«Մեդիալաբի հարցերին պատասխանում է միջազգային իրավունքի մասնագետ Արա Ղազարյանը
– Պարո՛ն Ղազարյան, Ադրբեջանի կողմից առևանգված Արցախի բնակիչ Վագիֆ Խաչատրյանի դեպքի մասով եմ ձեր դիտարկումները խնդրում: Օրինաչա՞փ են ադրբեջանական գործողությունները, հայկական կողմն այս իրավիճակում ի՞նչ պետք է անի:
– Ադրբեջանն այդ հարցն արդեն մտցրել է քրեական դատավարության դաշտ, այսինքն՝ ներկայացնում է սովորական քրեական հետապնդում, որին միջամտելու հնարավորությունները քիչ են:
Ճիշտ է, մենք ասում ենք առևանգում, բայց դա միջազգային մարմիններին ներկայացվում է որպես ուղեկալից ձերբակալում, ինչպես, օրինակ՝ մեր օդանավակայանում կարող են ձերբակալել միջազգային հետախուզման մեջ գտնվող որևէ ուղևորի, կամ էլ, պարզվում է՝ այդ մարդը Հայաստանում տարիներ առաջ հանցագործություն է կատարել:
– Այսինքն՝ հայկական կողմի հնարավորությունները սահմանափա՞կ են այդ առումով:
– Առավելապես մարդու իրավունքների հարցերով՝ Ադրբեջանը շատ առիթներ կտա, որ Հայաստանը միջամտի. բազմաթիվ դատավարական նորմեր կան, որ Ադրբեջանը պետք է ապահովի, որոնք, վստահ եմ, չի ապահովելու, օրինակ՝ հրապարակային դատավարություն կամ իր ընտրած փաստաբանի միջոցով պաշտպանվելու իրավունք, կապ արտաքին աշխարհի հետ և այլն:
Ադրբեջանը դրանք չի կարող ապահովել, որովհետև մինչև հիմա չի ապահովել, այդքան ռեսուրս չունի, ասենք, ապահովի հրապարակային դատավարություն, որովհետև ճշմարտությունը ջրի երես դուրս կգա, դրա համար էլ փակ դատավարություն է անում: Այսինքն՝ Եվրոպական դատարանում Հայաստանն ասելիք կունենա:
Իհարկե, շատ կարևոր է նաև Խաչատրյանի առողջական վիճակը. ճիշտ է, ասում են, թե պառկեցրել են հիվանդանոց, բայց արդյոք դա հենց մասնագիտացված ու պահանջված խնամքն ու բուժո՞ւմն է, թե՞ ոչ: Սա մենք էլ չենք կարող իմանալ, որովհետև փակ աշխարհ է, պետք է հրապարակայնություն լինի, որպեսզի կարողանանք հասկանալ, բայց Ադբեջանն այդ երկիրը չէ:
Այնպես որ, մարդու իրավունքների կոնտեքստում Հայաստանն ասելիք շատ կունենա, իսկ որպեսզի քաղաքական շահարկումներ չլինեն, Ադրբեջանը կներկայացնի, որ իր տարածքում իրականացնում է քրեական հետապնդում անձի նկատմամբ, որին կասկածում է հանցագործություն կատարելու մեջ:
– Պարո՛ն Ղազարյան, իսկ Կարմիր խաչն ի՞նչ անելիքներ ունի:
– Կարմիր խաչն ունի իր հիմնական սկզբունքը՝ չեզոքություն ու անաչառություն, չի կարող ընդհանրապես միջամտել գործընթացին, այսինքն՝ Կարմիր խաչը չէր կարող դիմադրել: Կառույցի գործունեության հիմնական բնույթը չեզոքությունն է, օրինակ՝ իմ գործերը, որ Եվրոպական դատարանում վարում էին, եթե ուզում էի Կարմիր խաչի միջոցով որևէ փաստաթուղթ փոխանցել, վերջինս հրաժարվում էր՝ ասելով, որ վարույթի վերաբերյալ ոչինչ տանելու իրավունք չունեն, ծնողներին նամակ տանելու պատրաստակամություն հայտնում էին:
– Որպեսզի արցախահայությունը հաջորդ նման դեպքերից երաշխավորված լինի, հայկական կողմն ի՞նչ քայլեր պետք է անի:
– Պետք է շարունակի ներկայացնել այն, ինչ մինչև հիմա է արել, որ, սրանք, ըստ էության, էթնիկ զտման ուղղությամբ տարվող քայլեր են, այս ուղղությամբ պետք է լինեն աշխատանքները, ու դատավարական ցանկացած խախտում տանի այդ դաշտ:
Եթե Ադրբեջանի կողմից սկսվեն նման զանգվածային գործողություններ, բնականաբար պարզ կլինի, որ սա դատավարություն չէ, այլ՝ էթնիկ զտում: Էթնիկ զտման այդ կոնտեքստը պետք է միշտ լինի, և Հայաստանը շարունակելու է դա ներկայացնել որպես այդպիսին միջազգային ատյաններում:
Ուղղակի նման գործերով ավելի դժվար է, քան եթե իսկապես առևանգում լիներ, ինչպես մինչ այդ մեր քաղաքացիներին սահմանի մոտից առևանգում էին: Հիմա Ադրբեջանն ասում է՝ առողջական խնդի՞ր ունի, տանում եմ հիվանդանոց, դատավարությո՞ւնն է, խնդրեմ՝ հրապարակային անելու եմ: Այստեղ միջազգային հասարակությունը ընդհանուր կոնտեքստով կարող է միջամտել, բայց ոչ՝ կոնկրետ տվյալ անձի: Հարցն արդեն իրավական տիրույթում է, որն էլ ունի իր կանոնները:
– Այսինքն՝ հայկական կողմի գործողությունները սահմանափակված են, որովհետև Արցախը համարում են Ադրբեջանի մա՞ս:
– Իրավական առումով դա էական չէ, էականն այն է, որ հիմա Վագիֆը գտնվում է Ադրբեջանի բացարձակ իրավազորության ներքո, ու դա նշանակում է, որ նրա հետ ինչ պատահի՝ միանգամից վերագրվում է աներկբայորեն Ադրբեջանին:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
