Ես չեմ եղել Լենինականում դեկտեմբերի 7-ին, հետո էլ չեմ եղել, չեմ տեսել արհավիրքը։ Պատմությունները թիվ չունեն։
Դեկտեմբերի 7-ից յոթ ամիս անցել էր, գարուն էր բացվել ու արդեն ամռան երկրորդ ամիսն էր։ Սևանի մի փոքրիկ պանսիոնատում Լենինականի երկրաշարժից տուժած ընտանիքներ էին տեղավորել, իբր հանգստանում էին թե կացարան չունեին՝ արդեն չեմ հիշում։ Չորս տարեկան մի աղջիկ, շատ մեծ աչքերով միշտ տատի ձեռքը բռնած էր ման գալիս, բայց մյուս ձեռքով էլ ինչ-որ բան էր բռնում միշտ, որ տատը պարբերաբար փորձում էր վերցնել։ Նրանց հետ շփվելը շատ դժվար էր, թեև ուզում էիր բոլորին գրկել ու էդպես մնալ, որ վերքերը բուժվեն։ Նրանց հետ չգիտեինք ինչից խոսել, ինչպես խոսել, որ չցավեր։
Բոլորի միջից չորս տարեկան աղջիկը մեծ աչքերով ու անսահման տխուր տատը հատուկ շեշտվել էին ու եթե տեսադաշտում չէին լինում, արդեն ես էի աչքերով փնտրում նրանց։ Ես ընդամենը առաջին կուրսի ուսանող էի ու ո՛չ ասելիքս գիտեի, թե ինչ պիտի լինի, ո՛չ առանձնապես կողմնորոշվում էի՝ նման դեպքերում ինչ են անում։
Բայց մի օր, ցերեկվա ժամին, երբ բոլորից հեռու նստած էին պանսիոնատի անշուք միջանցքում, ու մնացածը լճի ափին էին, մոտեցա ու իբր փորձեցի զրուցել։ Նման դեպքերում մի անհամ ու չարչրկված հարց են տալիս երեխաներին՝ անունդ ինչ է, ես էլ հարցրի։ Նա անունը չասաց ու առհասարակ չնայեց ինձ ու, իմ մոտենալը տեսնելով, սեղմվեց տատի թևին ու ամբողջ մարմնով փակեց ձեռքի իրը։ Տատը տառապած էր ու նրբանկատության հավես չուներ, որ երեխայի ներկայությամբ չպատմեր. ասաց, որ մոր կոշիկն է, յոթ ամիս է՝ ձեռքից բաց չի թողնում, մայրը չկա։
Այդ հիմա ես կարող էի ինչ-որ բան գտնել ասելու, իսկ 18 տարեկանում ոչինչ չկարողացա։
Ես նրանց հիշում եմ հաճախ, ու լղոզվող թանաքով գրված նրանց հեռախոսի համարը ջրից ջնջվել էր ու բան չէր կարդացվում, ես նրանց էլ չեմ տեսել։
Այսօր ես հասկացա, որ մամայի կոշիկը գրկած աղջիկը 34 տարեկան է։ Այնքան կուզեի, որ մեծ աչքերով աղջկան հանդիպած լինի ամենակարգին տղան, ինքը գեղեցիկ կին լինի՝շքեղ կոշիկներով, շատ ու շքեղ կոշիկներով, որոնք հագին կլինեն ու ոչ թե գրկում պինդ սեղմած, ու այդ շքեղ կոշիկները հերթով կհագնի իր փոքրիկ աղջիկը ու կչկչալով կծռի կոշիկների բարակ կրունկները։
Մի այլ տեղ մի ուրիշ փոքրիկ մորը կորցնելուց հետո սկսել էր չխոսել։ Երբ հոգեբանություն էի սովորում, մեզ իբրև երեխաների հետ նման իրավիճակներում աշխատանքի օրինակ ցույց էին տվել փոքրիկ աղջկա նկարները։ Առաջին հայացքից բոլորը թղթի վրա տեսան եղջերուի գլուխ, ու դա մեզ ոչինչ չասաց։
Պատմությունը հետևյալն էր. երեխան չէր խոսում ու միայն նկարում էր «եղջերուի գլուխ», ամբողջ օրը նկարում էր։ Երկար աշխատանքից հետո պարզել էին, որ մոր շիրմաքարի վրայի նկարում մայրը մի զգեստով է, որի օձիքից իջնում ու կապվում էր սպիտակ բանտը՝ երկու երկար ժապավենով ու կողքին երկու մեծ բանտ, ու մոր շորից կախված ժապավենն ու բանտը շատ նման էին եղջերուի գլխի։ Փոքրիկը դա էր նկարում լուռ։
Բացի սոսկալի տխուր բան պատմելուց ուզում եմ ասել, որ այսօր այս 30-ն անց կանայք անցել են տխրության անհնար տարածություններ։ Եվ երբ նրանց ասում ենք իբրև գոտեպնդում, թե պարտավոր են այսպես անել, ուժեղ լինել, ապրել հանուն, ապրել ի հեճուկս՝ սրանք ավելորդ, դատարկ լոզունգներ են։
Նրանց հանդեպ պետք է կրկնակի գորովանքով լինել, ավելի նուրբ, ոչ թե որ խեղճ են՝ ո՛չ, երբեք, նրանք արդեն իրենց խեղճությունը բթացրել են տխրության անսահման տարածություններում ու խեղճ չեն, նրանք զգայուն են, փուխր են շատ՝ 34 լինեն, թե՝ 44։ Նրանք ապրել են մամայի կոշիկը գրկած, մամայի շորի բանտը նկարելով։ Սիրենք նրանց շատ ու իրենց անսահման տխրությունը։
Լուսինե Հովհաննիսյան
MediaLab.am
