Թեև Հայաստանում հունիսի 24-ին կայացած կազանյան հանդիպումից սպասումները, ինչպես նաև մտահոգությունները մեծ էին, սակայն Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի լուծման շուրջ համաձայնության չգալու համար քաղաքական ուժերն ու վերլուծաբանները կրկին մեղադրում են Ադրբեջանին «ոչ կառուցողական» վերաբերմունքի և գործընթացը փակուղի տանելու համար, և հակառակը:
«Կազանը բեկումնային չեղավ, որովհետև Ադրբեջանը պատրաստ չեղավ ընդունել եռանախագահների առաջարկած հիմնարար սկզբունքների վերջին տարբերակը»,- ուրբաթ Կազանում նախագահների հանդիպումից հետո լրագրողներին ասել է Հայաստանի արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանը:
Թեև «վերջին տարբերակի» մասին մանրամասներ չեն հաղորդվում, սակայն Հայաստանի ԱԳ նախարարը հայտարարել է, որ ադրբեջանական կողմը մոտ մեկ տասնյակ փոփոխություններ է առաջարկել, և դա էր պատճառը, որ Կազանի հանդիպումը բեկումնային չի եղել, սակայն նա միևնույն ժամանակ նշել է, որ բանակցությունները շարունակվելու են, որովհետև «կարգավորման այլ ճանապարհ չկա»:
Ադրբեջանական կողմն էլ իր հերթին մեղադրանքներ է հնչեցնում հայկական կողմի հասցեին: Նախօրեին Ադրբեջանի ԱԳ նախարար Էլմար Մամեդյարովը ադրբեջանական Trend գործակալության հետ զրույցում հայտարարել էր. «Ցավոք, մի շարք սկզբունքային հարցերի շուրջ մենք չկարողացանք համաձայնության գալ, քանի որ հայկական կողմը Ադրբեջանից առավելագույն զիջումներ է պահանջում` խեղաթյուրելով յոթ տարի առաջ սկսված բանակցային գործընթացի էությունը»:
Պատասխանելով հայկական կողմի մեղադրանքներին` Մամեդյարովն ասել էր, թե «նորից ընթանում է փաստերի և փաստաթղթերի աղճատում»:
«Չգիտես ինչու, հայկական կողմը լռում էր, երբ Ադրբեջանը հայտարարեց 2009-ին Աթենքում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների կողմից կողմերին ներկայացված Մադրիդյան նորացված փաստաթղթի ընդունման մասին: Եվ խոսում է աշխատանքային փաստաթղթի բազմաթիվ տարբերակներից մեկի մասին, որը հիմնված է Մադրիդյան նորացված փաստաթղթի վրա: Կցանկանայի խորհուրդ տալ հայկական ԱԳՆ-ին PR-ով չզբաղվել, այլ արդյունավետ աշխատել ձևավորված բացասական ստատուս քվոյի փոփոխության վրա, ինչին կոչ են անում Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների ղեկավարները»,- ասել է Մամեդյարովը:
Ենթադրվում էր, որ Կազանում կայացած հանդիպման ընթացքում, որի նախորդած օրերին եռակողմ հանդիպման շուրջ հետաքրքրությունը բավական բարձր էր նաև միջազգային արձագանքների առումով, կողմերը Ռուսաստանի միջնորդությամբ ի վերջո կկարողանան ընդհանուր հայտարարի գալ փակուղի մտած Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի հիմնարար սկզբունքների շուրջ և համաձայնագիր ստորագրել:
«Հիմնարար սկզբունքների մասին փաստաթղթի տակ ստորագրելը շատ շահավետ կլինի Մոսկվայի համար, որովհետև Ռուսաստանը պետք է արդարացնի իր միջնորդական առաքելությունը և ամեն ինչ անի, որ այն հաջողությամբ պսակվի»,-«Մեդիալաբին» մինչև հանդիպումն ասել էր անկախ քաղաքական վերլուծաբան Երվանդ Բոզոյանը:
Թեև բազմաթիվ վերլուծաբաններ նման համաձայնագրի ստորագրումը «վտանգավոր» էին որակում Հայաստանի համար, սակայն 2008 թվականից ի վեր իններորդ եռակողմ հանդիպման ժամանակ համաձայնագիր չստորագրվեց: Իսկ նախագահների կողմից ընդունված «աղքատիկ» հայտարարությունն այն մասին, թե «մի շարք հարցերի շուրջ կողմերը փոխհամաձայնություն են ձեռք բերել», չնայած շատերին ազատ շունչ քաշելու հնարավորություն տվեց, այնուամենայնիվ, կողմերը սկսեցին մեղադրել միմյանց:
«Երեկվա հանդիպումը ցույց տվեց, որ Ադրբեջանը, արհամարհելով երեք նախագահների հայտարարությունը և բանակցային գործընթացի տրամաբանությունը, փաստացի խնդիրը տանում է դեպի փակուղի և կառուցողական տրամադրված չէ»,- շաբաթ լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ ասել է իշխանական ՀՀԿ մամլո խոսնակ, պատգամավոր Էդուարդ Շարմազանովը:
Մայիսի 26-ին Դովիլում կայացած հանդիպման ժամանակ Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի նախագահները ԼՂՀ կարգավորման վերաբերյալ համատեղ հայտարարություն էին ընդունել` Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահներին կոչ անելով բնակչությանը նախապատրաստել «խաղաղության, այլ ոչ թե պատերազմի»:
Կոչ անելով Կազանում ավարտին հասցնել ԼՂՀ կարգավորման հիմնարար սկզբունքների շուրջ աշխատանքները` նախագահները նշել էին, որ պայմանավորվածություն ձեռք բերելու դեպքում պատրաստ են աջակցելու «հաշտության պայմանագրի մշակման գործում և օժանդակել դրա կատարումը մեր միջազգային գործընկերների հետ»:
Սակայն վերլուծաբանները լավատես չեն, թե պայմանավորվածությունների հասնելն այդքան դյուրին կլինի:
Որոշ վերլուծաբաններ համոզված են, որ բանակցությունները փակուղուց դուրս կգան միայն այն դեպքում, երբ որպես լիիրավ կողմ դրանց մասնակցի նաև ԼՂՀ-ը:
«Բանաձևը շատ պարզ է. ով կառչած է ստատուս քվոյից, նա էլ դեմ է հանդես գալիս ԼՂՀ վերադարձին բանակցային սեղան»,- հունիսի 25-ին կայացած մամուլի ասուլիսում ասել է «Եվրոպական ինտեգրացում» ՀԿ նախագահ նախագահ Կարեն Բեքարյանը: Նա նշել է, որ բանակցություններն իրական բեկում կարող են արձանագրել, երբ «ինչ-որ հրաշքով Ադրբեջանը դառնա ժողովրդավարական», և նախագահ Ալիևը երաշխիքներ ունենա, որ միևնույն է` ինքը կմնա իշխանության, երբ Ադրբեջանն ուղղակիորեն բանակցի ԼՂՀ-ի հետ:
«Մինչ այդ բանակցությունները կընթանան նույն տրամաբանությամբ»,- ասել է Բեքարյանը:
Այդ մասին խոսել է նաև ԼՂՀ նախագահ Բակո Սահակյանը` «Վոյեննի դիպլոմատ» ռուսական հանդեսին հունիսի 14-ին տված հարցազրույցում: «Առանց մեր` որպես բանակցային գործընթացի լիիրավ կողմի մասնակցության ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտությունը կարգավորելը պարզապես անիրական է: Դա խոստովանում են նաև միջազգային միջնորդները, օրինակ` ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները: Մենք մեր կողմից պատրաստ ենք Ադրբեջանի հետ ուղղակի բանակցությունների և ցանկացած հարցերի քննարկման, ինչի մասին մշտապես հայտարարում ենք»,- ասել է նա:
Դիանա Գալստյան
Քրիստինե Խանումյան
© Medialab.am
