«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է Ազգային ժողովի «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Արթուր Հովհաննիսյանը
– Պարո՛ն Հովհաննիսյան, Freedom House-ը կոչ է անում ՀՀ իշխանություններին դադարեցնել վիրավորանքը քրեականացնող օրենսդրության կիրարկումը՝ այն, ըստ էության, համարելով հակասահմանադրական: Ձեր գնահատականը խնդրեմ:
– Օրենքի սահմանադրականությունը վիճարկելու համար կան համապատասխան մարմիններ՝ ի դեմս Սահմանադրական դատարանի, և ես կարծում եմ, որ որևէ օրենք որակել սահմանադրական կամ հակասահմանադրական այդքան էլ ճիշտ չէ, քանի դեռ դրա հստակ պատասխանը չկա: Դա իրավական գնահատական է, ոչ թե քաղաքական կամ սիրողական, իսկ իրավական գնահատականները տրվում են համապատասխան մարմինների կողմից, ինչպես արդեն նշեցի:
Քննադատություններն ու դժգոհությունները բնական եմ համարում, բնական եմ համարում նաև Freedom House-ի և նրա առաքելությունն իրականացնող այլ կազմակերպությունների կամ անհատների մտահոգությունները, բայց, մյուս կողմից՝ կարծում եմ, որ միջազգային կառույցները, ներհայաստանյան իրավիճակների մասին գնահատականներ հնչեցնելիս, պետք է առաջին հերթին առաջնորդվեն ներհայաստանյան հասարակական և քաղաքական կյանքի նրբություններով ու ըստ այդմ հնչեցնեն իրենց գնահատականները, ոչ թե համեմատականի մեջ դնեն այլ երկրների հետ ու այդ հիմքով գնահատականներ հնչեցնեն:
– Նկատի ունեք, որ Հայաստանում այնպիսի վիճակ է, որ այդ օրենքն անհրաժեշտությո՞ւն էր:
– Առհասարակ, մեզանում հայհոյանքն առանձնահատուկ բնույթ է կրում ու լուրջ վտանգներ է ներառում, քանի որ առցանց տիրույթում հնչած հայհոյանքը ռեալ կյանքում կարող է բերել բռնության ու ավելի ծանր դեպքերի, ինչը, օրինակ՝ չես կարող ասել շատ այլ երկրների մասին, որտեղ հայհոյանքը չի հանդիսանում նման սուր արձագանքի պատճառ:
Մեր արժեհամակարգն է այդպիսին, ու, դրան զուգահեռ, երբ գործ ենք ունենում մի երևույթի հետ, երբ հայհոյանքը կրում է կազմակերպված բնույթ, երբ մարդկանց կազմակերպված ձևով հայհոյում են նրանց գործունեության ու այլ հիմքով, կարծում եմ՝ այս փուլի համար օրինաչափ է այդ օրենքը, ու օրինաչափ եմ համարում այն իմաստով, որ նման ազդակ ստացել եմ նաև մեր հանրության ներկայացուցիչներից: Եվ մենք՝ որպես ԱԺ պատգամավորներ, մեր երկրի օրենսդրությունն առաջնորդում ենք ոչ միայն բացառապես միջազգային նորմերով, այլ նաև ներհայաստանյան նրբություններով, մեր հասարակության կարծիքը հաշվի առնելով:
– Օրինաչափ ու նորմա՞լ եք համարում նաև այն, որ օգտատիրոջ դեմ քրեական գործ է հարուցվում՝ Ֆեյսբուքում վարչապետի լուսանկարի տակ վիրավորական մեկնաբանություն գրելու համար:
– Գործը հարուցվել է քննարկվելիք օրենքի շրջանակներում, և վերը նշածս բոլոր հանգամանքներից ելնելով, այո՛, նորմալ եմ համարում, երբ օրենքը կիրարկվում է: Նաև ուզում եմ ասել, որ այս օրենքի ընդունումից և ուժի մեջ մտնելուց հետո կոնկրետ անձանց ուղղված նման կազմակերպված հայհոյախոսությունները, չգիտեմ ինչ չափաբաժնով, բայց նվազել են, դա վստահաբար տեսանելի է:
– Փաստորեն, դուք նկատո՞ւմ եք այդ նվազումը:
– Ես նկատում եմ և այդ նվազումը կարող եմ պայմանավորել նաև այն հանգամանքով, որ նման արշավների գլխավոր կազմակերպիչները ընտրությունների արդյունքներից նոկաուտի մեջ են ու դեռ չեն վերակենդանացրել իրենց բանակները, որոնք կիրականացնեն նման հարձակումները:
Մյուս կողմից էլ՝ այսպիսի օրենսդրական փոփոխությունները որպես զսպաշապիկ իրենց ազդեցությունն ունենում են:
– Պարո՛ն Հովհաննիսյան, Freedom House-ը նշել է նաև, որ սա ժողովրդավարության արժեքների հետընթաց է Հայաստանում: Ժողովրդավարության հետընթացի մասին սա միակ արձանագրումը չէ, միջազգային այլ կառույցներ ևս նշել են, որ Հայաստանում, 2018 թվականի համեմատությամբ, նկատվում են ժողովրդավարության անկում ու ազատ խոսքի սահմանափակում:
– 2018 թվականի ներհայաստանյան իրավիճակը, տարածաշրջանի և, ընդհանրապես, աշխարհի իրավիճակը բոլորովին այլ էր: Պետք է արձանագրենք, որ ժողովրդավարության հետընթաց, եթե նման որակումներ տանք, կտանք նաև աշխարհի ամենաժողովրդավարական երկրներին, որովհետև, օրինակ՝ համավարակով պայմանավորված՝ մի շարք ազատություններ սահմանափակվեցին՝ հանուն հանրային առողջության:
Հիմա մեր սպեցիֆիկ օրինակում ինչ-որ փուլում սահմանափակվեցին նաև այլ ազատություններ՝ ելնելով ազգային անվտանգության ռիսկերից: Ներքաղաքական լարվածությունը, քաղաքական ճգնաժամը իր հետ բերել են մի շարք խնդիրներ, որոնք կարգավորման կարիք ունեն, որոնք, այո՛, միջազգային դիտորդների կողմից կարող են ընկալվել որպես ժողովրդավարության հետընթաց, բայց հստակ ուզում եմ արձանագրել, որ ժողովրդավարությունը պաշտպանության կարիք ունի, և երբ հենց կոնկրետ ժողովրդավարության վրա է հարձակում տեղի ունենում, ինչը մենք գործնականում տեսել ենք, այն պաշտպանել է պետք:
Մենք ու կառավարության մեր գործընկերները կոչված ենք հենց այն պաշտպանելու ու մենք բոլորս ենք կրում այդ արժեքները, և որքան էլ այս կամ այն ժամանակահատվածում որոշակի ցուցիչներ հետ ու առաջ լինեն, դա մեզ չի խանգարելու առաջ տանել Հայաստանի ժողովրդավարացման մեր օրակարգը:
– Ձեր բնորոշմամբ՝ ժողովրդավարության վրա հարձակման գործնական դեպքը ո՞րն է:
– Նոյեմբերի 9-ի գիշերվա հարձակումը, որը պետությունը գլխատելու փորձ էր ու ուղիղ ժողովրդավարության դեմ էր: Ժողովրդավարության վրա հարձակում մենք տեսել ենք հենց 2018 թվականից ի վեր, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի ընտրվելուց մեկ ժամ հետո՝ անգամ առաջ, հայտնի ուժերը հարձակում են գործել մեր ժողովրդի բանականության վրա՝ փորձելով մարդկանց համոզել, որ ժողովրդավարությունն այդքան էլ լավ բան չէ:
– Պարո՛ն Հովհաննիսյան, ասում եք, որ 2018-ին այլ էր իրավիճակը, իսկ ձեր ընդդիմադիրներն ասում են, որ այն ժամանակ իրենց էին հայհոյում, դրա համար էլ դուք նման օրենքներ չէիք ընդունում, հիմա, երբ սկսել են ձեզ հայհոյել,օրենք եք ընդունում:
– 2018 թվականից առաջ, երբ փողոցում ցանկացած քաղաքացու հարցնեին, թե ի՞նչ կլիներ այն մարդու հետ, որը կհայհոյեր, օրինակ՝ Սերժ Սարգսյանին, Ռուբեն Հայրապետյանին, Մհեր Սեդրակյանին, պատասխանը պարզ էր, գործնականում բոլորս ենք տեսել: 2018-ից առաջ Հայաստանում մարդկային փոխհարաբերությունները կարգավորվում էին չգրված, գողական բարքերով, որոնք վերացել են 2018-ից հետո՝ իրենց տեղը զիջելով օրենքի գերակայությանը:
Իսկ ընդդիմադիրներին հիմա էլ են հայհոյում, որովհետև նրանց մասին կարծիքն է՛լ ավելի է վատացել, և ուզում եմ արձանագրենք, որ նրանց 2018-ից հետո ավելի շատ են սկսել հայհոյել, հետևաբար, նրանց այս փաստարկն անտեղի է:
– Պարո՛ն Հովհաննիսյան, այսինքն՝ ձեր քաղաքական թիմի համար մտահոգիչ չէ՞ միջազգային այս կառույցի արձանագրումը, ու դուք շարունակո՞ւմ եք պնդել, որ Հայաստանում խոսքի ազատության սահմանափակում չկա, իսկ մեր երկիրն էլ, ինչպես ձեր քաղաքական թիմից էին ասում, ժողովրդավարության բաստիոն է:
– Վստահ եմ, որ Հայաստանը շարունակում է մնալ ժողովրդավար երկիր ու է՛լ ավելի է ժողովրդավարանալու ամենօրյա ռեժիմով: Եթե խմբակցության կողմից առանձին հայտարարության կարիք լինի, կհրապարակենք, բայց հիմա իմ կարծիքը ասեմ: Խոսքի ազատությունը բացարձակ չէ, ու այս իմաստով, երբ կան ազգային անվտանգության սպառնալիքներ, այն միանշանակ գերակա է խոսքի ազատության նկատմամբ:
Բայց սա չեմ ասում այն համատեքստում, որ խոսքի ազատությունը Հայաստանում սահմանափակվել է, բնավ ո՛չ, խոսքի ազատությունը Հայաստանում կարգավորված չէր, ու հիմա ցանկացած կարգավորում, ցավոք, մեր փորձագետների կամ գործընկերների կողմից դիտարկվում է որպես սահմանափակում, ինչն այնքան էլ ազնիվ չէ:
Հարգելով ու կարևորելով Freedom House-ի դերն ու նշանակությունն առհասարակ՝ մտահոգիչ եմ համարում, որ նման հայտարարություն է հնչում, բայց մտահոգիչ է այն իմաստով, որ ամբողջությամբ հաշվի չեն առնվել ներհայաստանյան մշակութային, հասարակական, քաղաքական կյանքի նրբությունները:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
