«Իրենք շատ կուզեին, որ ՀԿ-ները, լրատվամիջոցները հայտնվեին անելանելի վիճակում և իրենցից թուլափայ ստանային». Ստյոպա Սաֆարյան

«Իրենք շատ կուզեին, որ ՀԿ-ները, լրատվամիջոցները հայտնվեին անելանելի վիճակում և իրենցից թուլափայ ստանային». Ստյոպա Սաֆարյան
«Իրենք շատ կուզեին, որ ՀԿ-ները, լրատվամիջոցները հայտնվեին անելանելի վիճակում և իրենցից թուլափայ ստանային». Ստյոպա Սաֆարյան

«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է Միջազգային և անվտանգության հարցերի հայկական ինսիտուտի ղեկավար Ստյոպա Սաֆարյանը:

– Պարո՛ն Սաֆարյան, վերջին շրջանում որոշակի խմբերի կողմից շահարկվում է «Սորոսի հիմնադրամի» դրամաշնորհների հարցը: Այս քննարկումներն ի՞նչ նպատակ են հետապնդում:

– Ընդհանուր առմամբ, Հայաստանի դոնորների կամ դրամաշնորհային ծրագրերի վերաբերյալ այս դիսկուրսը կեղտոտ դիսկուրս է: Հաստատապես կարող ենք ասել, որ դրա հետապնդած նպատակներն ազնիվ չեն: Հայաստանի բոլոր դոնորները վերին աստիճանի թափանցիկ ու հաշվետու են գործել Հայաստանում, և եթե որևէ մեկը կասկած ունի, որ այս կամ այն ծրագրի արդյունքում քանդում են Հայաստանը, ներեցե՛ք, բայց դա ապացուցելը դժվար չէ, որովհետև բոլոր դրամաշնորհ ստացողների տվյալները դոնորների կայքերում տեղադրվում են, այդ թվում՝ Բաց հասարակության  հիմնադրամների (Սորոսի) կայքում:

– Ինչո՞ւ են թիրախավորել վերջին շրջանում հատկապես այս հիմնադրամի գործունեությունը, և ովքե՞ր են թիրախավորել:

– Ինչո՞ւ են թիրախավորել, որովհետև աշխարհի ավտորիտար ռեժիմները կամ այդպիսի հակում ունեցողները, իսկ նման հակում կարծես թե, ցավոք, նաև ընդդիմադիր որոշ շրջանակներ ունեն, ուղղակի զայրացած են: Խնդիրն այն չէ, որ Սորոսը Հայաստանում հեղափոխություն է արել: Կարող է տպավորություն ստեղծվել, թե նախկին իշխանությունները զայրացած են այն պատճառով, որ Սորոսը Հայաստանում հեղափոխություն է կատարել:

Ո՛չ, խնդիրն այն է, որ այդ մարդիկ ուղղակի բացարձակապես այլ աշխարհ են պատկերացնում՝ փակ հասարակություններով, փակ ռեժիմներով, որտեղ իսկապես երկրի ներքին ընդդիմությունը երբևիցե չի կարողանա որևէ կերպ ոտքի կանգնել, ավելին, տապալել իշխանությունը: Ավտորիտար ռեժիմի կողմնակիցներն ակնհայտորեն կատաղած են, որ նման ծրագրերը ժողովրդավարությունից են բխում, և խոսքը միայն Սորոսի հիմնադրամի մասին չէ:

Եթե նրանք մի դոնորի հարցերը լուծեն, ակնհայտորեն անցնելու են մյուս դոնորներին: Ժողովրդավարությունն իրենց համար մահացու վտանգ է: Իրենք գիտակցում են, որ իշխանությունն ու իշխանության կերակրատաշտը կորցրել են այն պատճառով, որ նման ծրագրերը հասարակությանն իմաստացրել են, մարդկանց կարողություններն ավելացրել են, և հասարակությունը կարողացել է իրենց հարցերը լուծել:

Հայաստանում, ոչ պատահականորեն, այդ նույն դիսկուրսը զարգացնում են նախկին իշխանության ներկայացուցիչները, որևէ գիտակից քաղաքացի կասկածի տակ չի դնում այդ ծրագրերի օգտակարությունը: Իհարկե, դա չի նշանակում, որ այդ ծրագրերի մեջ անարդյունավետ ծրագրեր չեն եղել: Միևնույն է, ուզեն թե չուզեն, բայց Հայաստանի քաղաքացիական հասարակությունը զարգացավ ու հասունացավ նման ծրագրերի շնորհիվ: Մարդկանց կարողություններն ու իրազեկվածությունն ավելացան, դրա համար կատաղած են:

– Նաև ԶԼՄ-ներն են նման ֆոնդերից ֆինանսավորվում: Որքանո՞վ է դա կարևոր, որպեսզի լրատվամիջոցները լինեն անկախ, այս կամ այն քաղաքական ուժից կախվածության մեջ չլինեն:

– Իհարկե, անկախ են լինում: Իրենք շատ կուզեին, որ բոլոր ՀԿ-ները, լրատվամիջոցները հայտնվեին անելանելի վիճակում և իրենցից այդ թուլափայը ստանային՝ համագործակցության անարժանապատիվ պայմաններով, ինչը արել են որոշ լրատվամիջոցներ: Բայց շատերը չեն արել, դրա համար այլոց ազատությունն իրենց համար թշնամանք է:

– Նոր իշխանության դիրքորոշումն ինչպիսի՞ն է այս հարցում:

– Ես ուզում եմ հավատալ, որ նոր իշխանություններն առաջադեմ են և տուրք չեն տալիս այդ հիմար դիսկուրսներին, որովհետև երկրում այս փոփոխությունները հնարավոր չէին լինի, եթե քաղաքացիական հասարակությունը հասունացած չլիներ: Պատահական չէ, որ անընդհատ շեշտվում է՝ հետխորհրդային տարածքում բացառիկ զարգացող քաղաքացիական հասարակություն ունենք: Եվ դա արդյունք է նմանօրինակ բազում ծրագրերի:

Այդ ծրագրերի վնասների մասին դիսկուրսը մտացածին ցնդաբանություններ են: Ասում են՝ ընտանիք են քանդում, ազգային արժեքներ են ոտնահարում: Որևէ մեկը մեր արժեքների վրա չի հարձակվել: Եթե կան կարծրատիպեր, որոնք խոչընդոտում են հասարակության զարգացումը, այո՛, այդ կարծրատիպերի հաղթահարման խնդիր կա: Ծրագրերը լինեն թե չլինեն, վաղ թե ուշ այդ կարծրատիպերը հաղթահարվելու են, որովհետև հայ ժողովուրդը շատ ինֆորմացիա փնտրող և լավը ճանաչող ժողովուրդ է: Կարող է հինգ տարի փորձեն պահել փակի տակ, տասը տարի պահել, բայց, միևնույն է՝ ժողովուրդը գտնելու է իր ուզածը, հասկանալու է՝ ինչից հրաժարվի և ինչից չհրաժարվի:

Ռոզա Հովհաննիսյան

MediaLab.am