«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանել է Արցախի նախագահի արտաքին հարցերով խորհրդական, Արցախի պահպանողական կուսակցության նախագահ Դավիթ Բաբայանը
– Պարո՛ն Բաբայան, Հայաստանում արդեն աշխարհազորի ստեղծման նախագիծ է մշակվում: Ձեր կարծիքով՝ ինչո՞ւ այդպիսի անհրաժեշտություն առաջացավ: Ընդհանրապես Արցախում ինչպե՞ս են վերաբերվում նման գաղափարին:
– Գիտեք՝ խնդրին պետք է համապարփակ ձևով նայել, իսկ արդյունքների մասին կարող ենք խոսել որոշ ժամանակ հետո, երբ տեսնենք, թե ինչ խնդիրներ են առաջանում, ինչ դժվարություններ ու ձեռքբերումներ: Բայց, ընդհանրապես, Արցախի պարագայում, եթե մեզ հարցնում են, թե մեր բանակի թվաքանակը ինչքան է, մենք ասում ենք՝ 150 հազար, որովհետև մեր ողջ բնակչությունը, փաստորեն զինվոր է:
Այսինքն՝ ժողովրդական բանակի կոնցեպտը շատ կարևոր է մեզ և ոչ միայն մեզ համար: Օրինակ՝ նման մոտեցում ունի Չինաստանը, որտեղ նույնպես ժողովրդական բանակի հասկացությունը կա: Նրանք, ճիշտ է, հիմա արդիականացնում են բանակը, մի ստվար մասը պրոֆեսիոնալ բանակ է, բայց, ընդհանրապես, ժողովրդական բանակ հասկացությունը շատ կարևոր է:
Կամ կարող ենք Շվեյցարիան վերցնել. այդ երկրում, որը տասնամյակներ շարունակ որևէ արտաքին վտանգ չունի, մինչև հիմա ժողովրդական բանակի գաղափարն է դրված:
Այսինքն՝ տարին մի քանի անգամ բնակչության գրեթե ողջ հատվածը ընդգրկվում է բանակում, տարբեր հավաքների է մասնակցում և այլն: Այս առումով, կարծում եմ, ամեն ինչ պետք է արվի, որպեսզի այդ գաղափարը կյանքի կոչելիս հանկարծ խնդիրներ չառաջանան:
Դեռ սպասենք, տեսնենք՝ ի՛նչ է ստացվում: Այսօր քանի որ քննարկումները դեռևս գաղափարի շուրջ են, պետք է մի փոքր էլ սպասել: Ընդհանրապես, գաղափարը վատ չէ՝ հատկապես հաշվի առնելով մեր աշխարհաքաղաքական դիրքը, մեր հարևան պետությունները, նրանց քաղաքականությունը, այդ թվում՝ ռազմաքաղաքական ոլորտում:
Ես կարծում եմ, որ ժողովրդական բանակի գաղափարը՝ որպես այդպիսին, հատկապես Արցախի պարագայում, լավն է: Եթե նույնիսկ չծառայեն, պետք է գնան տարբեր հավաքների և այլն, որպեսզի հարկ եղած դեպքում կարողանանք մեզ պաշտպանել:
– Ի՞նչ է իրենից ենթադրում աշխարհազորը:
– Նայած ի՛նչ կոնցեպտ, ի՛նչ գաղափար ենք վերցնում որպես հիմք: Տարբեր երկրներ ունեն իրենց մոտեցումները, ինչպիսիք են՝ Իսրայելը, Շվեյցարիան, Չինաստանը:
Դա կախված է նրանից, թե ի՛նչ մեխանիզմներ կլինեն, բայց, իմ կարծիքով, հիմնական մոտեցումն այն է, որ բնակչության մեծ մասը, հատկապես զորակոչային տարիքի, միշտ պատրաստ լինի, որպեսզի հարկ եղած դեպքում վերապատրաստման վրա ժամանակ չկորցնենք, որպեսզի կարողանան իրենց տարրական գիտելիքներն օգտագործել, կրակել իմանան և այլն: Բացի դրանից, աշխարհազորն այն է, որ, իմ խորին համոզմամբ, պետք է կարողանանք կարգավորել մոբիլիզացիոն ռեսուրսը:
Այսինքն՝ բոլորն իմանան, որ հարկ եղած դեպքում իրենք որ ստորաբաժանմանն են կցված, որպեսզի խառնաշփոթ չլինի: Երբեմն այդպիսի բաներ լինում են, հատկապես կրիտիկական իրավիճակներում:
Դրա համար կարևոր է, որ ամեն մեկն իմանա իր ստորաբաժանումը, իր տեղը, իր գործառույթները և այլն: Այսինքն՝ ոչ թե ամբողջ ժողովրդով պետք է ծառայենք, դա ճիշտ էլ չէ, այլ գոնե որոշ պատրաստվածության, պարբերաբար հավաքների մասնակցելու առումով կազմակերպված լինենք: Իհարկե դա ոչ բոլորին է վերաբերում, որովհետև կան որոշ մասնագիտություններ, որոշ առողջական խնդիրներ ունեցողներ, և այդ ամենը պետք է հաշվի առնենք: Կարծում եմ՝ նախագիծը մշակելիս այս ամենը հաշվի կառնվի:
– Իսկ Արցախում պատկերացնո՞ւմ եք այդպիսի աշխարհազորի առկայություն:
– Մեզ մոտ գրեթե այդպես է, ուղղակի այն աշխարհազոր չի կոչվում: Գիտեք, որ այստեղ հավաքների ժամանակ շատ արագ է մոբիլիզացիոն ռեսուրսն աշխատում:
Պետք է պարզապես շատ խելացի, խորաթափանց ձևով այդ ամենն իրականացնել, որ ափալ-թափալ չլինի, քանի որ շտապողականությունը կարող է բերել խնդիրների: Բայց եթե շատ խոր մտածենք, օգտագործենք նաև այլ երկրների փորձը, իհարկե, առանց մեխանիկորեն պատճենելու, ապա կարող ենք հաջողել:
Կան երկրներ, որտեղ այդ մեխանիզմը փայլուն ձևով աշխատում է, և մենք այդ ամենը պետք է հաշվի առնենք:
– Ինչպե՞ս եք գնահատում Ռուսաստանի և Ադրբեջանի ԱԳ նախարարների հանդիպումը, նաև ՌԴ-ի կողմից հնչող հայտարարությունները՝ բանակցությունների արագ վերսկսման վերաբերյալ:
– Այստեղ մենք բոլոր հայտարարություններին պետք է շատ հանգիստ վերաբերվենք, առանց էմոցիաների: Ռուսաստանը, ինչպես նաև այլ երկրներ, հատկապես գերտերությունները, ունեն իրենց քաղաքականությունը, նրանք պետք է ակտիվ լինեն իրենց կենսական նշանակություն ունեցող տարածաշրջաններում:
Բնական է, որ Ադրբեջանի ԱԳ նորանշանակ նախարարը պետք է հանդիպումներ ունենա, այդ հանդիպումներն ունեն նաև ճանաչողական բնույթ: Մենք այս ամենը չպետք է դիտարկենք որպես ինչ-որ հակահայկական քաղաքականություն:
Ո՛չ, բոլոր երկրների ներկայացուցիչներն էլ իրար հետ հանդիպում են: Ինչ վերաբերում է բանակցությունները վերսկսելու կոչին, սա ևս մեկ մեսիջ է, որ ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտությունը չունի ռազմական կարգավորման որևէ հեռանկար:
Դրա մասին են վկայում նաև հենց նման հայտարարությունները, երբ պարբերաբար ասվում է՝ պետք է բանակցենք՝ հասկանալով, որ բանակցություններում առաջընթաց գրանցելու համար դեռ շատ վաղաժամ է: Կարծում եմ՝ խնդիրն այսօր վերջնական կարգավորումը չէ, որովհետև դա հնարավոր չէ:
Խնդիրն այն է, որ պահպանվեն խաղաղությունն ու կայունությունը տարածաշրջանում, հատկապես հիմա, երբ տեսնում ենք աշխարհաքաղաքական թեժ կետեր աշխարհում: Դրանցից մեկը Բելառուսն է, որտեղ ոչ թե Լուկաշենկոյի կամ մեկ ուրիշի հարցն է, այլ այստեղ աշխարհաքաղաքական խնդիրներ են լուծվում, որը նաև ազդելու է մեզ վրա:
Նույնը տեսնում ենք Միջերկրական ծովի արևելյան հատվածներում, Թուրքիայի ագրեսիվ քաղաքականությունը: Այս ամենը մենք պետք է հաշվի առնենք և երբեք չմոռանանք դրա մասին: Պետք է պարզապես այդ տեսանկյունից դիտարկել իրականությունը, խոր, խորաթափանց ու համապարփակ ձևով դիտարկել այդ բոլոր գործընթացները:
– Մենք շարունակ խոսում ենք այն մասին, որ ունենք մարտունակ բանակ: Եթե ունենք մարտունակ բանակ, այդ դեպքում ինչո՞ւ է մեզ պետք աշխարհազորը, որովհետև տեսակետ կա, որ ավելի լավ է մեզանում զարգացնել պայմանագրային ծառայությունը, այլ ոչ աշխարհազոր ձևավորել:
– Ես կարծում եմ, որ պետք է համապարփակ մոտեցում ցուցաբերվի: Ընդհանրապես պրոֆեսիոնալ բանակը, իհարկե, որոշ ուղղություններով շատ կարևոր է: Բայց ոչ թե ամբողջ բանակը պետք է պրոֆեսիոնալ լինի, դա հիմա մեզ համար իրատեսական չէ ոչ միայն ֆինանսական տեսանկյունից, այլև ելնելով նրանից, որ գտնվում ենք սառեցված պատերազմի իրավիճակում:
Միայն պրոֆեսիոնալ բանակով իրավիճակը գրեթե անհնարին կլինի պաշտպանել: Բայց մենք կարող ենք և պարտավոր ենք ունենալ պրոֆեսիոնալ ստորաբաժանումներ: Օրինակ՝ հատուկ նշանակության ինչ-որ ստորաբաժանումներ, խմբավորումներ, ջոկատներ:
Բանակում կենցաղսպասարկումը ևս պետք է լինի պրոֆեսիոնալ հիմունքի վրա: Այսինքն՝ բանակում կան կենցաղային կառույցներ, հանգույցներ, որոնք պետք է քաղաքացիական անձնակազմը սպասարկի:
Մասնավորապես, խոսքը բաղնիքների, զուգարանների սպասարկման ապահովման մասին է: Եթե դա թողնում ես բանակի վրա, խնդիրներ է առաջացնում, այդ թվում՝ ոչ կանոնադրական հարաբերությունների է բերում: Ես կողմնակից եմ, որ մենք որոշ ոլորտներ աստիճանաբար դարձնենք պրոֆեսիոնալ հիմունքների վրա:
Այնուհետև ժամանակը ցույց կտա, թե ինչ ձևով կարող ենք ընդլայնել կամ կրճատել այդ պրոֆեսիոնալների թվաքանակը: Ինչ վերաբերում է աշխարհազորին, ապա պետք է հասկանալ, որ այդ մարդիկ չեն գնալու, դառնան զորքի մշտական անդամ: Դա կդառնա տոտալ մոբիլիզացիա, որը միայն պատերազմի ժամանակ է լինում:
Պարզապես աշխարհազորը, իմ պատկերացմամբ, պետք է լինի այնպես, որ պարբերաբար ինչ-որ հավաքներ անցկացվեն ավելի լայն խավերի մասնակցությամբ, մարդիկ իմանան իրենց տեղն ու դերը հավանական պաշտպանության ժամանակ, ծանոթ լինեն զինտեխնիկային և այլն:
Իսկ մտածել, որ դա լինելու է կանոնավոր բանակ, որ մեր բանակը աշխարհազորի ընդգրկմամբ դառնալու է 200-300 հազար, ես չեմ կարծում, որ այդ հայեցակարգն է դրված: Դա կարող է լինել միայն այն ժամանակ, երբ հայրենիքը մահացու սպառնալիքի տակ է: Հիմա էլ, իհարկե, կան սպառնալիքներ, դրա համար էլ աշխարհազորի կոնցեպտը կարելի է ինչ-որ տեղ մտցնել՝ շատ խորաթափանց վերլուծելով տարբեր մոտեցումները:
Այստեղ պարզապես չի կարելի թույլ տալ որևէ շտապողականություն, որովհետև դա միայն բացասաբար կարող է ազդել: Իսկ եթե ամեն ինչ նորմալ ընթանա, ապա այն կարող է հաջող արդյունք տալ: Ամեն ինչ կախված է կազմակերպումից, իմ նշած գործընթացներից:
Մանե Հարությունյան
MediaLab.am
