«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է քաղաքական վերլուծաբան Թևան Պողոսյանը
– Պարո՛ն Պողոսյան, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի առցանց ասուլիսի ժամանակ արցախյան հարցին առնչվող հնչած հայտարարություններին անդրադարձել են թե՛ Արցախի Հանրապետության նախագահ Արայիկ Հարությունյանը, թե՛ հայկական երկու պետության Մարդու իրավունքի պաշտպանները: Համակարծի՞ք եք բարձրաստիճան պաշտոնյաների նկատառումներին, որոնք ուղղված են Փաշինյանի խոսքին:
– Փաշինյանի կողմից արված հայտարարություններին բացասական եմ վերաբերվում, մեկ բառով ասած՝ անընդունելի եմ համարում: Ընդհանուր առմամբ, Արցախն այս ու այն կողմ նետելու իր կամ առուծախի առարկա չէ, Արցախն անգին հայրենիք է, որի ամեն թիզ հողը արյամբ է սրբագործված: Պետք չէ խոսել Արցախի մասին ընդհանրապես, եթե չեն հասկացել, որ նրա մասին արտաբերած ամեն բառը կա՛մ պիտի լույս ու սեր ճառագի, կա՛մ չլինի ընդհանրապես:
Հաճախ են ասում, որ մեզ մենակ մենք չենք լսում, բայց արցախյան հարցով անընդունելի ինչ-որ մանրուքների մեջ են մտնում, այն էլ՝ իրենց անձնական մեկնաբանությունների շրջանակներում:
Այս երկու օրը, երևի կլսեք, հուսամ, որ Արցախի իշխանությունները կգիտակցեն իրենց այսօրվա կարևորության իմաստը, թե ոնց պետք է ներազդեն:
– Ինչպե՞ս պետք է լինի այդ ազդեցությունը՝ ըստ ձեզ:
– Ամբողջ անցած տարին՝ հունվարից մինչ օրս, ամեն օր ասել եմ, որ Արցախը մեզ համար պետք է դառնա այն սրբությունը, որ Ստեփանակերտը ընկալենք Երևանին հավասարազոր մայրաքաղաք, ամեն ինչ պետք է անենք, որ Արցախում ամեն օր մի հայ ավելանա և ոչ թե նվազի: Իրավական դաշտում Արցախը պետք է, ի վերջո, կարգավորի իրավական դաշտի խնդիրներն ու ընդունի ադրբեջանական օկուպացիայի մասին օրենքը, որը վերջ կդնի այս կարգի բոլոր խոսակցություններին: Մի տարի ձգել, ձգել ենք, ոչինչ չենք արել, մտածում ենք՝ ինչո՞ւ պետք է այսպես լիներ:
Հայաստանում էլ պետք է գործընթացներ նախաձեռնվեն Արցախի ճանաչման համար, այլ պարագայում այլևս ասելու բան չկա, որովհետև անիմաստ է, հիմա ասելու ենք, անցնի գնա: Ասուլիսներ են անելու, բացահայտումներ են անելու, հարցազրույցներ տան անցնի գնա, Արցախի ԱԺ-ն հայտարարություն է ընդունելու և այլն, բայց ես այլ բան էի պատկերացնում. արդյոք Արցախի դերն ու արժեքը հայտարարության մե՞ջ է, Արցախի ամեն ինչը գործողության մե՞ջ է:
Արցախի իշխանությունը օրենքը պետք է ընդունի, համաձայն օրենքի պետք է աշխատեն, չսպասեն՝ ասելով՝ ներքին ինչ-որ վիճակներ են, չխառնվենք: Արցախի իշխանությունները պետք է սկսեն խոսել ամբողջ աշխարհի համայն հայության հետ:
– Իսկ ինչո՞ւ չեն խոսում, ըստ ձեզ, պարո՛ն Պողոսյան:
– Ա՛յ դա չգիտեմ, ես չեմ կարող ասել՝ ինչո՞ւ չեն խոսում, զանգեք իրենցից հարցրեք:
– Ըստ էության, հայկական երկու պետության ղեկավարների խոսքը միմյանց հակասում է, այս պարագայում ինչպե՞ս եք պատկերացնում համագործակցությունը Արցախի ու Հայաստանի միջև:
– Իսկ համագործակցությունը պետք է լինի երկու անձի՞, թե՞ ամբողջ ազգի մեջ: Մենք ազգովի պետք է համագործակցություն ապահովենք: Նմանատիպ հարց ինձ տվել էին 2018 թվականին, և ես ասել եմ, որ տարբեր ժամանակներում, տարբեր ղեկավարների միջև եղել են անախորժություններ, բայց արդյոք մեր ազգային հարցն անձերի մե՞ջ է:
Ուրախ եմ ձեր տված հարցով, որ մենք խնդիրը պետք է գիտակցենք համայն հայության պահանջատիրության շրջանակներում, ու ինձ շատ քիչ է հետաքրքրում այսօր այն անձերի անձնական հարաբերությունները, որոնք գործող իշխանություններին են ներկայացնում: Պահանջը ձևավորում է հանրությունը, եթե հայ ազգը չի պահանջել, բա ինչո՞ւ էի ասում, որ հունիսի 20-ի խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքներով ավելի շատ ադրբեջանցիներն են ուրախացել, քան հայաստանցիները: Այս ընտրության հետևանքն էլ սա էր լինելու, հիմա ո՞ւմ վրա եք զարմանում:
– Նիկոլ Փաշինյանը ֆեյսբուքյան գրառմամբ պատասխանել է հնչող կարծիքներին՝ իր հայտարարության վերաբերյալ, մեկ կետ կցանկանայի առանձնացնել նրա գրառումից: Վարչապետն ասում է, որ հիմա բանակցային բովանդակության մեջ ԼՂ ադրբեջանական բնակչությանը վերաբերող դրույթների մասին խոսելու նպատակն է պաշտպանել 44-օրյա պատերազմի հետևանքով տեղահանված արցախցիների՝ Արցախում հայկական իրավազորության ներքո բնակվելու իրավունքը: Ինչպե՞ս եք գնահատում այս միտքը:
– Իսկ հիմա ո՞ւմ իրավազորության ներքո են բնակվում այդ տեղահանված մարդիկ: Ստեփանակերտի բնակիչը, որ չի տեղահանվել, ո՞ւմ իրավազորության ներքո է ապրում: Այդ հարցով ու պատասխանով ի՞նչ է ուզում ասել. գնալու է Շուշին ու Հադրութը ազատագրի ու հայկական իշխանությո՞ւն այնտեղ հաստատի, թող այդպես էլ ասի: Իսկ գուցե պատկերացնում է, որ բոլոր 150 հազար բնակիչն էլ պետք վերադառնա Հայաստան, որ դա համարվի, թե հայկական իրավազորության ներքո են, չգիտեմ:
Ախր որ ասում եք՝ մեկնաբանեք, ի՞նչը մեկնաբանեմ, ախր այդ նախադասությունը բառերի կույտ է ի վերջո: Իմ միակ խորհուրդն է, որ Արցախի մասին խոսեն այնպես, որ իսկապես այն ճառագի լույսով, սիրով, հայրենիքով, կամ թող չխոսեն ընդհանրապես: Մեզ հիմա գործողություններ են անհրաժեշտ, ամեն մեկս մեր տեղում մի բան պետք է անի, ոչ թե նրա առաջ քաշած օրակարգը խաղացնենք:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am