Այդ միլիոնավոր դոլարներով կարելի էր հազարավոր զոհվածների երեխաներ պահել, ծախսել պաշտպանությունն ամրապնդելու վրա: Այդ օդանավակայանի խնդիրն այն չէ, որ տարին երկու-երեք անգամ  ղեկավարությունն ուղղաթիռով թռչի: Ես չեմ կարծում, որ Ադրբեջանի հայտարարությունն արված է ռեալ կիրառման համար, նա ուղղակի ուղենիշեր է սահմանում, բայց այս դեպքում, կարեւորը հայտարարությունն է:

-Փաստորեն, մենք դրա հետ կապված պատասխան հայտարարություն չունենք: Ըստ էության, նաեւ  չկա միջազգային հանրության համարժեք արձագանքը:

-Գիտեք, մերոնք մի տեսակ շատ են արհամարհում միջազգային իրավունքը: Ինձ թվում է  Ալիեւը, ամեն դեպքում Մոսկվայում սովորելով միջազգային հարաբերություններ, ինչ-որ բան հասկացել է: Հասկանում է, որ պետք է ֆիքսի դիրքերը: Ղարաբաղի ղեկավարությունը պետք է անի պատասխան հայտարարություն եւ ասի, որ Ղարաբաղը հանդիսանում է անկախ, ինքնիշխան  պետություն, հետեւաբար, հարեւան Ադրբեջանի ղեկավարությանը կոչ ենք անում չմիջամտել հարեւան երկրի շահերին, այսինքն, մենք էլ մեր դիրքը պետք է ֆիքսենք:  Դու պետք է հնչեցնես  քո դիրքրոշումը, պետք է դա ամրագրես, ի վերջո, լռությունը համաձայնության նշան է նաեւ միջազգային հարաբերություններում, այսինքն, չի եղել առարկություն, ուրեմն դու համաձայն ես պնդման հետ, եթե անգամ դա հազար անգամ պահանջվի: Պատահական չէ, որ Ադրբեջանն ամեն անգամ բողոքում է, երբ ինչ-որ մի տեղ մի քարտեզ է հայտնվում, որտեղ Ղարաբաղն Ադրբեջանից անկախ է, որովհետեւ հասկանում է, որ խնդիրն այն չէ` կփոխեն, թե ոչ, խնդիրն այն է, որ ինքը բողոքել է, ինչն արդեն իսկ անհամաձայնության նշան է:

-Ձեր կարծիքով հայկական կողմերի պատասխանը ՄԻ 24 –ի ոչնչացմանը  ինչպիսի՞ն պետք է լինի: Պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյանը հայտարարել է, որ այդ պատասխանը կարող է նաեւ փոքր ինչ անհամարժեք լինել:

-Եղել է զինված հարձակում, սպանվել է երեք սպա, ուղղաթիռ է խոցվել: Համարժեք, ես հասկանում եմ, որ գոնե պետք է երեք ադրբեջանցի բարձրակարգ սպա սպանվի եւ համարժեք տեխնիկական միջոցներ պետք է կործանվեն:  Բայց առաջին հերթին ես զարմացած եմ  այն բանից, որ արդեն երկրորդ օրն է, հայտարարվում է, որ չենք կարողանում մեր դիակներին մոտենալ: Ի՞նչ է դա նշանակում, Իսրայելը ամբողջ բանակ է մտցնում դրա համար: Պետք է տանել ողջ զրահատեխնիկան այն դիրքերի մոտ, որտեղից կրակել են, եւ այնքան մաղել, որ այնտեղ մարդ չմնա: Հասկանո՞ւմ եք, Ադրբեջանը մեզ ստորացնելու քաղաքականություն է իրականացնում` թույլ չտալով սեփական սպայի դիակը վերցնել: Պատկերացնո՞ւմ եք, վաղը եթե հանկարծ պարզվի, որ այդ երեք սպաներից մեկը ողջ է եղել ու մահացել է նրա հետեւանքով, որ մենք չենք կարողացել օգնության հասնել, արնաքամ է եղել , կամ ցրտահարվել է…Ես չեմ հասկանում` օրերով նստել, Կարմիր Խաչին դիմել…: Դրա համար բանակ կա, եթե մեր բանակը ուժեղ է, թող իր գործը ցույց տա, եթե ուժեղ չէ, թող մեզ բացատրեն` ուժեղ չէ, մենք ի վիճակի չենք: Ի վերջո, ցանկացած բանակի հզորություն որոշվում է ոչ թե  նրա ղեկավարության հայտարարություններով, այլ նրա գործողություններով:

-Իսկ ուղղաթիռի խոցումը հրադադարը խախտելու Ադրբեջանի արդեն սովորական դարձած  գործողություններից հերթակա՞նն եք համարում, թե սա իսկապես կարող է իրավիճակի լուրջ սրման հանգեցնել:

-Ադրբեջանը միշտ հրադադարը խախտում է մեկ նպատակի համար. նա բազմիցս հայտարարել է, որ չկա սառեցված կոնֆլիկտ, կա պատերազմական իրավիճակ, այսինքն, ինքը ցույց է տալիս, որ կոնֆլիկտը սառեցված չէ: Հարցը հետեւյալն է, եթե  կոնֆլիկտն իսկապես սառեցված է, մեծ տերություններից որեւէ մեկը չի ուզում այսպես ասած, նորից բզբզել եւ ինչ-որ խնդիրներ առաջացնել: Դրա վրա սկսում են ուշադրություն դարձնել, երբ այն սկսում է վտանգ ներկայացնել, որ նորից պատերազմ է հնարավոր, որից կարող են տուժել այդ տերությունների շահերը: Հիմա Ադրբեջանը շանտաժ է  անում այն բոլոր երկրներին, որոնք կախված են նավթից ու գազից:

-Պարոն Պապյան, ուղղաթիռի միջադեպը եղավ Փարիզից հետ: Սա պատահակա՞ն էր:

– Իմ կարծիքով  բանակցային գործընթացը բուն հակամարտությունից ամբողջությամբ անկախ է գործում: Այդ,  կոնֆլիկտ կոչվածն,  իր համար է, բանակցություններն իրենց համար են: Կողմերը գնում են Փարիզ, Ալիեւն ինչ-որ խոստումներ է տալիս, հետո` խախտում, նորից կարող է գնալ, նորից խոստումներ տալ, այսինքն, կոնֆլիկտն ու բանակցությունները կոնֆլիկտի վերաբերյալ, երկու զուգահեռ պրոցեսներ են: Բանակցությունները մի տեսակ ձեւ են դարձել:

-Ի՞նչ է սա նշանակում, արդյոք ԵԱՀԿ Մինսկի Խումբը նման ձեւաչափով արդեն սպառված է:

-Այն, որ Մինսկի Խումբը չի կարող բերել կոնֆլիկտի լուծման, ես կասկած չունեմ, որովհետեւ կոնֆլիկտի կողմերի տեսակետները խիստ իրարամերժ են: Անգամ նրան, որ մենք այսպես կոչված Մադրիդյան սկզբունքներին տվել ենք սկզբունքային համաձայնություն, որը իմ կարծիքով էապես մեր շահերը ոտնահարող է, որովհետեւ մենք բավականին լուրջ զիջումներ ենք անում, դիմացը ոչինչ չստանալով, Ադրբեջանը չի ուզում գնալ: Երբ կողմերը որեւէ լեզու չեն գտնում, ի՞նչ պետք է անեն միջնորդները: Գնում-գալիս են, համանախագահի կարիերա են  անում, գործուղման գումար են ստանում, ապրում են էլի իրենց համար, գործ է, պետք է անեն, անում են, բայց արդյունքի խնդիրը չկա:

-Ի՞նչ եք կարծում, միջադեպը կարելի՞ է ինչ-որ կերպ կապել Հայաստանի ԵՏՄ անդամակցության հետ: Լարվածության սրման այս դեպքում ի՞նչ պետք էր ակնկալ Ռուսաստանից:

-Այն, ինչ Ռուսաստանը պետք է հայտարարեր, արդեն հայտարարել է: Մենք տեսանք, որ դա էապես չի տարբերվում մյուս հայտարարություններից, հետեւաբար, Ռուսաստանը ցույց չի տվել, որ մեր դաշնակիցն է, մյուս կողմից` ծառը պտուղից է իմացվում: Եթե Ռուսաստանը զենք է վաճառում Ադրբեջանին, նա ինչպե՞ս կարող է մեր դաշնակիցը լինել: Աշխարհում նման բան չի լինում: Ասում են` Ռուսաստանը զենք է վաճառում Ադրբեջանին, որպեսզի վերահսկի, բա ինչո՞ւ չվերահսկեց: Ես գրել եմ ժամանակին, հիմա էլ պնդում եմ` Ռուսաստանն իր համար բիզնես է անում, մեր արյան գնով փող է աշխատում, նման երկիրը չի կարող դաշնակից լինել: Դա պատրանք է, ավելի լավ է դառը ճշմարտությունը, քան քաղաքական պատրանքը:

-Եվ վերջին հարցը, ՍԴ-ն Հայաստանի ԵՏՄ անդամակցության համաձայնագիրը Սահմանադրությանը չհակասող ճանաչեց: Դրան կհաջորդի համաձայնագրի քննարկումը խորհրդարանում եւ ամենայն հավանականությամբ փաստաթուղթը կվավերացվի: Հայաստանի ինքնիշխանությունն իսկապե՞ս չի տուժում:

-Իմ համոզումն այն է, եւ կարծում եմ ցանկացած տրամաբանող մարդ  կասի, որ եթե դուք ճանաչում եք որ ինչ-որ վերպետական մարմնի որոշումները ձեր պետության համար կամ ձեր պետության տարածքում պարտադիր, նշանակում է` նա է արդեն իշխանությունը, դուք չեք, նշանակում է` դուք փոխանցելեք այդ մարմնին ձեր սուվերենության մի մասը` շատ, թե քիչ, այլ հարց է, իսկ մեր Սահմանադրությամբ Հայաստանն ինքնիշխան պետություն է եւ իմ համոզմամբ, այո, անդամակցելով ԵՏՄ-ին, մենք կորցնում ենք մեր ինքնիշխանության մի մասը եւ այո, դա հակասահմանադրական է:

Էմմա Քալաշյան

© Medialab.am