«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է Հայաստանի հանրապետական կուսակցության անդամ, ԱԺ նախկին փոխնախագահ Էդուարդ Շարմազանովը
– Պարո՛ն Շարմազանով, Հայաստանի որոշ բարձրաստիճան պաշտոնյաների կողմից խոսվում է Թուրքիայի հետ հարաբերություններ հաստատելու նպատակահարմարության մասին: Դուք նույնպես այն քաղաքական ուժի ներկայացուցիչն եք, որը փորձեց հարաբերություններ հաստատել Թուրքիայի հետ: Ի՞նչ եք մտածում այդ մասին, ի՞նչ են նշանակում նման հայտարարությունները:
– Դա նշանակում է, որ կապիտուլյացիայի ենթարկված իշխանությունը պատրաստվում է կամ մտադրություն ունի, կամ հրապարակ է նետում թուրքերի հետ հարաբերությունների կարգավորման հարցը:
Չի կարող հավասարազոր հարաբերություններ լինել դահճի և զոհի միջև: Դուք հիշեցնում եք «ֆուտբոլային դիվանագիտության» մասին, բայց դա նախաձեռնվել էր առանց նախապայմանների և առանց Թուրքիայի կապրիզներն ու շանտաժը ընդունելու:
Մենք տեսանք, որ դրանից հետո Թուրքիայի իշխանությունները սկսեցին շանտաժներով և ուլտիմատումներով խոսել Հայաստանի իշխանությունների հետ, մենք հետ կանչեցինք արձանագրությունները Ազգային ժողովից:
Ես, առհասարակ, խաղաղության կողմնակից եմ և չեմ կարծում, որ որևէ բանական մարդ պատերազմի քարոզ պետք է անի և ոչ թե խաղաղության: Բայց խաղաղությունը պետք է արժանապատիվ լինի:
Մի պետություն, որը ժխտում է Հայոց ցեղասպանությունը, ուղիղ սպառնալիք է հայ ժողովրդի համար, ուղիղ մասնակցություն է ունեցել Արցախյան երրորդ պատերազմում, որքանո՞վ է այսօր նպատակահարմար նման օրակարգ հրապարակ նետել:
– Թշնամանքը վերացնելու անհրաժեշտության մասին էր խոսում Նիկոլ Փաշինյանը:
– Գիտեք, բայց թշնամանքը մեզանից չի եկել: Այսօր Թուրքիան և Ադրբեջանը հայասիրությո՞ւն են քարոզում, այսօր նրանք ուղիղ սպառնալիք են, սպառնում են հայ ժողովրդի ֆիզիկական գոյությանը:
Նրանք չեն հանդուրժում անկախ, ինքնիշխան Հայաստանի գոյությունը: Մենք հավասարը հավասարի հետ խնդիրները քննարկելու կողմնակիցն ենք, այլ ոչ թե, ներողություն բառիս համար՝ «կզած» վիճակում:
Այսքանից հետո կանգնել, խոսել հաշտության, համերաշխության մասին… իմաստը ո՞րն է այս քարոզի: Ադրբեջանից մենք լսում ենք, թե Զանգեզուրն իրենց պատմական հողն է, Թուրքիայի ղեկավարն ասում է, որ պետք է մեկնի Շուշի, կազմակերպում են բազմաթիվ զորավարժություններ, իսկ մենք խոսում ենք նրանց հետ հաշտվելու մասին: Նախ պետք է աշխարհաքաղաքական իրավիճակը շտկվի…
– Դուք ասացիք, որ 2009-ին Թուրքիայի հետ առանց նախապայմանների պատրաստ էիք հարաբերություններ հաստատելուն: Իսկ նախապայմանը, ինչպես հիշում ենք, արցախյան հարցն էր: Հիմա կարծես այդ նախապայմանը վերացել է…
– Հիմա այլ աշխարհաքաղաքական իրավիճակ է, մենք 5000 զոհ ենք տվել, հասկանո՞ւմ եք, մեր զինվորների մահվան պատճառը դրանք են, գերիներ, 10 հազարից ավելի վիրավոր, մեր հայրենիքի մի մասի գրավում… այդ ամենի պատճառը դրանք են, ինչպե՞ս հանդուրժել դա:
Թուրքիան և Ադրբեջանը, կրկնում եմ, չեն հանդուրժում ինքնիշխան Հայաստանի գոյությունը: Թուրքիան ուզում է լինել դահճի դերում և որոշել՝ ինչ պետք է դու անես:
– Ես հիշում եմ՝ 2009-ին դուք ոգևորված էիք հայ-թուրքական երկխոսությամբ, հնարավոր հարաբերությունների հաստատմամբ:
– Այո՛, այո՛, այո՛, որովհետև այդ ժամանակ ամբողջ քաղաքակիրթ աշխարհը Հայաստանի իշխանություններին էր սատարում, հիշեք պետքարտուղար Քլինթոնի խոսքը Ծիծեռնակաբերդում, երբ նա ուղղակի մեջբերեց նախագահ Սարգսյանի խոսքը և ասաց, որ գնդակը գտնվում է Թուրքիայի դաշտում, և Թուրքիան պետք է քայլ անի:
Հայ-թուրքական արձանագրությունների հարցում ապակառուցողական կողմը դարձավ Թուրքիան, և Հայաստան պետությունն այնքան ուժեղ էր, որ չգնաց ուլտիմատումների: Եվ նույնիսկ ապրիլյան պատերազմի ժամանակ թույլ չտվեց, որ Թուրքիան քիթը խոթի տարածաշրջան:
Այս իշխանությունների պարագայում մեր պետական շահը ստորադասվում է: Պետության թիվ մեկ խնդիրը սահմանների ու քաղաքացիների անվտանգության պահպանումն է, իսկ դրա թիվ մեկ սպառնալիքը հիմա Թուրքիան է: Ցույց է, չէ՞, տվել, որ սպառնալիք է: Այս պարագայում խոսել հայ-թուրքական հաշտեցումի՞ց… Դա հաշտեցում չէ, դա դահճի ու զոհի հարաբերություն է:
Էդ երեխեքի արյունը դեռ չի չորացել, շատերը գերի են… Այս ի՞նչ շտապողականություն է խոսել այդ մասին ու այդ արհեստական հարցը մտցնել օրակարգ: Այդքան տարի փակ սահմաններում ապրել ենք, էլի կապրենք, այդ ի՞նչ հայ-թուրքական հաշտեցման հարց է, որ բերել են օրակարգ:
Ես գլոբալ առումով խաղաղության, կայունության, ընդ որում՝ երկարատև կայունության կողմնակից եմ, բայց Թուրքիայի այսօրվա ղեկավարության հետ հաշտեցում հնարավոր չէ: Գայլի ու գառան հարաբերություն է, հասկանո՞ւմ եք:
– Մյուս կողմից՝ Հայաստանի արտգործնախարարը հայտարարեց, որ Թուրքիայի հետ որևէ խորհրդակցություն, երկխոսություն չկան …
– Գիտեք, առաջին անգամը չէ, որ իշխանության տարբեր թևեր տարբեր հայտարարություններ են անում: Դա նրանից է, որ իշխանության մեջ բարդակ է, որովհետև նույն հարցի շուրջ տարբեր կարծիքներ են արտահայտում. մեկը կանգնում ասում է՝ Շուշին հայկական չէ, հետո ասում է՝ չէ՛, ես էդպես չեմ ասել, մյուսը ասում է՝ Քարվաճառը հայկական չէ, հետո կանգնում ասում է՝ ես էդպես չեմ ասել, և այդպես շարունակ:
Երբ չկա համակարգ, այդպես է լինում, երբ համակարգ չկա, վարչապետը մի բան կհայտարարի, Անվտանգության խորհրդի քարտուղարը՝ այլ բան, արտգործնախարարը՝ միանգամայն այլ բան:
Հայ-թուրքական հարաբերությունների մասին խոսելիս պետք է ամիսներով վերլուծություններ կատարել, գնահատել իրավիճակը, հիմա վեր են կացել, ոտի վրա հայտարարություններ են անում:
Ազգային ժողովի փոխնախագահը և Անվտանգության խորհրդի քարտուղարը պատահական պաշտոնյաներ չեն: Ես հիմա ընդդիմադիր գործիչ եմ ու ռադիկալ, էմոցիոնալ հայտարարություններ կարող եմ անել, բայց ես եղել եմ ԱԺ փոխնախագահ և մանավանդ արտաքին քաղաքականության հետ կապված հայտարարությունները տասն անգամ չափել եմ, մի անգամ ասել: Ես հանդես եմ եկել որպես պետության ներկայացուցիչ:
Հասմիկ Համբարձումյան
MediaLab.am
