«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է իրավապաշտպան Ժաննա Ալեքսանյանը:
– Տիկի՛ն Ալեքսանյան, ինչպե՞ս եք գնահատում վերջին 6 ամիսներին տեղի ունեցած փոփոխությունները, մասնավորապես, բանակում տիրող իրավիճակը։ Ի՞նչ տեղաշարժ կա՝ հաշվի առնելով, որ դեռևս կան դժգոհություններ ծնողներից, որ էլի իրենք են իրենց զինվորին պահում։ Ձեր ուսումնասիրություններն ի՞նչ են ցույց տալիս։
– Տեղաշարժ չեմ տեսնում, իսկ պաշտպանության նախարարությունը քար լռություն է պահպանում ցանկացած դեպքում, երբ կարիք կա պարզաբանելու, խոսելու, ինչ-որ բաներ բացատրելու, հրապարակելու։ Ինչ Դավիթ Տոնոյանը ստանձնել է այդ պաշտոնը, որևէ հրապարակային ելույթով հանդես չի եկել բանակի վիճակի մասին, թե ինչո՛ւ են այդքան շատ զոհերը, ինքնասպանությունները։
Իրենք մի կերպարի մեջ են մտել և անընդհատ խոսում են քննությունից, երբ դեպքերը տեղի են ունենում զորամասերում։ Նրանք խոսում են, թե քննություն է ընթանում, քննչական մարմինն է իրավասու, մենք ի՛նչ կարող ենք անել, բայց մարդկանց սպանում են հենց ՊՆ-ի ենթակայության տակ գտնվող զորամասերում, և այդ դեմագոգիան, որ ՊՆ-ն որդեգրել է, ուղղակի ամոթալի է։ Ամոթալի է, որ չեն մտածում զինվորի մասին, որը գնում է հայրենիքը պաշտպանելու, և ներքին, ոչ կանոնադրական հարաբերությունների հետևանքով սպանվում, ինչպես իրենք են ասում՝ ինքնասպանվում են, թեև ես չեմ հավատում ինքնասպանություն որակմանը։
Ու այդ զոհերի թիվն ավելի շատ է, քան, ասենք, սահմանին զոհված զինվորների թիվը։ Մեկ զորամասում կարող ես հանդիպել անգամ 3-4 դեպքի։ Նույնիսկ այն զորամասերում, որտեղ հաստատ ցուցանիշ կա, որ զորամասի հրամանատարի պատասխանատվությունը կա զորամասում այդ բռնի մթնոլորտի հարցում։
Ոչ մի տեղեկատվություն չկա, նախարարը չի ասում, որ, օրինակ՝ Գյումրիի դեպքով՝ Գևորգ Հարոյանի դեպքով, ո՛ւմ են պատժել, ո՛ւմ են հեռացրել աշխատանքից։ Արդյոք զորամասի հրամանատարը պատասխանատվություն կրե՞լ է։ Նախարարն ինքը պետք է այդ հարցերը բարձրացնի և մարդկանց հրապարակային ցույց տա։ Չի կարելի մեր երիտասարդ տղաներին սպանել, պետք է ամեն ինչ անել, որ նրանք չսպանվեն բանակում։
Բայց ես նման մտահոգություն ընդհանրապես չեմ տեսնում։ Ինչո՞ւ են այսքան շատ զոհերը, միայն հեղափոխության ընթացքում՝ մայիս-հունիս ամիսներին, 9 զոհ է եղել։ Սա մի հարց է, որ պետք է ամեն ինչ թողնեն և զբաղվեն դրանով։ Բայց ես նման ցանկություն չեմ տեսել։ Ստացվում է, որ բոլորը շատ են սիրում բանակը, իսկ չսիրողը նրանք են, որոնք բարձրաձայնում են բանակի թերությունները։ Ինչպես ժամանակին կոծկվում էին դեպքերը, հիմա էլ նույնը շարունակվում է։ Այդ առումով որևէ դրական փոփոխություն չկա բանակում։
– Այսինքն՝ այս տարվա ընթացքում որևէ դրական տեղաշարժ չկա՞։
– Միայն հեղափոխության ընթացքում 9 զոհ ենք ունեցել, ու սա աղետալի ցուցանիշ է։ Իսկ պաշտպանության նախարարությունը մի դիրք է բռնել, որ իրենք կապ չունեն այդ ամենի հետ։ Ծնողը գնում է, հարցնում՝ ինչո՛ւ սպանվեց տղաս, ասում են՝ գնա քննչական կոմիտե։ Այսինքն՝ ՊՆ-ն պատասխանատվությունից ակնհայտորեն խուսափում է ու ոչ մի բան չի առաջարկում, թե ինչպե՛ս փոխել այդ աղետալի մթնոլորտը։
– Ըստ էության, նախկին իշխանությունների գործելաո՞ճն է շարունակում նաև նոր իշխանությունը։
– Ես նույնիսկ կարող եմ ասել, որ Սեյրան Օհանյանը քաղաքացիական հասարակության հետ բավականին աշխատում էր, իսկ ահա Դավիթ Տոնոյանի մոտ դա չենք տեսնում։ Նա պաշտոնն ստանձնելուց հետո որևէ հասարակական կազմակերպության հետ չի հանդիպել։ Սա ակնհայտորեն թափանցիկության պակաս է։
– Համաներման մասին օրենքը ուժի մեջ է մտել։ Բանակային գործեր էլ կան, որոնց առնչվում է համաներումը։ Խոսվեց նաև, որ կան 20 տարվա վաղեմության սպանության գործեր, որոնք տեղի են ունեցել բանակում։ Դրանց դեպքում և՞ս պետք է մեղմացում լինի։
– Ես կարծում եմ՝ այո՛, պետք է լինի մեղմացում։ Հարցն այն է, որ երբեք մեղավորը չի պատժվում։ Բանակային հանցագործությունների առեղծվածն այն է, որ դրանք երբեք չեն բացահայտվում, և չեն պատժվում նրանք, որոնք կատարել են հանցագործությունը, հատկապես այն դեպքերում, երբ տեղի ունեցածը որակվում է որպես ինքնասպանություն։
Հաշվի առնելով այն, որ մենք տեսել ենք, թե ո՛ւմ են իրենք պատասխանատվության ենթարկում, ես պետք է ասեմ՝ թող մեղմ պատիժ սահմանեն։ Մենք գիտենք, որ սպայական կազմը սպանության դեպքերում պատասխանատվության չի ենթարկվում, նորից զինվորն է պատասխանատվության ենթարկվում, ու հայտնի էլ չէ՝ ի՞նքն է կատարել այդ հանցագործությունը, թե՞ ոչ։ Քննչական կոմիտեն խայտառակ ձևով է քննում գործերը։ Ինչ վերաբերում է այն գործերին, որոնց մասին մենք, մեր կազմակերպությունը գիտի, զբաղվում է, որոնց թիվը 7 է, կարող եմ ասել՝ ցածրորակ քննություն է ընթանում։ Եվ ոչ մի հույս չկա, որ այդ քննությունը նոր որակ կստանա։
– Զինվորների ապահովվածության մասով նախկինի համեմատ փոփոխություն կա՞, թե՞ ծնողները բողոքում են, որ էլի իրենք են տնից հագուստ ու սնունդ բերում։
– Ես նորից Գևորգ Հարոյանի դեպքը կարող եմ բերել, որ մայրը որդու համար երեք անգամ զինվորական հագուստ էր գնել, որովհետև նրա շորերը գողանում էին։ Բայց հո մենակ ի՞նքը չէ։ Շատ-շատ են դեպքերը, երբ ծնողները գնում են հագուստ, էլ չասած՝ ներքնաշորերի, գուլպաների մասին։ Ես հիմա էլ լսում եմ, որ ծնողները գնում են այդ ամենը։
Մանե Հարությունյան
MediaLab.am
